2022 qilmishni kvalifikatsiya qilishda jinoyat tarkibining jinoyat-huquqiy ahamiyati: milliy va xorijiy tajriba abdisattorov Husniddin Bahodir o‘g‘li

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 3 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
998 
w
www.oriens.uz
March
2022
 
bosqichi – bu qonun hujjatlarida jinoyat uchun javobgarlikni belgilashdir. Bundan 
ko‘zlangan maqsad ijtimoiy hayotda sodir etilgan real qilmishning belgilarini jinoyat 
qonunida nazarda tutilgan jinoyat tarkibi belgilariga solishtirish orqali uning qanday 
jinoyat ekanligini va unga nisbatan qay turdagi jazo tayinlash kerakligini aniqlash 
hisoblanadi. Aynan mazkur jarayon “qilmishni kvalifikatsiya qilish” deb nomlanadi. 
Jinoyatni kvalifikatsiya qilishning asosini jinoyat qonunida belgilangan aniq jinoyat 
tarkibi tashkil etadi. Ya’ni, surishtiruvchi, tergovchi, prokuror va sud ijtimoiy 
hayotda sodir etilgan real qilmishni kvalifikatsiya qilishda Jinoyat kodeksining 
Maxsus qismi moddasida nazarda tutilgan jinoyat tarkibiga tayanadi. Sodir etilgan 
qilmishni kvalifikatsiya qilish amaliyoti barcha davlatlar jinoyat huquqi uchun xosdir. 
Mazkur maqolada bir nechta xorijiy davlatlarning qilmishni kvalifikatsiya qilish 
bo‘yicha tajribasini o‘rganib, ularning milliy qonunchiligimizdagi kvalifikatsiya 
qilish amaliyoti bilan o‘xshash va farqli jihatlarini tahlil qilishga harakat qilamiz.
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 14-maydagi PQ-3723-son 
Qarori bilan tasdiqlangan “O`zbekiston Respublikasining jinoyat va jinoyat-
protsessual qonunchiligini takomillashtirish Konsepsiyasi”ning I bob 1-bandida 
“Jinoyat qonunchiligini xalqaro standartlarga unifikatsiya qilinganligi va 
muvofiqlashtirilganligi nuqtayi nazaridan inventarizatsiya qilish” muhim vazifalardan 
biri sifatida belgilangan.[1] Ushbu zaruriyatdan kelib chiqib, Rossiya, Moldova, 
Germaniya, Janubiy Koreya va Avstraliya singari davlatlarda jinoyat tarkibining 
qilmishni kvalifikatsiya qilishdagi ahamiyati masalasini ko‘rib chiqamiz va milliy 
qonunchiligimiz bilan taqqoslashni amalga oshiramiz. 
Rossiya jinoyat qonunchiligi va milliy qonunchiligimiz ko‘p jihatdan bir-biriga 
o‘xshash sanaladi. Shu bilan birga, ular o‘rtasida qilmishni kvalifikatsiya qilish 
amaliyoti bilan bog‘liq farqlar ham mavjud. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasining 
Jinoyat kodeksi 16-moddasining 2-qismida jinoiy javobgarlikning asosi jinoyat 
tarkibi ekanligi belgilangan. Unga ko‘ra, “Jinoyat kodeksida nazarda tutilgan jinoyat 
tarkibining barcha alomatlari mavjud bo‘lgan qilmishni sodir etish javobgarlikka 
tortish uchun asos bo‘ladi” [2]. Mazkur norma mazmunidan kelib chiqqan holda, sud-
tergov organlari muayyan qilmishni jinoyat deb topish va uni JK Maxsus qismining 
biror moddasi bilan kvalifikatsiya qilishda jinoyat tarkibini aniqlashga e’tibor 
qaratadilar. Rossiya Federatsiyasining Jinoyat kodeksida esa, jinoyat tarkibining 
ahamiyati to‘g‘risidagi modda mavjud emas, ammo mazkur davlat jinoyat huquqi 
nazariyasida xuddi milliy huquq tizimimizda bo‘lgani kabi jinoyat obyekti, obyektiv 

---