Microsoft Word monoqrafiya docx

 
Nizaminin əsərləri  
Nizami  əsərlərinə vaqif olduqda ilk növbədə onun istifadə etdiyi məxəzlərdən 
qədim tarix, islam, İskəndər nəzəri çəkir. Digər tərəfdən mütailəsi və  şəxsi çıxardığı 
fikrilər köməklik edir.  
“Sirlər xəzinəsi” 
Nizaminin ilk mühüm və çətin əsəri Sirlər xəzinəsidir. Bu çətinlik şairin yaşadığı 
keşməkeşli dövrlə birbaşa əlaqəlidir. Digər tərəfdən onun gənclik illəri və özünə ad-san 

---

116 
 
 
qazanması ilə bağlıdır. Nizaminin bu kiçik və qısa məsnəvisi Allahın, peyğəmbərlərin, 
Fəxrəddin Bəhram  şahın, kitabın yazılma səbəbi, sözün fəziləti kimi mövzuları  əhatə 
etməklə 20 hissədən ibarətdir. Bəzi təzkirəçilərin fikrincə 21. Hətta 22 hekayədən ibarət 
olduğu iddia edilir. Ancaq qədim nüsxələrdə 20 hissədən ibarətdir ki, Əmir Xosrov 
Dəhləvi də ondan faydalanaraq 20 məqaləlik bir sirlər xəzinəsini nəzirə yazmışdır. 
Görünür 21-ci məqalə sonradan artırılmışdır.  
Nizami özü əsərin başlanğıcında belə söyləmişdir:  
Qəbul etdiyimi ar bilməmişəm,  
Ürəyim deyəni mən söyləmişəm.  
Düşünməyə əsas verir ki, Nizami “Sirlər xəzinəsi”ni yazarkən Sənainin  “Hədiqət 
əlhəqiqi” əsərindən faydalanmışdır. Sənai o dövrdə çox şöhrət qazanmışdı və bu üzdən 
Xaqani və Nizami kimi şairlər ondan bəhrələnmişlər. Ancaq qeyd etmək yerinə düşər ki, 
Nizaminin elmi bilikləri özünün sələf və  xələflərini geridə qoymuş yeni bir şeir aləmi 
yaratmışdır. “Sirlər xəzinəsi” 2400 beytdən ibarətdir, səri bəhrində yazılmışdır. Böyük 
alim Səid Nəfisi Nizami yaradıcılğından bəhs edərkən səri bəhrindən Rudəki və Nasir 
Xosrov da istifadə etdiyini göstərmişdir.  
Nizami “Sirlər xəzinəsi” dastanını Fəxrəddin Bəhram şaha Ərzincan sahibinə həsr 
etmişdir.  Əsərin başlanğıcında onun adını  çəkmişdir.  Şair  ədalətin zəfər çaldığına, 
zülmün dəf olmasına çalışıb  ədalətli  şah fikrini bəyan etmişdir. Nizami “Sirlər 
xəzinəsi”ni yazmaqla böyük bir ədəbi məktəbin başlanğıcını qoydu, o, eyni zamanda 
əxlaq, hikmət və elmin təcəssümünü əks etdirdi. “Sirlər xəzinəsi” didaktik baxımdan çox 
dəyərli bir əsər olaraq öz təravətini itirməyəcək.