191
“Beton to‘ldirgichlari texnologiyasi” fanidan
GLOSSARIY
1
To‘ldiruvchi
Ma’lum zarrachalar tarkibiga ega tabiiy yoki
sun’iy material bo‘lib, bog‘lovchi va suvni
ratsional aralashmasi bilan beton hosil qiladi
2
Zich to‘ldiruvchi
Donalar zichligi 2 g/sm
3
dan yuqori to‘ldiruvchi
3
G‘ovak to‘ldiruvchi
Donalar zichligi 2 g/sm
3
dan kichik to‘ldiruvchi
4
Tabiiy to‘ldiruvchi
Tog‘ jinslarini maydalash va saralash orqali
olinadi
5
Sun’iy to‘ldiruvchi
Tabiiy xom ashyo,
sanoat chiqindilari yoki
ularning
aralashmasi
asosidagi
granulalarni
kuydirish orqali olinadi
6
SHag‘al
Yirik
to‘ldiruvchi
bo‘lib,
shag‘al-qumli
qorishmani saralash mahsulotidir, yirikligi -5-70
mm
7
CHaqiq tosh
SHag‘al va yirik toshni maydalash va saralash
mahsuloti bo‘lib, yirikligi 5-70mm
8
Qum
Mayda to‘ldiruvchi bo‘lib, tabiiy va maydalangan
turlari mavjud, yirikligi 0,16 dan 5 mm gacha
9
To‘ldiruvchi
uyilma
zichligi
To‘ldiruvchi massasini u egallagan hajmga
nisbatiga aytiladi
10 To‘ldiuvchi
dona
zichligi
Quruq shag‘al yoki chaqiq tosh namunasi
massasining donalar hajmi yig‘indisiga
nisbatiga
aytiladi
11 To‘ldiruvchi
bo‘shliqligi
To‘ldirgich erkin to‘kilgandagi donalar orasidagi
bo‘shliqni umumiy hajmga nisbatga aytiladi
12 To‘ldiruvchi g‘ovakligi To‘ldiruvchi donasidagi barcha g‘ovaklarning
hajmlari yig‘indisini dona hajmiga nisbatiga
aytiladi
192
13 Anizatrop
Strukturasi tolali material bo‘lib, yog‘och va u
asosidagi materiallar kiradi
14 Izatrop
Donali yoki yacheykali
strukturaga ega material
bo‘lib, unga keramzit, pemza agloporit, termolit,
oxaktosh, tuflar kiradi
15 To‘ldiruvchi
mustahkamligi
To‘ldiruvchi olingan tog‘ jinsidan 40-50 mm
o‘lchamdagi silindr yoki kub shaklidagi
namunani gidravlik pressda sinab aniqlanadi
16 Otqindi tog‘ jinsi
Erigan magmaning er yuzasida qotishidan yuzaga
keladi (granit, diorit, sienit, andezit, traxit, gabro,
bazalt)
17 CHo‘kindi tog‘ jinsi
Mavjud tog‘ jinslarining
tabiatda buzilishidan
yuzaga keladi (kvars qumi, barxan qumi, qum-
shag‘alli konlar)
18 Metamorfik tog‘ jinslari Otqindi yoki cho‘kindi tog‘ jinslarini erning
chuqur qismida yuqori bosim va harorat ta’sirida
o‘zgarishidan yuzaga keladi
19 To‘ldiruvchi markasi
G‘ovak to‘ldiruvchi markasi uning uyilma
zichligi bo‘yicha aniqlanadi
20 Pemza
Bu g‘ovak shisha bo‘lib,
vulqon otilishidan
magmaning ko‘pchishi va qotishidan yuzaga
keladi
21 Vulqon shlaki
Suyuq magmaning asosiy tarkibining havoda
qotishi natijasida yuzaga keladi
22 Vulqon tuflari
Mayda g‘ovakli jins bo‘lib,
vulqon changlarini
turli darajadagi zichlashishi va ko‘pchishidan
yuzaga keladi
23 To‘ldiruvchini boyitish
Ularni zichligi va mustahkamligi bo‘yicha bir
jinsliligini oshirish, donalar shaklini yaxshilash
va chang miqdorini kamaytirishdan iborat
193
24 Tabiiy qum
Qum va qum-shag‘alli konlardan qazib olinadi
25 Keramzit
Gil tuproqni ba’zi turlarini (gil slanslari,
argillitlar)
aylanma
pechda
kuydirishda
ko‘pchishidan olinadigan sun’iy to‘ldiruvchi ,
rangi qo‘ng‘ir-qora
26 Agloporit
Aglomeratsiya uchun
yaroqli gilli jinslarni
(suglinok,
supess,
lyosslar)
aglomeratsion
mashinada
kuydirishda
olinadigan
sun’iy
to‘ldiruvchi
27 SHlakli pemza
SHlak eritmasini (1300
0
S haroratgcha) suv bilan
qayta ishlashdan olinadigan sun’iy to‘ldiruvchi
28 Ko‘pchigan perlit
Suv
tarkibli
shishasimon
jinslar
(perlit,
gidratlangan obsidian) asosida olinadigan g‘ovak
to‘ldiruvchi
29 Karborit
Dolomit va bentonit xom ashyosini ratsional
qo‘llash orqali olinadigan g‘ovak to‘ldiruvchi
30 Keramzit ko‘pchishi
Keramzit xom granulalarini aylanma pechda
1200-1250
0
S da qizdirish