E. G' G'oziev O'zbekiston respublikasi

x ,\
inson®a azaWan berilgan qandaydir ilk mayl nishonasi sifatida 
hicrxki 
1? f n 
°.
2 
belgilashga ongsiz intilishni eng muhim asos deb
w ^
intilish go‘yoki xudbinlik, boshqa kishilami mensimaslik,
^ 
*lshga, atrof-muhit bilan kelisha olmaslikka, hatto nizolarga olib kelar, 
o ng sizlik ehtiyoj lari va mayllari shaxsning faolligini belgilar emish. Sobiq sovet 
p six o lo g lan Z.Freyd nazariyasining mutlaqo asossizligini ta’kidlab, o‘smirda 
im koniyat bilan talabchanlik o‘rtasidagi kelishmovchilik, o‘zini ko‘rsatishga 
m o y illik va o ‘z ichki dunyosiga qiziqishning namoyon bo‘lishi bilan 
tavsiflanishini asoslab berdilar.
A yrim psixologlar biogenetik o‘sishning biologik omillariga, ya’ni jinsiy 
y etilish g a alohida ahamiyat beradilar. Ulaming fikricha, o‘smiming psixik 
jih a td a n inqirozga yetaklovchi, hayajonga soluvchi sub’ektiv ichki kechinmalari 
o ‘g ‘il v a qizlam i tanholik psixologiyasiga tortar emish. 0 ‘smir uchun xarakterli 
noro zilik , q o ‘pollik, qaysarlik, shafqatsizlik, tajanglik, ginaxonlik, tajovuzkorlik 
k ab i illatlar jinsiy yetilishning mahsuli yangi tuyg‘ular, may liar, kechinmalar 
o ‘sm ir xatti-harakatida hukmron bo‘lib, uning xulq-atvorini boshqaradi deb 
tushuntirilm oqda. 0 ‘smirlikning psixologik qiyofasi, holati, imkoniyati yagona 
s o f biologik omilga bog‘Iiq emasligi hammaga ayondir.
A m erikalik psixolog R.Kulen o‘smirlik davri haqidagi biogenegik 
nazariyani qattiq tanqid qilib, o ‘smirlik davri ijtimoiy-axloqiy kategoriyadir, 
d egan g ‘oyani ilgari suradi. Ammo noto‘g‘ri nuqtai nazardan o‘smirlikm biologik 
v a psixologik kategoriyadan tashqari deb hisoblaydi. R.Kulenning fikricha, 
o ‘sm irlik davrida uchta asosiy ijtimoiy-axloqiy tamoyil mavjud bo lib, ular 
em ansipatsiya (kattalar ta’siridan qutulish) va mustaqillikka erishish, hayot yo li 
v a kasb-hunar tanlashga jiddiy munosabatda bo‘lish, zarur ijtimoiy-axloqiy 
n o rm alam i 
o ‘zlashtirishdan iboratdir. Uning fikricha, bola yuqoridagi 
m u am m o larg a e ’tibor bermas ekan, o‘smirlik davri qancha bo‘lishidan qat’i 
n az ar, u bolaligicha qolaveradi. R.Kulen o‘z nazariyasida biologik omillarni ham, 
o ‘sm irlik davridagi o ‘sishning psixologik xususiyatlarini ham hisobga olmaydi,
a k sin ch a, ulam i batamom inkor qiladi. 
, 
•
P sixologlam ing fikricha, o‘smirlarga real ijtimoiy