2022 qilmishni kvalifikatsiya qilishda jinoyat tarkibining jinoyat-huquqiy ahamiyati: milliy va xorijiy tajriba abdisattorov Husniddin Bahodir o‘g‘li
Yüklə 131,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Oriental Renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences VOLUME 2 | ISSUE 3 ISSN 2181-1784 Scientific Journal Impact Factor SJIF 2022: 5.947 Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7 999 w www.oriens.uz March 2022 tomoni, subyekti va subyektiv tomonidan kelib chiqib, qilmishga huquqiy baho berilishi to‘g‘risida qarashlar mavjud. Xususan, V.N.Kudryavsev “Qilmishda jinoyat tarkibi belgilari yig‘indisining mavjudligi bu jinoiy javobgarlikka tortish uchun eng kam va yetarli asoslar borligini anglatadi. Eng kam degani shu ma’nodaki, agar qilmishda jinoyat tarkibining zaruriy belgilaridan kamida bittasining yo‘qligi shaxsni jinoiy javobgarlikka tortish mumkin emasligini anglatadi. Yetarli deganda, shaxsni jinoiy javobgarlikka tortish uchun qo‘shimcha ma’lumotlarni (obyektiv va subyektiv belgilardan tashqari) yig‘ishning zarurati yo‘qligidir” degan fikrni ilgari suradi [3]. Shunga o‘xshash fikrlarni milliy huquqshunos olimlarimiz ham bildirishgan. Jumladan, M.Usmonaliyev va P.Bakunov jinoyat tarkibi deganda, jinoyat qonunida ko‘zda tutilgan muayyan ijtimoiy xavfli harakat yoki harakatsizlikning jinoiyligini ifodalovchi tomonlar (elementlar) yig‘indisini nazarda tutadi [4]. A.S.Yoqubov va R.Kabulovning fikricha, “Jinoyat tarkibi jinoyat qonunchiligida aniq bir ijtimoiy xavfli qilmishni jinoyat deb ta’riflovchi eng kam va yetarli obyektiv hamda subyektiv belgilar yig‘indisidir” [5]. F.Xudoyqulov esa “Jinoyat tarkibi – bu har qanday jinoyatning tashqi va ichki tuzilishini o‘zida namoyon etadigan subyektiv va obyektiv belgilarining minimal va yetarli yig‘indisidir” deb yozadi [6]. Yuqorida keltirilgan barcha fikrlar mohiyatan bir xil hisoblanadi. Ushbu fikrlarga qo‘shilgan holda aytishimiz mumkinki, jinoyat tarkibi – bu sodir etilgan qilmishni jinoyat deb topish uchun asos bo‘ladigan eng kam va yetarli belgilar yig‘indisidir. Har bir jinoyat uchun qonunda belgilangan zaruriy belgilardan bittasining yo‘qligi qilmishning jinoiyligini istisno qiladi. Jinoyat tarkibi nafaqat qilmishni jinoyat deb topishda, balki uni jinoyat qonunidagi muayyan modda bilan kvalifikatsiya qilishda ham birlamchi ahamiyat kasb etadi. O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksi 17-moddasining 1-qismi hamda Rossiya Jinoyat kodeksining 19-moddasi talabiga ko‘ra, qilmishni kvalifikatsiya qilishda jinoyat subyektining quyidagi belgilari zaruriy belgi hisoblanadi: 1) jismoniy shaxs bo‘lishlik; 2) jinoiy javobgarlik yoshiga yetganlik; 3) aqli rasolik. Demak, ikki davlat qonunchiligida ham kvalifikatsiya uchun ahamiyatli bo‘lgan jinoyat subyektining asosiy belgilari bir xil ko‘rinishga ega. Ammo, RF Jinoyat kodeksining 20-moddasida jinoiy javobgarlikka tortishning ikki xil yoshi nazarda tutilgan. Umumiy javobgarlikka tortish yoshi 16 yosh bo‘lsa, RF JK Maxsus qismidagi bir qator jinoyatlar uchun 14 yosh etib belgilangan. O‘zbekiston Respublikasi JK ning 17- moddasiga ko‘ra esa, qilmishning xususiyatiga qarab, shaxs 16, 13, 14 va 18 yoshdan |