elementl
əridir, istehsalın beynəlxalq ixtisaslaşması
ölkələr
arasında əmək bölgüsünün elə bir formasıdır ki, burada bir sahə
v
ə ya bir müəssisədə müəyyən məhsul istehsalı təşkil edilir.
Ölkədaxili əmək bölgüsündə olduğu kimi, BƏB-in də əsas
xarakterik xüsusiyyətlərindən biri ixtisaslaşmadır. Təsərrüfat
subyektl
ərinin ixtisaslaşması həmişə 3 formada - əşya, sahə və
ərazi formasında olur.
İxtisaslaşma ən çox maşınqayırma və kimya sənayesində
s
əmərə verir. Belə ki, həmin sahənin məhsulları çox no-
menklaturalıdır.
Dünya ölkələri arasında ixtisaslaşma İnkişaf
etdikcə və
əmək bölgüsü dərinləşdikcə sənayedə və onun ayrı-ayrı
sah
ələrində kooperasiyalaşma güclənir. İstehsalın kooperasiya-
laşması hər bir ayrıca məhsul istehsalında daha çox iqtisadi
n
əticə
əldə
etm
ək
m
əqsədilə
bir-birini
tamamlayan
ixtisaslaşdırılmış istehsal sahələrinin qarşılıqlı əlaqəsidir.
Dünya ölkələri arasında kooperasiya əlaqələri əsasən
iqtisadi, İstehsal,
elmi-texniki, kredit, satış, firmadaxili. firma-
lararası və s. vasitəsilə həyata keçirilir. Beynəlxalq
kooperasiyanın əsas əlamətləri ölkələr arasında
birgə fəaliyyət
üçün razılıq əldə edilməsidir. Kooperasiyanın əsas metodları isə
birg
ə proqramların həyata keçirilməsi, müştərək müəssisələrin
yara-
dilmasıdır. Beynəlxalq təcrübədə birgə sahibkarlığın geniş
yayılmış hüquqi formaları kimi səhmdar cəmiyyətləri, konsorsium
(İngiliscə «consortlum» olub, hər hansı
bir layihəni həyata
keçirmək üçün banklar və ya kompaniyalar qruplarının birlik
formasıdır), konsern və şairədən geniş istifadə olunur.
Bel
əliklə, BƏB müxtəlif formalarda çıxış edərək
beyn
əlxalq ixtisaslaşma və kooperasiyalaşma ilə bağlıdır.
30
Hazırda dünya ölkələri arasında
BƏB yeni xüsusiyyətə
malikdir. Əvvəllər dünya ölkələri inkişaf etmiş ölkələr, İnkişaf
etm
əkdə olan ölkələr və sosialist ölkələrinə bölünərik bir-biri ilə
İqtisadi əlaqələrə girirdilər. Lakin 80-ci illərin sonlarından
başlayaraq sosializmin dağılması ilə əlaqədar olaraq,
sosialist
ölkələri bazar iqtisadiyyatına keçid üçün iqtisadi islahatlar həyata
keçirməyə başladılar. Bunun nəticəsində hazırda beynəlxalq
praktikada ölkələr 3 qrupa bölünür:
- s
ənaye cəhətdən İnkişaf etmiş ölkələr;
-
keçid iqtisadiyyatlı ölkələr;
-
inkişaf etməkdə olan ölkələr.^
Müasir dövrdə BƏB-ə 2 mühüm amil təsir göstərir. Bir
t
ərəfdən bazarların qloballaşması, digər tərəfdən isə regional
iqtisadi blokların yaranması BƏB-in
və beynəlxalq iqtisadi
münasibətlərin İnkişafında yeni mərhəlidir. Həmçinin, ölkələrin
BƏB-də iştirakı və ölkələr arasında
xarici iqtisadi əlaqələr
getdikc
ə güclənir.
[Şiəliklə, xarici iqtisadi münasibətlər ayrı-ayrı ölkələrin
iqtisadiyyatları arasındakı təsərrüfat əlaqələri olub, uzunmüddətli
tarixi prosesl
ər nəticəsində formalaşmışdır.
Dünyada istehsalın və mübadilənin beynəlmiləlləşməsi
ölkələrin təsərrüfat əlaqələrini daha da möhkəmləndirir və bu
dünya təsərrüfat kompleksinin yaranmasına səbəb olur.
Ümumiyyətlə, beynəlxalq səviyyədə ölkələr arasında
t
əsərrüfat əlaqələri 2 şərt daxilində inkişaf edir:
1)
ölkələr arasındakı iqtisadi əlaqələr
zəruri olduqda;
2) bu
əlaqələrin inkişafında hər İki tərəf maraqlı olduqda.
^
Dostları ilə paylaş: