Neriman Qurban indd

Tehranda  qalıram,  –  Aşqabaddakı  dostu  Zülfüqara  yazırdı,  – 

Şiraza gedə bilmərik, çünki ora təhlükəlidi. Yollar quldurlarla do-

ludu...” 

 Haşım bəy nəşr işlərini çətinliklə yoluna qoyurdu, buna 

görə  də  Yusifə  lazımi  yardım  eləyə  bilmirdi.  “Tazə  həyat” 

bağlanandan  sonra  “İttifaq”  qəzetini  nəşr  etdirməyə  başla-

mış, o da cəmi bir neçə ay çıxmışdı, indi “Səda” qəzetini üzə 

çıxarmağa çalışırdı. Ürəyində qabiliyyətli cavanın Bakıda qa-

lıb ona kömək eləməsini istəyirdi, amma Yusifin oxumaq ar-

zusunun qarşısına sədd çəkmək fikrində də deyildi.

 Hərdənbir Əlibəy Hüseynzadənin müdir olduğu “Səadət” 

məktəbində  dərs  deyən  Ceyhunla  görüşürdü.  Gimnaziya 

təhsili  artıq  onu  təmin  eləmirdi,  Peterburqa  getmək  fikri-

ndəydi. Murtuza Muxtarovun sayəsində arzusuna çatdı, Pe-

terburqa gedib universitetin hüquq fakültəsinə qəbul olundu. 

Yazdığı məktublarda onu da həvəsləndirir, yanına çağırırdı.

  Elə  o  vaxt  da  Əli  bəy  Hüseynzadə  qurduğu  “Tərəqqi” 

qəzetini Üzeyir bəyə əmanət eləyib İstanbula köçdü. Əhməd 

bəyin gedişindən sonra bu Bakı cəmiyyəti üçün ikinci ağır it-

kiydi...

 Gündəliklərindən sonra ən sevimli işi dostlarıyla məktub-

laşmaq idi. Peterburqa – Ceyhun bəy Hacıbəyliyə, Mirmöv-

süm  Mirtağıyevə,  Kiyevə  –  Hüseyn  bəy  Mirzə camalova, 

Aşqabada  –  Mir  Abdullaya,  dostu  Jevgeni  Bartinə  yazdığı 

məktublarda arzularının bitib-tükənməzliyi ifadə olunurdu. 

Hüseynə nəzmlə məktub yazır, ondan da eyni üslubda cavab-

lar alırdı.

 Bir də gələcəkdə yazacağı əsərlərin planını tuturdu: o pla-

na görə Bertaya sevgisi haqqında “Səadət” adlı roman yaza-

---

337

caqdı; sonra “Naməhrəm və səliqəli dəllək” pyesini qələmə ala-

caqdı; şərti adı “Qoçular” olan faciə də öz növbəsini gözləyirdi; 

üstəlik,  beynində  onlarla  hekayə  mövzusu  vardı,  nə  vaxtsa 

kağıza köçürüləcəkdi...

 ...Məktəbi bitirəndə “Dəftəri-gülşəni cavanlıq” adlandırdığı 

gündəliyində sonsuz sevinc, bir qədər də kədər hissilə yazır-

dı:  “Realnı  məktəbi  bitirdim!  “Saqqallı  uşaq  oldum”.  “Saqqallı 

uşağ”a – tələbəyə ehtiram hədsizdi. Bizim əsrimiz ağlı yox, xarici 

görünüşü qiymətləndirir...” Cəmiyyətdən aldığı yüz manat yol-

puluyla  imreriyanın  paytaxtına,  Peterburqa,  Vətəndaşlıq 

Hüquqları İnstitutuna imtahan verməyə getdiyini yaxşı xatır-

layırdı.  Mirmövsüm  Mirtağıyev  həmin  insitutda  oxuyurdu, 

məktublarında onu da həmin ali məktəbə imtahan verməyi o 

həvəsləndirmişdi.  Amma  nəhəng  şəhər  yaddaşında  üç 

xoşagəlmız məqamla qaldı: Ceyhun bəyin gedişi, riyaziyyat-

dan  çəkdiyi  bəlalar  və  Nevski  prospektində  rastlaşdığı 

fahişələr. 

 Birinci məqama görə əməlli-başlı dilxor olmuşdu: bu uzaq 

və yad şəhərdə güvəndiyi adam təkcə Ceyhun bəy idi, o da 

qəfildən  çıxıb  Parisə  getmişdi  ki,  təhsilini  Sorbonn  univer-

sitetində davam etdirsin. 

  İkinci  məqama  görə  həmin  instituta  qəbul  olunmaq 

fikrindən  daşındı:  “Mənim  rəsm  çəkməyə  və  yazmağa  böyük 

həvəsim var, – həmin günlərdə dərdini gündəliyinə tökürdü. 

–  Lakin  heç  boş  zamanım  yoxdu.  Mən  ədəbiyyatla  bağlı  kitab 

gördükdə qəlbim sevgilisini görmüş aşiqin qəlbindən daha sürətlə 

çırpınır. Və mən əlimə fırçanı götürdükdə özümü elə hiss edirəm ki, 

sanki qayğılardan azad olan başqa bir dünyaya daxil olmuşam. La-

kin  mən  bu  acgöz  təxəyyülümü  qidalandırmıram  və  istedadımın