― pul va banklar

3.4. Keynsning likvidlikning afzal ko‗rilishi nazariyasi 
Pulning miqdoriylik nazariyasi klassik maktab iqtisodchilari 
tomonidan XIX-XX asr boshlarida ishlab chiqilgan edi va umumiy 
daromadnini nomimal qiymatini aniqlashga bag‗ishlangan edi. Bu 
nazariya berilgan umumiy daromad miqdorida qancha pul 
mavjudligini izohlashi bois, u pulga talab nazariyasi ham 
hisoblanadi. Ushbu nazariyaning eng muhim hususiyati shundaki, u 
foiz stavka pulga bo‗lgan talabga ta‘sir etmaydi deb ta‘kidlaydi
1
.

---

Miqdoriy pul nazariyasida pulning sotib olish qobiliyati va baho darajasi 
muomaladagi pul miqdori bilan belgilanadi. Miqdoriy pul nazariyasining asoschisi 
fransuz iqtisodchisi J.Boden (1530 – 1596) hisoblanadi. Keyinchalik ushbu 
nazariyani ingliz iqtisodchilari D.Yum (1711 – 1776) va Dj.Mil (1773 – 1836), 
shuningdek fransuz Sh.Monteske (1689 – 1755) rivojlantirdi.
D.Yum Angliyaga XVI – XVII asrlarda Amerikadan katta hajmda nodir 
metallarning kiritilishi natijasida baholarni ortib ketishini kuzatib: ―pulning 
qiymatini uning miqdori belgilaydi‖ degan ta‘limotini ilgari suradi.
Miqdoriy pul nazariyasining dastlabki vakillari pulni faqat to‗lov vositasi 
sifatidagi vazifasiga e‘tibor qaratadi, ularning fikricha pul va tovar ayirboshlash 
jarayonida uchrashishi natijasida pulning qiymati aniqlanadi degan noto‗g‗ri 
g‗oyani ilgari suradilar. Shuningdek, ularning ta‘limotidagi ikkinchi kamchilik 
muomalaga chiqarilgan barcha pullar muomala jarayonida ishtirok etadi deya 
ishonishlaridir. Haqiqatda esa ob‘ektiv iqtisodiy qonunlar muomalaga zarur 
bo‗lgan pulning miqdorini aniqlaydi. Bu bilan ular pulning jamg‗arma, to‗lov 
vositasi kabi funksiyalarini e‘tibordan chetda qoldirishadi. 
Kredit va qog‗oz pul muomalasiga asoslangan miqdoriy pul nazariyasining 
zamonaviy sharoitdagi talqini yirik iqtisodchi olimlar L.Marshall, I.Fisher, 
G.Kassel, B.Xansen, M.Fridmanlarning asarlarida bayon etilgan.
Ularning miqdoriy pul nazariyasi ikkita yo‗nalishdagi ta‘limotga asoslangan 
bo‗lib: 
– birinchisi, I.Fisher va M.Fridman boshchiligidagi monetaristlarning 
―tranzaksion variant‖ ta‘limoti; 
– ikkinchisi, A.Pigu boshchiligida angliya Kembrij maktabi vakillari, 
ikkinchi jahon urushidan keyin esa D.Patinkinning ―kassa qoldig‗i‖ konsepsiyasi 
ta‘limoti hisoblanadi.