8-mavzu: diniy ekstremizm va terrorizmga qarshi kurash: Q‘zbekiston tajribasi reja: Fundamentaliz va Ekstremizmni keltirib chiqaruvchi omillar

Fundametalizm
xar-bir dinning poydevori, yaxni diniy kitoblari va 
paygambarlari xayotiga taklidan yashashga daxvat bulsa, buning nimasi 
yomon, degan savol tugilishi mumkin. Axir xech bir iloxiy kitob yoki 
diniy extikod yovuzlik, ugrilik, odamxushlik, zino va nojuya 
xarakatlarga chakirmaydi-ku. Aksincha, bir-birlariga mexr- m uruw atli 
bulish, etim-esirlarga yordam berish va xayrli savobli ishlami xar-bir 
xukumat kullab-kuvatlashi turgan gap. Ammo muammoning ikkinchi 
tomoni xam mavjud, mazkur oliy janob va oliyximmat daxvatlar nikobi
128
2

---

ostida ayrim din xarakatlari va dindorlar xokimiyat tepasiga intiladi va 
bu yulda kon tukish, odamlami xonavayron kilish, bolani otasidan, onani 
oilasidan ajratishdan xam tap tortmaydi. Aytinchi, bu kaysi islom 
akidalariga tugri keladi. Bunday xukumatparastlami vaxxobiy deysizmi, 
xizbut-taxrirchilar yoki akromiylar deysizmi farki yuk. Ularning niyati- 
islom ruknlari soyasida xokimiyatga erishish.
Demak, atom kuw atini tinch maksadda inson xizmatiga kuyish 
bilan birga yovuzlik yulida bomba sifatida kullash mumkin bulganidek, 
fundametalizmning ikki kiyofasi mavjud: 
bin 
insonlarni ezgu
kadriyatlar asosida yashashga daxvat bulsa, ikkinchisi mazkur daxvat
ostida - xokimiyatga erishish yulida kon tukishdan xam tap tortmaslik.
Maxlumki, islom fundamentalizmining asosiy goyasi sof islom 
pritsiplariga kaytish, maksadi - islomiy tarakkiyot yulini joriy etishdir.
XX asming 80-90 yillarida butun dunyoda diniy omilning 
faollashuvi sobik sovetlardan keyingi makonda xam uz aksini topdi. Bu 
davr jam iyat tarakkiyotida, bir jixatdan diniy extikodning ijtimoy 
madaniy xayotdagi tabiiy mavkei tiklayotgan, ikkinchi tomondan 
mazkur asosda ayrim mafkuraviy ziddiyatlar tugilishi vakti buldi.
Markaziy Osiyodagi yangi davlatlar mustakilligining karor topishi 
va mustaxkamlanishi davrida "islom omili", "islom uygonishi", "islom 
fenomeni", “kayta islomlashish” kabi iboralar tobora kuprok ishlatilib, 
bu xol ularning bekiyos faollashuvini uzida aks etirdi.