xarajatlarning buyurtmali va jarayonli
kalkulyatsiyasi
2. Qarorlar qabul qilish
uchun asos
bо‘lib xizmat qiluvchi xarajatlar
xarajatlar dinamikasi
о‘tgan davr va kelgusi davr xarajatlari
bartaraf etiladigan
va bartaraf
etilmaydigan xarajatlar
qaytarilmaydigan va almashtiriladigan
xarajatlar
marjinal xarajatlar va qо‘shimcha
xarajatlar
3. Nazorat va tartibga solish uchun
asos bо‘lib xizmat qiluvchi xarajatlar
tartibga
solinadigan xarajatlar
tartibga solinmaydigan xarajatlar
Xarajatlarni
hisobga
olishning
birinchi
yо‘nalishi,
yuqorida
aytib
о‘tganimizdek, mahsulot zaxiralari qiymatini baholash uchun yо‘lga qо‘yilgan.
Xо‘jalik yurituvchi sub’ektlar о‘z faoliyatini odatda foyda olish maqsadida yо‘lga
qо‘yadilar. O’z - о‘zidan ma’lumki, olinadigan foydani kо‘zlab xarajat qilinadi.
Foyda о‘zi nima? Foyda olingan daromadlardan ularni olish uchun qilingan
xarajatlarni tо‘liq qoplagandan sо‘ng yuzaga keladigan summadir. Foydani
aniqlash uchun esa olingan daromadlardan xarajatlar ayiriladi.
Foyda olish yoki
olinadigan foyda summasini kо‘raytirish uchun mehnat unumdorligini oshirish,
ishlab chiqarishni maqsadga muvofiq ravishda tashkil etish, yangi texnikani joriy
qilish, texnologik
jarayonlarni takomillashtirish, asosiy va aylanma mablag‘lardan
unumli
foydalanish,
unumsiz
xarajatlarni
qisqartirish,
ishlab
chiqarishni
boshqarishni takomillashtirish va boshqa tadbirlarni amalga oshirish kerak.
Sanab о‘tilgan tadbirlarni amalga oshirish uchun xalqaro tajriba
kо‘rsatishicha kompaniyalarning boshqaruv tizimini tegishli axborotlar bilan
ta’minlash talab etiladi. Boshqacha qilib aytganda,
boshqaruv qarorlarini qabul
qilish uchun kompaniyaning xarajatlari haqidagi axborot juda muhim ekan.
Iqtisodiy islohotlar sharoitida xо‘jalik yurituvchi sub’ektlar bozorning talab
va takliflaridan kelib chiqqan holda о‘zining faoliyatini rejalashtirishi va zarur
qarorlarni qabul qilishi lozim. Ushbu sharoitdan kelib chiqqan holda xо‘jalik
yurituvchi sub’ektlar “Mahsulot (ish, xizmat)ni ishlab chiqarish va uni sotish
xarajatlarining tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi tо‘g‘risidagi
Nizom”da kо‘rsatilgan xarajatlarning elementlariga asoslanadilar.
Xarajatlarni tasniflanishini quyidagi jadvalda yaqqol kо‘rishimiz mumkin.
Dostları ilə paylaş: