Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Faollashtiruvchi savol va topshiriqlar
- Ma’lumot uchun TARIXNI O‘ZGARTIRGAN SHAXSLAR
|
151
4 3 – 4 4 - m av z u l a r : AQL-ZAKOVAT BILAN BUNYOD ETILGAN BOY MA’NAVIYAT Yurtimiz allomalari diniy bilimlar bo‘yicha ham yuksak darajaga erish- ganlar. Masalan, Ibn Sino, Mahmud Zamaxshariy, Forobiy, Beruniylar Qur’oni karim, hadis, islom tarixi va huquqshunosligi bo‘yicha ham asarlar yozganlar. Musulmon olamidagi dastlabki o‘quv dargohlari — madrasalar VIII asrning oxirlari - da o‘sha davrdagi ilmiy-madaniy markazlar hisoblangan Buxoro, Samarqand, Nasaf, Termiz, Xiva, Shosh, Marg‘ilon kabi qadimiy shaharlarda faoliyat ko‘rsata boshlagan. Bunday ilm dargohlari o‘zining natijasini ko‘rsatib, yurtimizdan buyuk mufassirlar (Qur’onni tafsir qiluvchilar) va muhaddislar (hadis to‘plovchilar) yetishib chiqqan. Muhammad (s.a.v.)ning olti yuz mingga yaqin hadislarini yodida saqlagan bu - yuk alloma Imom Buxoriy «Hadis ilmining sultoni» degan sharafli unvonga sazovor bo‘lgan. Buyuk muhaddisning «al-Jome as-sahih» (Sahih, ishonchli to‘plam) asari Qur’oni karimdan keyingi o‘rinda turadigan ikkinchi muhim manba sifatida islom ola - mida yuqori bahoga sazovor bo‘lib kelmoqda. Faollashtiruvchi savol va topshiriqlar 1. Agar Yevropa uyg‘onish davri – Renessansning natijalari sifatida adabiyot va san’at asarlari, arxitektura durdonalari, tibbiyot va insonni anglash borasidagi yangi kashfiyotlar yuzaga kelgan bo‘lsa, Turonda bu jarayon qaysi fanlarning rivojlanishi bilan namoyon bo‘ldi? 2. Islom diniga e’tiqod kuchli bo‘lgan IX-XI asrlarda nima uchun u dunyoviy fanlarning rivojlanishini qo‘llab-quvvatlagan? Ma’lumot uchun TARIXNI O‘ZGARTIRGAN SHAXSLAR Dunyoda xalqlar ko‘p, davlatlar ko‘p. Minglab millatlar va turli-tuman elatlar ham. Ulardan har birining dunyo tamadduniga qo‘shgan o‘z hissasi bor, ma’lum miqdordagi ulushi bor. Bu ulushni esa kimdir ko‘proq, kimdir kamroq qo‘shib yashamoqda. Bu tabiat qonuni, rivojlanish tamoyilidir. Biz shu zamin egasi, shu xalq vakili sifatida dunyo tamadduniga qo‘sh- gan ulkan ulushimiz bor, deb ayta olamiz. Qomusiy olim sifatida Beruniy, tibbiyot madadi Abu Ali ibn Sino, aniq fanlarda Xorazmiy, diniy ilmda Imom Buxoriy, harb ilmida Amir Temur, osmon ilmida Mirzo Ulug‘bek, she’riyat va badiiy adabiyotda Navoiy oldini kesib o‘tadigani hali-hanuz topilmasa kerak. Keyingi mavzularimiz mana shu haqida… Imom Buxoriy hadis ilmi olimlaridan biri Is’hoq Rohuvaihning huzurida bo‘lgan. U ba’zi shogirdlariga: «Koshki sizlar Nabii sollallohu alay - hi vasallamning sunnatlarini jamlagan muxtasar, sahih kitob jam qilsangiz edi!» – dedi. Bu Imom Buxoriyning qalbiga o‘rnashib qoldi va u hadislarni jamlashni bosh - ladi. Bu hadislarni 600 000 ta hadisdan chiqarib olib, kitobiga faqat sahih hadislarni jamladi. Hadislarning roviysi (yetkazuvchi, rivoyat qiluvchi, aytuvchi) haqi - dagi ma’lumotlarni ham berish ularning ishon chliligini ta’minlash uchun asos bo‘lgan. Har bir roviyning tarji - mayi holini yozar, har bir hadisni yozishdan oldin pokla - nib, ibodat va duolar qilar edi. Imom Buxoriy hadislarni qabul qilishi uchun hadis qator talablarga javob berishi zarur bo‘lgan. Hadis aytuvchining musulmon bo‘lishi, yoshi, ya’ni voyaga yetganligi, aqlining rasoligi, gunoh ishlardan saqlanganligi, ilmga amal qilishi, eshitgan xabarining rostligini aniqlab keyin birovga aytadigan odam bo‘li shi, shu bilan birga, xotirasining kuchliligiga, yolg‘ondan uzoq bo‘lishi kabi talablarga amal qilgan. «Al-Jome as-sahih» 16 yil mobaynida yozib tugatildi. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|