Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti

XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 48 - 
XX asrning boshida sanoatda nodernizatsiyalar va mavjud innovatsiyalarni 
takomillashtirish amerikalik iste'molchilar o'rtasida turmush darajasini yaxshilash 
uchun eshiklarni ochdi. Yirik kompaniyalar mamlakatdagi erkinlashtirilgan 
iqtisodiy siyosatdan samarali foydalangan holda shtatlar bo‘ylab o‘zlarining mehnat 
taqsimotlari bo‘yicha ixtisoslasha boshladilar.Ayniqsa, neftni qidirish, qazib olish, 
qayta ishlash, undan tayyor mahsulot olish, uni eksport qilish AQSh uchun eng katta 
tadbirkorlik manbasiga aylana boshladi. Shuningdek, elektr energiya manbalarini 
zamonaviy ilm-fan yutuqlari asosida takomillashtirib borish, oddiy uy xo‘jaligidagi 
lampochkadan juda katta kuchlanishli elektr energiyasiga erishish orqali sanoatni 
rivojlantirish modeli ham aynan ushbu mamlakat milliy evolyutsion tajribasi 
hisoblanadi, 1 mln.Volt (Edison va Nikola tesla, oddiy va o‘zgarubchan tok). Ushbu 
sohalardagi monopolistik siyosatlar mamlakatdagi boshqa tadbirkorlarni ancha 
sarosimaga solib qo‘yar edi. Chunki, ular ham endilikda ilmiy izlanishlar orqali 
tajribalar o‘tkazib sanoay uchun juda zarur bo‘lgan innovatsiyalarni patentlab 
amaliyitga joriy qilishga majbur bo‘la boshladilar. Milliy iqtisodiyotda qo'rquvni 
ko'tarilib, ishlab chiqarishning pasayishiga olib keldi. Biroq, raqobatga chiday 
olmagan kompaniyalarning aksariyati narxlarni pasaytirib aksariyati zarar ko‘ra 
boshladi. Sanoatning yanada liberallashtirilishi hamda diversifikatsiya qilinishi 
yangi ish o‘rinlarini yatailishi va dunyoning boshqa mintaqalaridan ilmiy-texnikaviy 
yangilik egalarini mamlakatga ko‘chib o‘tishi hamda hukumatning tadbirkorlarni 
qo‘llab-quvvatlovchi milliy qonunchiliklari hisobiga AQShni dunyoning eng ilg‘or 
kapital eksport qiluvchisi aylantirdi. 
1910 yil noyabr oyining oxirida Senator Nelson Uilyam Aldrich va AQSh 
Xazina Departamenti kotibi A. Piatt Endryu hamda mamlakatning yetakchi 
moliyachilaridan besh nafari (Frank Vanderlip, Genri P. Davison, Benjamin Strong 
va Pol Warburg) Jekill orolining klublari pul-kredit siyosati va bank tizimini 
muhokama qilishdi. Ular ushbu uchrashuv davomida Federal Rezerv Tizimini 
xufiyona yaratdilar. Atlanta Federal Rezerv Bankiga ko'ra, 1910 yilgi Jekyll 
orolining uchrashuvi AQSh markaziy bankini tuzish uchun qonun loyihasi bilan 
yakunlandi. Ushbu qoralama qismlari (Aldrich rejasi) 1913 yilgi federal zaxira 

---