Abdulla sher axloqshunoslik

1 Э пикур. П и сьм о к М ен ек ею / / Л укреций. О п р и р о д е в ещ ей . М ., И Х Л , 1983.
С. 516.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nisbatan m ustahkam va uzoq m uddatli lazzat tarzida tushunadi. E pikur 
odam lam ing m unosabatlarida ham m asidan aw al tenglik va hamfikrlilikka 
asoslangan d o ‘stlikni qadrlaydi. Falsafa bilan shug‘ullanish h am xuddi 
do'stlik singari ruhan xotiijam likka yetishishga olib keladi.
Q adim gi Sharq axloqshunosligi erishgan yutuqlarni yuksak nazariy 
d arajaga k o ‘ta rg a n Q adim gi Y u n o n axloqshunosligi ja h o n s h u m u l 
aham iyat kasb etdi. Y unonlik m utafakkirlar ilk bor inson shaxsini, inson 
xatti-h arak atig a asoslangan niyatni tadqiq etishga va axloqiy qilm ish 
m uam m olarini tushuntirishga urindilar.
Qadimgi Rumo. 
Q adim gi Y unon axloqshunoslari ilmiy a n ’analarini 
Sitseron, Lukretsiy Kar, Seneka, E piktet, M ark Avreliy, P lotin, Sekst 
Empirik singari Qadimgi Rum o mutafakkirlari davom ettirdilar. U larning 
b a ’zilariga t o ‘xtalib o ‘tam iz.
Tit Lukretsiy Kar 
(lotincha Titus Lukretsius Karus, m iloddan avvalgi 
99 — 44-yillar) E pikur axloqiy ta ’lim otining izchil him oyachisi sifatida 
m ashhur. U «N arsalarning tabiati haqida» degan dostonida ru h va 
vujudning ajralm as aloqasini ta ’kidlaydi, ruhning oMishi to ‘g‘risida fikr 
y uritadi, insonning o ‘lim q o ‘rquvidan xalos b o ‘lishida axloqiy m a ’no 
borligini aytib o ‘tadi. Aynan o ‘lim d an q o ‘rqish, faylasufning fikriga 
k o ‘ra , x ilm a - x il j in o y a tl a r n i t u g ‘d ira d i: q a ro q c h ilik , q o tillik , 
q arindoshlarga n afrat, o ‘zidan oqilroq va badavlatroq odam larga hasad 
kabi illatlar zam irida o ‘lim dan q o ‘rquv hissi yotadi. Aslida o ‘lim tabiiy 
holat, insonga q o ‘rquv solishi kerak emas. G ap shundaki, qo'rquv o ‘rnini 
aql egallasa, iztiroblarga o ‘rin qolm aydi, o ‘lim dahshati ham y o ‘qoladi. 
H a r b ir o d am insonga xos ulug‘vorlik bilan yashashi, lazzatdan o ‘zini 
olib qochm asligi, tabiatga norozilik bildirm asdan hayot kechirishi kerak. 
0 ‘lim q o ‘rquvidan va m a ’b udlar oldidagi qo'rquvdan xalos b o ‘lgan 
kishi baxtli yashashi m um kin, aq l-id ro k va his-tuyg‘ular sharofati bilan 
n arsalar h aqida u haqiqiy tasaw u rg a erishadi.