Aparan yol kimi
Yüklə 9,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
mühazirələr. Buraxılış 20. Dünyagörüşlərin diferensasiya və
inteqrasiyası: ekzistensialist və tarixi təcrübə, 2004, s.220-233 MƏDƏNİYYƏT SİVİLİZASİYANIN YARADICI FAKTORU, KAMİLLİK, SÜLH VƏ RİFAHA GEDƏN YOLDUR. Qloballaşma şəraitində ruhi mədəniyyətin inkişaf problemlərinin strateji əhəmiyyət kəsb etməsi onun dünya birliyindəki sosial, iqtisadi və siyasi rolu, insanın özünün və onu əhatə edən dünyanın tərəqqipərvər dəyişiklikləri, şəxsiyyətin yaradıcı potensialının aşkarlanması və ictimai münasibətlərin tənzimlənməsi ilə şərtlənir. Müasir dünya sivilizasiyası Xeyir və Şər arasındakı ziddiyyətlərlə, yaradıcılıq və dağıntılar, tərəqqi və tənəzzül, biliklilik və cahillik, mədəniyyətlilik və mədəniyyətsizliklə doludur, dünya tarixi göstərir ki, bir çox hallarda dəyərlər maraqlara qurban verilir. Bu dialektik mhitdə yüksək ruhi mədəniyyət yaradıcılığın əsası, böhranların aradan qaldırılması və sosial terapiya, bəşəriyyətin xilası faktoru kimi çıxış edir. Dünya sivilizasiyasının inkişafında ruhi mədəniyyətin əhəmiyyətinin artması müasir cəmiyyətin həyatında kulturologiyanın yüksək dünyagörüş, sosial-siyasi və praktik əhəmiyyətini artırmışdır. Yaradıcı insanın həyat fəaliyyəti haqqında elm olan kulturologiya sosial tərəqqinin tələblərinə savab verərək, “şəxsiyyətin şüurunda 319 Fuad МашпЫоу Kulturologiva effcktivli haval va faalivvata aparan vol mədəni inqilab” -in həyata keçirilməsinə, insan və cəmiyyətin pozitiv istiqamətdə dəyişdirilməsinə yardım edir, dünyada insan həyatının yüksək pilləsi olan humanist nizam və harmoniyanın, etibarlı gələcəyin üfüqlərini proqnozlaşdırmağa imkan yaradır. O, nəinki bəşəriyyətin mədəni irsinin mənimsənilməsi imkanlarını genişləndirir, həm də xalqın tərəqqipərvər sosial-mədəni inkişafı üçün maneə törədən, əhəmiyyətini itirmiş adi-ənənəvi təsəvvürlərin aradan qaldırılmasına, zamanın tələblərinə cavab verən beynəlxalq münasibətlərin harmonizasiyası və universal mədəni dəyərlərə, dövlət və cəmiyyətin modemləşdirilməsinə elm əsaslı yanaşmaların yaradılmasına yol açır. Kulturologiya tərəfindən öyrənilib ümumiləşdirilən dünya mədəniyyəti inkişafının tarixi prosesi fərdi, milli və qlobal səviyyədə bəşəriyyətin həyat fəaliyyətinin müasir problemlərinin həlli üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır, çünki, dünya mədəniyyəti tarixi dünya sivilizasiyasının minillik mövcudluğu ərzində bəşəriyyətin bir çox nəsillərinin topladığı müdriklik və sosial təcrübənin tükənməz xəzinəsidir. İnsanın yaradıcı həyat və fəaliyyəti olan mədəniyyət bəşəriyyətin xaosdan nizama doğru gedən tarixi yolunu ümumiləşdirir. İnsan tarixinin müəyyən mərhələlərində ədalətsiz nizam insanın insan tərəfindən istismar edilməsi üzərində qurulan ictimai münasibətlərin yeganə tənzimləmə vasitəsi idi. Feodal, avtoritar, monopolist və totalitar cəmiyyətlərdə insanın hüquq və azadlıqları hökmdar və bürokratların mənafeyinə uyğun olan qanunvericiliklə məhdudlaşdırılır, hüquqi-etik normalar isə, ədalətsiz paylama münasibətlərini və imkanlarda olan qeyri-bərabərliyi möhkəmlədir. İnsan mədəniyyətinin inkişafı, humanizm ideyalarının yayılması tədricən nizamın məzmununu dəyişir, sivilizasiyalı cəmiyyətin zəruri tələbinə çevrilir. Mədəniyyət insan cəmiyyəti inkişafında müəyyən yetginlik mərhələsi, səciyyəvi şəhər həyat tərzi ilə insanların etnik, mədəni- tarixi birliyi olaraq, sivilizasiyaya bağlıdır. İlkin olaraq, urbanizasiyalı antik cəmiyyəti barbar əhatədən fərqləndirmək üçün keyfiyyət göstəricisi kimi istifadə olunan “sivilizasiya” anlayışı XIX əsrdə vəhşilik və barbarlıq dövrlərini əvəz edən sosial-mədəni inkişafın ən 320 Fuad Mammadov K ulluro logiva effektiv!! haval vo foalivvala aparan vol yüksək, üçüncü pilləsini müəyyənləşdirmək üçün istifadə olundu. XX əsrdə sivilizasiyanı bəşəriyyətin qlobal sosial-mədəni təkamülü kimi anlamaqla yanaşı, onu lokal mono- və ya polietnik birlik kimi, özünüinkişafetdirici və özünüdağıdıcı qanunlara tabe olan, sosial- mədəni spesifikliyə malik baxış kimi əsaslandıran yeni yanaşmalar əmələ gəldi. Kulturologiyada, indiyə qədər, sivilizasiyanın təsnif ediməsi üçün vahid metodoloji prinsip və meyarların işlənməməsinə baxmayaraq, son zamanlar onun regionda yaşayıb, uzunmüddətli mədəni qarşılıqlıtəsir və mədəni mübadilədə olan xalqların vahid tarixi taleləri əsasında formalaşan lokal etnik birlik kimi müəyyənləşdirilməsi daha geniş vüsət almışdır. Sosial təşkilatların, tarixən mövcud olan, institutional forma və mexanizmlərinin eyniliyi, siyasi, sosial, ibntellektual, hüquqi, idarəetmə və iqtisadi mədəniyyətin xarakterindəki oxşarlığı şərtləmdirən konsolodasiya və tənzimlənmə Yüklə 9,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|