TRUPPALARIN YARANMASININ
ƏSAS AMİLLƏRİ
(1916- 1919)
Bakının teatr prosesi canlandıqca bu sənət yeni mərhələlərə qədəm qoyurdu. Həmin prosesdə
uğurlar çox olsa da, anlaşılmazlıqlar, zərərli meyillər də ortalığa çıxırdı.
1915-ci ildə musiqili janrlara tamaşaçı marağı güclənib, repertuarın əsasını operalar və
operettalar təşkil edib. Bundan istifadə edən "Nicat" teatr truppası Üzeyir bəy Hacıbəyovla,
həmçinin Zülfüqar bəy Hacıbəyovla onların əsərlərini oynamaq prinsiplərində və qonorarın
ödənilməsində müqavilə şərtlərini kobud tərzdə pozub. Hətta məsələ dəfələrlə məhkəməyə düşüb.
Keçən illərdə Hüseynqulu Sarabski özü müstəqil opera artistləri truppası yaratmağa nail olmuşdu,
lakin sonralar həmin dəstə dağılmışdı.
"Tragik" kimi məşhur olan və daha səmərəli rejissorluq fəaliyyəti göstərən Hüseyn
Ərəblinski müqavilə ilə müxtəlif truppalarda tamaşalar hazırlayırdı. Lakin müqavilə şərtləri çox vaxt
onu razı salmırdı. Buna görə də özünün müstəqil teatr dəstəsini yaratmağa can atırdı.
Abbasmirzə Şərifzadə "Kiçik Ərəblinski" səddini cəsarətlə aşmışdı və o, bacarıqlı faciə
aktyoru, səriştəli rejissor kimi şöhrətlənmişdi. Təbii ki, o da müstəqil truppa yaratmaq istəyirdi.
Sidqi Ruhulla, Əhməd Qəmərli, Cəlil Bağdadbəyov və başqaları fərdi fəaliyyət göstərməyə
üstünlük verirdilər. Onlar vaxtaşırı kiçik qruplardan ibarət dəstələr düzəldir, Tiflisə, İrəvana,
Batuma, Orta Asiyanın və İranın müxtəlif şəhərlərinə qastrollara gedirdilər. Daha çox Sidqi Ruhulla
Bakıda və onun kəndlərində, müxtəlif rayonlarda (əsasən, Gəncədə, Naxçıvanda, Salyanda, Şuşada,
Şəkidə) tamaşalar oynayırdı.
"Müsəlman dram 1915-ci ilin sonlarında Hüseyn artistləri cəmiyyəti" Ərəblinski sənət
həmkarı Hüseynqulu Sarabski ilə birlikdə yeni teatr truppası yaratmaq barədə Bakı şəhər
bələdiyyəsinə (Qalabəyinə) rəsmi məktubla müraciət etmişdilər. 1916-cı ilin fevralında Bakı vilayət
məclisi "Müsəlman dram artistləri cəmiyyəti"nin məramnaməsini təsdiqləyib. Bununla da onların
truppa yaratmaq istəkləri gerçəkləşib.
Müəyyən hazırlıq işləri görüləndən sonra, 1916-cı il may ayının 22-də "İsmailiyyə" binasının
tamaşa salonunda təsis yığıncağı keçirilib. Beləliklə, "Müsəlman dram artistləri cəmiyyəti" (bəzən
"Müsəlman dram cəmiyyəti" və ya "Cəmiyyət" kimi də yazılıb) rəsmi fəaliyyətə başlayıb. Sadıq bəy
Hacınski yeni qurumun idarə heyətinə sədr, Miryaqub Mehdiyev müavin, Hüseyn Ərəblinski,
Hüseynqulu Sarabski, Bağır bəy Məlikov üzv seçiliblər. Ərəblinski baş rejissor, Sarabski isə rejissor
ştatlarını tutublar.
Bu hadisə mövsümün bağlanması dövrünə düşdüyünə görə, "Cəmiyyət"in ilk tamaşası "Əmir
Əbül Üla" (Hüseyn Bədrəddin və Məhəmməd Rüfət) noyabrın 4-də oynanılıb. Bundan əvvəl
Ərəblinski və Sarabski yığma aktyorların iştirakı ilə sentyabrın 16-da Tağıyev teatrında Mirzə
Abdulla Abdullazadənin "Xosrov Pərviz" pyesinin tamaşasını oynayıblar. "İttihad" məktəbinin
nəfinə oynanılan tamaşaya quruluşu Hüseyn Ərəblinski verib və özü Xosrov Pərviz rolunu oynayıb.
Digər obrazları Hüseynqulu Sarabski (Bəhram), Abbasmirzə Şərifzadə (Sərkərdə), Nataliya Lizma
(Şirin), Bağır Cabbarzadə (Urmuz) ifa ediblər.
"Əmir Əbül Üla" pyesinı Qulamrza Şərifzadə tərcümə etmişdi. Tamaşaya quruluşu Hüseyn
Ərəblinski vermişdi və baş rolu Əbu Dəyyabı özü oynayırdı.
Cəmiyyət Abbasmirzə Şərifzadəni üçillik aktyorluq təhsili almaq üçün Xarkova (və ya
Moskvaya) göndərmək barədə qərar çıxarmışdı. Lakin bu istək baş tutmadı. Yeni yaranmış truppa
öz işini səmərəli qura bilmədi və bir neçə tamaşa oynayandan sonra bağlandı.
Dostları ilə paylaş: |