Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti muslimov narzulla alixanovich
Yüklə 5,28 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Kasb tanlashga yо‘llash komissiyalarini tashkil qilish; о‘qituvchilar bilan
metodik ishlarni tashkil qilish; о‘quvchilar bilan ishlash; ota-onalar bilan ishlash. Kasbga yо‘naltiruvchi о‘quv-metodik xonani tashkil qilishda va uning ishiga yordamlashishda mehnat ta’limi о‘qituvchisi katta axamiyat о‘ynaydi. Kо‘pgina maktablarda mehnat ta’limi о‘qituvchilari ana shunday xonalarning tashkilotchilari hisoblanadilar. Maktabdagi kasbga yо‘naltiruvchi о‘quv-metodik xonasi о‘quvchilarni kasbni ongli ravishda tanlashga ta yyo rlash sohasida ular bilan, ota-onalar bilan muntazam ish olib borish uchun, shuningdek kasbga yо‘naltirish ishini ado etishda о‘qituvchilarga, korxonalarning xodimlariga metodik yordam berish uchun xizmat qiladi. Shu sababdan xonaning jihozlanishi va vaziyati о‘quvchilarning muayyan psixologik kayfiyatini kо‘tarishga kо‘maklashishi, bu erda ularni qiziqtiruvchi savollarga javob olish imkoniyati yaratilishi, xonaga kelish extiyojini tug‘dirishi muhimdir. Kasbga yо‘naltirish xonasining ish mazmuni: - ishlab iqarishning turli tarmoqlari tо‘g‘risida о‘quvchilarni xabardor qilish, eng kо‘p tarqalgan kasblar bilan ularni tanishtirishni; 312 - о‘quvchilarning mehnat faoliyatining muayyan turlariga oid qiziqishlari, mayllari va qobiliyatlarini aniqlash hamda rivojlantirishni; - о‘quvchilarda shaxsning tegishli psixofiziologik hislatlariga mos bо‘lgan va jamiyatning kadrlarga bо‘lgan talab-ehtiyojlarini hisobga oladigan kasbiy n i yatlarini shakllanti rishni; - kasb tanlash, ishga joylashish va о‘qishni davom ettirish masalalari yuzasidan о‘quvchilar uchun pedagogik maslahatlar tashkil qilishni; - о ‘qituvchilar v a boshqa xodi ml ar bilan metodik ishlar olib borish (pedagogik о‘qishlar, ma’ruzalar, seminarlar, yakka tartibdagi mashg‘ulotlar о‘tkazish)ni; - о‘quvchilarni kasbga yо‘naltirishga oid ilg‘or tajribani о‘rganish va umumlashtirishni; - ota-onalar bilan ish olib borish (yig‘ilishlar, ma’ruzalar, uchrashuvlar, yakka tartibdagi maslaxatlar о‘tkazish)ni; - о‘quvchilarni kasbga yо‘naltirish masalalari yuzasidan mehnat jamoalari va jamoatchilik bilan aloqani amalga oshirishni о‘z ichiga oladi. Ana shu ishlarni olib borish uchun kasbga yо‘naltirish xonalarida, odatda, ikki bо‘limdan: axborot va metodik bо‘limlardan iborat ekspozitsiya jihozlanadi. Axborot bо‘limida о‘quvchilarning kasb tanlashiga kо‘maklashadigan ma’lumotlar bilan pedagoglar, о‘quvchilar va ularning ota-onalari xaqida materiallar tо‘planadi. Metodik bо‘limda о‘quvchilar va ularning ota-onalari bilan kasbga yо‘naltirish ishini olib borishni tashkil qilishga, uning shakl va metodlariga oid о‘qituvchilar uchun tavsiyalar berilgan bо‘ladi. Kasbga yо‘naltirish xonasiga quyidagi mazmundagi materiallar qо‘yiladi: - atoqli jamoat arboblari, olimlar, yozuvchilar, pedagoglar va shu kabilarning mehnat va kasb tanlash haqida bildirgan fikrlari; shu sohaga oid davlat hujjatlaridan olingan nusxalar; 313 - «Kasbni tо‘g‘ri tanlash nimani bildiradi», «Odamga kasb tomonidan qanday talablar qо‘yiladi», «Kasb tanlashda xato qilmaslik uchun nimalarni bilish kerak», «Shifokor maslahatlari» (kasb tanlashga tо‘g‘ri kelmaydigan fikrlar haqidagi stend), «Psixolog maslahati» (о‘z kasb tanlashini tushunganlik tо‘g‘risida, kiziqishlar va qobiliyatlarni rivojlantirish haqida); - ma’lumotnoma materiallari: «О‘qish uchun qaysi joyga borish kerak» (kishloq kasb-hunar kollejlar, oliy о‘quv yurtlari tо‘g‘risidagi, bularga qabul qilish shartlari, bularda egallash mumkin bо‘lgan kasblar va mutaxassisliklar xaqida ma’lumotlar), «Ishlash uchun qaysi joyga borish kerak» (ishlab chikarish korxonalarning yetakchi kasblari, shahar, tuman, viloyat muhtoj bо‘lgan kasblar tо‘g‘risida ma’lumotlar); professiogrammalar; - «Ota-onalaringizning kasblari» (ota-onalardan ishlab chiqarish ilg‘orlari, ratsionalizatorlar tо‘g‘risida yorqin, maroqli hikoyalar), «Biz tanlayotgan yо‘llar» (maktablarni bitirib chiquvchilar, ularning mehnatda erishgan muvaffaqiyatlari haqida), «Yо‘l kо‘rcatuvchilarimiz» (ishlab chikarish korxonalarning ilg‘or ishchilari tо‘g‘risida). Bundan tashqari, xonaga asbob-uskunalarning maketlari, tayyor mahsulot namunalari qо‘yilgan bо‘lishi mumkin. Audiovizual axborotni tashkil qilish uchun xona ta’limning texnikaviy vositalari kinoproyektorlar va slaydo-proyektorlar, kompyuter vositalari, kinofilmlar va slaydlar, kinoekran, magnitofonlar, musiqali va magnitli materiallari bо‘lgan fonoteka, videotekasi bо‘lgan videomagnitofonlar bilan jihozlanadi. Xonada ma’naviy-ahloqiy, ma’lumotnoma, ilmiy-ommabop kitoblardan va tegishli badiiy adabiyotdan iborat kutubxona, rо‘znomalar, oynomalar albatta bо‘lishi kerak. Ba’zi xonalarda kasbga yо‘naltirishga oid bibliografiya tuzadilar, bundan о‘quvchilar ham, о‘qituvchilar ham foydalanishlari mumkin. Mamlakatdagi kasbga yо‘naltiruvchi bir qancha xonalarning ish tajribasi shuni kо‘rsatdiki, xona materiallarini faol о‘zlashtirish va ulardan foydalanish uchun shu xonalarda о‘quvchilardan maslahatchi yо‘lboо‘chilar rolini bajaradigan faollarni, shuningdek maktablarning yuqori sinf о‘quvchilari, bitiruvchilari, ota- 314 onalar, ishlab chiqarish ta’limi ustalari, ishlab chiqarish peshqadamlari, ishlab chikarish korxonalari kichik mutaxassislari, maktab о‘qituvchilari ishtirokida ma’ruzachilar guruhini tashkil qilish maqsadga muvofiqdir. Kasbga yо‘naltiruvchi maktab о‘quv-metodik xonasini tashkil qilishda о‘quvchilarning о‘zlariga katta e’tibor berilishi lozim. Ular mehnat о‘qituvchisi rahbarligida xonani jihozlashda, eksponatlar yig‘ish, saqlash uchun planshetlar, tagliklar va shu kabilarni tayyorlashda yordam berishlari mumkin. Kasb diagnostikasi bо‘yicha asboblar tayyorlash jarayoni bolalarda katta qiziqish tug‘diradi. 8-9 sinflarning о‘quvchilari sanoat namunalarini asos qilib olib, ana shunday konstruksiyalarni, texnika obyektlarini yaratishlari mumkin. Ba’zan maktab о‘quvchilari yaratgan asboblar sanoatda yasalgan asboblardan hatto ustun turadi. О‘quvchilar о‘zlari yaratgan kasb diagnostika uskunalarida ishlab, mustahkam amaliy malakalar va muayyan texnikaviy bilimlar oladilar. Bu bilimlar rivojlantirilib, ilm-fanning muayyan sohasini chuqur о‘rganish uchun xizmat qilishi, keyinchalik ongli ravishda kasb tanlashga yordam berishi mumkin. Shunday qilib, mehnat ta’limi о‘qituvchisi maktabning о‘quv-metodik xonasi bilan mahkam aloqa bog‘lab, kasbga yо‘naltirish ishi samaradorligini ancha oshiradi, о‘quvchilarning о‘zlari kasb tanlashlari uchun mustahkam zamin yaratadi, ularni duradgorlik, chilangarlik, tokarlik, frezerlik va shu kabi boshqa kasblar bilan tanishtirib, о‘quvchilarni mehnat faoliyatini tanlashga tayyorlash uchun shart-sharoitlar vujudga keltiradi. О‘quvchilarni mehnat faoliyatining ana shu turlari bilan tanishtirish har bir fermer xо‘jaligi, tuman, shahardagi ishlab chiqarish obyektlarida bosqichma-bosqich olib boriladi. Chunonchi, birinchi bosqich (kasb ta’limi jarayonida, ya’ni kasb tanlashning tayyorgarlik davrida) kasbga oid maslahatlar berish, о‘quvchilarning mayllarini, qobiliyatlarini va individual xususiyatlarini hisobga olib, kasb tanlashda ularga yordam kо‘rsatishdan iborat. Ikkinchi bosqich kasbiy tayyorgarlik davomida tanlagan kasb bilan bog‘langandir. Pedagog о‘quvchilarning jismoniy va aqliy rivojlanishini, 315 qizikishlari va kobilyatlarini, о‘zlashtirishini, ushbu kasbni egallashga tayyorgarlik darajasini, tibbiy zid dalillarni bilishi kerak. Bu bosqichni kasbga doir maslahat berishning yakunlovchi bosqichi deyish mumkin. Bunday maslahatlarni yil oxirida bitiruvchi sinfda fan о‘qituvchilari, sinf rahbarlari, maktablarning kasbga yо‘naltiruvchi komissiyalari va kasbga yо‘naltiruvchi xonalarning xodimlari, korxonalar, о‘quv yurtlari va ishga joylashtirish organlarining xodimlari beradilar. Uchinchi bosqichda aniqlovchi maslahat о‘tkaziladi. Bunday maslahatdan kо‘zda tutilgan maqsad – amalga oshirilgan tanlovni aniqlash, kasb xato tanlangan taqdirda esa buni odoblilik bilan tushuntirib, boshqa kasbni tanlashni maslahat berish lozim. Kasb tanlash (kasbga yaroqlilik) - kasbiy ishning butun tizimida yakunlovchi bosqichdir. Ayni ana shu bosqichda xodimning tanlagan kasbga uzil-kesil muvofikligi yoki nomuvofiqligi aniqlanadi. Lekin kasb tanlash (kasbga yaroqlilik) metodlaridan kasbga yо‘naltirishning faqat yakunlovchi bosqichida foydalanish mumkin, deb hisoblash notо‘g‘ri bо‘lur edi. U yoki bu kasbni egallagani holda dastlabki tibbiy-fiziologik va psixologik kо‘rikdan о‘tmagan yigit yoki qizga tanlagan kasbi zid bо‘lishi ham mumkin. Shu boisdan kasb tanlash boshlang‘ich bosqichda ham, shuningdek yakunlovchi bosqichda ham о‘tkazilishi lozim. Kasbga yaroqlilik - mazkur kishining ushbu kasb bо‘yicha mehnat vazifalarini bajarishi uchun yaroqli yoki yaroqsizligini qayd qilishdangina iborat emas, albatta. Kasbga yaroqlilikni boshqa jihatdan ham: 1) odam о‘zi tanlagan kasbga yaroqlimi yoki yо‘qligi; 2) hayot yо‘lini tanlagan chog‘da u nimalarga amal qilishi lozimligi; 3) uni о‘qitish masalasiga qanday qilib birmuncha oqilona yondashish, ya’ni unda kasbga yaroqlilikni qanday qilib maqsadga muvofiq tarzda shakllantirish, tarbiyalash va rivojlantirish mumkinligi jihatidan ham kо‘rib chiqish kerak. Boshqacha qilib aytganda, u yoki bu kasblarni egallashga harakat qilayotgan odamlarning tibbiy kо‘rsatkichlari bilan bir qatorda ularda diqqat, tafakkur, 316 psixomotorika va shu kabi psixik funksiyalarni rivojlantirish bilan bog‘liq muayyan psixologik kayfiyatni ham shakllantirish zarur. Kasbga yaroqlilik о‘quv va mehnat faoliyatida shakllanadigan shaxs fazilatidir. Kasbga yaroqlilikni odamning kasbga nisbatan qoyilgan talablarga mos bо‘lgan tug‘ma yoki hosil qilingan psixofiziologik xususiyatlari yig‘indisi deb qarash yaramaydi. Faqat ba’zi kasblar (sozanda, rassom va shu kabilar) uchun muayyan tabiiy ma’lumotlar talab qilinadi. Shu boisdan psixologik, mehnat о‘qituvchisi va boshqalarning vazifasi о‘quvchi kasb (mutaxassislik)ni yoki о‘quv yurtini tо‘g‘ri yoki notо‘g‘ri tanlaganini; tanlagan kasbi yoki о‘quv yurti uning mayllari yoki qobiliyatlariga mos yoxud mos emasligini; kasbni yoki о‘quv yurtini tanlash vajlari, ota- onalarning, о‘qituvchilarning va shu kabilarning fikri qanday ekanligini aniqlashdan iborat. О‘quvchilarning kasbga bо‘lgan qiziqishlari va mayllari ana shunday ma’lumotlar asosida aniqlanadi. Yüklə 5,28 Kb. Dostları ilə paylaş:
|