Neriman Qurban indd

  Elə  adamlar  var  ki,  onlarla  ünsiyyətdə  olandan  sonra  qəlbinə 

qəribə hərarət yayılır, dünyaya tamam başqa gözlə baxmağa başla-

yırsan.  Abdulla  Şaiq  böyük  qardaş  kimi  qolundan  tutdu, 

güzəranını qaydasına qoymağa kömək elədi: elə o axşam bu-

raxmadı, səhər də açarını alıb Şahzadə xanıma verdi ki, gedib 

mənzilə  əl  gəzdirsinlər,  əyər-əskiyini  düzəltsinlər;  bazar 

günü olduğundan onu gəzməyə apardı ki, həm darıxmasın, 

həm də Bakının havasına uyğunlaşsın. Çox şeydən danışdı-

lar,  Simferropolda,  Odessada,  Batumda,  Konstantinopolda, 

Parisdə  çəkdiyi  ağrı-əzabları  nağıl  elədi,  Abdulla  Şaiqdən 

Bakı ədəbi-elmi mühitilə bağlı bəzi məsləhətlər aldı, içindəki 

səksəkənin tərpənişini onda bir daha hiss elədi.

 Qonşuları ona lap xəcalət vermişdilər: qadınların əli dəyən 

mənzil az-çox abıra düşmüşdü, üstəlik, artıq yorğan-döşək, 

masa örtüyü, pərdə, ən zəruri qab-qacaq vardı, indi babat ya-

şamaq olardı.

 Abdulla Şaiq onun minnətdarlıq eləmək cəhdini sezib im-

kan vermədi:

 “Bu sözlərə gərək yoxdu, həmişə evində-eşiyində. Qapı-

mız  daim  üzünə  açıqdı.  Sabahdan  iş  məsələsilə  də  məşğul 

olarıq”.

***

  Düzdü,  işi  iki  həftə  gözləməli  oldu.  Müraciət  elədiyi 

yerlərdə  “yox”  cavabı  vermirdilər,  amma  dəqiq  söz  də 

demirdilər,  görünür,  ehtiyat  eləyirdilər,  daha  doğrusu, 

deyəsən, kimsə yuxarıdan göstəriş verməliydi.

 Axır  ki,  iş  məsələsi  də  həll  olundu:  yəqin, Abdulla  Şaiq 

Ruhulla Axundovun  yanına  getmişdi,  ya  da  zəng  eləmişdi. 

Bir gün işdən qayıdanda yolunu onun yanından saldı:

---

358

  “Nəylə  məşğulsan,  Yusif  Əfəndi?”  –  Maraqla  masanın 

üstündəki kağızlara baxdı.

 “Bir çıxış yolu tapılanacan hekayələrimə əl gəzdirərəm ki, 

çapa verəm, bəlkə, qələmhaqqı ala bildim”.

 “Çıxış yolu tapılıb, – Abdulla Şaiq gülümsəyə-gülümsəyə 

ona baxdı. – Sabah gedərsən “Bakı işçisi” kooperativ nəşriy-

yatına,  orda  səni  gözləyəcəklər.  –  Dərhal  da  ağzını  açmağa 

imkan verməyib qolundan tutdu. – Gəl, gəl gedək, bunu bir 

balaca qeyd eləyək...”

 ...O gözəl yaz günlərindən birində qapısını Aslan Vəzirov 

və Mustafa Vəkilov döydülər. Gəlişini, evinin yerini hardan 

öyrənmişdilər, buna heyrətləndi. Aslan bir qədər sınıxmışdı, 

Mustafanın,  az  qala,  ortadan  ayırdığı  saçları,  nazik  bığları, 

güləş gözləri, ağ yanyaxa köynəyi onu hələ də tələbəyə oxşa-

dırdı.

  İsti-isti  qucaqlaşdılar,  Aslanın  gözləri  yaşlıydı,  dillənə 

bilmədi, Mustafa da kədərini çətinliklə ifadə elədi:

 “Başınız sağ olsun, Aslan hər şeyi mənə danışdı. Mirinin 

ölümünə hələ də inanmaq istəmirəm”.

 “Mən də alışa bilməmişəm. Amma bu həqiqətdi”. – Yusif 

Vəzir onları oturmağa dəvət elədi.

 Mətbəx masasının arxasında əyləşdilər. Ev sahibi pilətəyə 

tərəf yönələndə Aslan qolundan yapışdı:

 “Sən zəhmət çəkmə, göstər, mən hazırlaram”.

 “Aslanın vəziyyətindən xəbərim var, – bilirdi ki, geoloji-

kəşfiyyat idarəsində işləyir, həm də... taleyin gərdişilə Ələsgər 

bəy  Xasməmmədovun  qızı  Nuruş  xanımla  evlənib,  –  sənin 

işlərin necədi?” – Mustafayla üzbəüz oturub soruşdu.

 “Hələ ki, Ədliyyə Komissarlığında müfəttiş-təlimatçı, həm 

dəm Mühüm İşlər üzrə Xalq Məhkəməsində hakiməm, Dövlət 

Darülfünunda  da  dərs  deyirəm.  Amma  komissarlıqdakı 

işimdən çıxmaq fikrindəyəm, elmi sahə məni daha çox cəlb 

eləyir”.

 “Hələ evlənməmisən?” – Yusif Vəzir maraqlandı.

---

359

 “Yox,” – Mustafa başını aşağı dikib susdu.

 “Zeynalabdin əmi, uşaqlar necədilər?” – Yusif Vəzir onu 

sıxıntıdan qurtarmaq üçün Aslanı söhbətə tutdu.

  “Pis  deyillər,  hamının  salam-duasları  var.  Görsələr,  şad 

olarlar.  Mən  də  pedaqoji  işə  keçmək  fikrindəyəm,  –  Aslan 

söhbətin  yönünü  dəyişdi.  –  Təcrübi  iş  mənlik  deyil,  bütün 

vaxtımı alır”.

  Söhbətləri  çay  süfrəsi  arxasında  davam  elədi.  Paris 

günlərini, Mirini, tanışları xatırladılar. Sonra Aslan və Musta-

fa dilə tutub onu restorana apardılar.

 ...Diplomatik işdən əl çəkib yazı-pozusunun üstünə qayıt-

mış Əbdürrəhim bəyə baş çəkdi, nasaz olduğunu hiss eləsə 

də, sağ-salamat gördüyünə sevindi; Konservatoriyanın pro-

rektoru olan Üzeyir bəyin görüşünə yollandı, Parisdən, Cey-

hun  bəydən,  “Arşın  mal  alan”ın  tamaşasından  xeyli  söh-

bətləşdilər.

  Köhnə  dostu  Hüseyn  Mirzəcamalov  özü  gəlib  çıxdı, 

görüşləri də göz yaşları içində keçdi: Şuşanı xatırladılar, dost-

ları,  nəzmlə  məktublaşmalarını  yada  saldılar.  O  vaxt 

Kiyevdəki tələbələrin ağsaqqalı sayılan, hörmətlə “dayı” ça-

ğırılan,  hamının  əlindən  tutan,  “Hüseyn  Camal  Yanar” 

təxəllüsüylə şeirlər yazan, Məmməd Əminlə yaxın dost olan 

Hüseyn indi müəllimlik və tərcüməçilik eləyir, dilə gətirməsə 

də, ötən günlərin xiffətini çəkirdi...

  Əlbəttə,  görüşməli  çox  adamlar  –  Kiyevdən  tanıdığı, 

tələbəliyin  acılı-şirinli  gülərini  bölüşdüyü  kəslər  –  vardı, 

amma kimsəni narahat eləmək istəmirdi, həm də bilirdi ki, 

hələ Mir Cəfər Bağırovun adamlarının gözü üstündədi... 

 ...Deyəsən, həyatı yoluna düşürdü: evi vardı, işi vardı, xe-

yirxah  dostları  vardı,  yazmalı  mövzular  vardı,  darıxdığı 

adamlar vardı...

  İyulun  əvvəllərində  “Azərbaycanı  Tədqiq  və  Tətəbbə 

Cəmiyyəti”ndə “Azərbaycan nağıllarının tarixi əsasları” mövzu-

sunda  məruzə  oxumağa  dəvət  elədilər.  Uzun  illər  ərzində 

---

360

topladığı  materiallar  köməyinə  çatdı,  əhatəli  çıxışı  hamını 

razı saldı.

 Kitablarını çapa hazırlayırdı, Kiyevdə qələmə aldığı “Gü-