"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"

Not: Maksimum gecikme sipariş dört ve optimal gecikme sırası ( k ) ayarlanır Schwarz kriterine 

göre seçilir; *,  ** Ve *** % 1 istatistiksel anlamlılık , işaret % 5 ve sırasıyla % 10 anlamlılık 

düzeyleri; Kritik değerleri Mackinnon'dan (1996) alınır. Tahmin süresi: 2004Q1-2013Q4. 

Tablo 1.

ADF testi sonuçları

 

ADF istatistiğine göre, petrol fiyatı % 5 anlamlılık düzeyinde durağan trend seviyesinde bulun-

maktadır.Ancak,denklem  (6)’da  petrol  fiyatı  için  b  katsayısı  -0.40  ve  otoregresif  katsayısıbirim  kök 

sürecinin göstergesi olabilen sıfırdan bire daha yakın rakam olarak 0.06’dır. Ayrıca, Şekil 3'teki petrol 

fiyatının günlük grafiksel denetimi ve büyüme hızıilgili serinin durağan trend serisi yerine I (1)birim 

işlem  olduğunu  göstermektedir.Buna  ek  olarak,  serinin  ilk  farkı,  oldukça  durağan  ve  otoregresif 

katsayısının  0.06’ya  eşit  olmasıdır.  Her  ikiside 

roilp

’nin  ilk  farkının  durağan  olduğunu  iyice 

belirtmektedir.  ADF  test  sonuçları,ilk  farklılık  olarak  da  belirtildiği  gibi  tüm  ülkeler  için  Satınalma 

Gücü  Paritesi  cinsinden  adam  başına  düşen  milli  gelirin    durağan  olmayan  bir  seyirde  olduğunu 

belirtmektedir. Ancak, ampirik çalışmaların çoğunluğu bu seriyi genelde birim I(1)olarak bulmaktadır. 

Böyle  sonuçların  nedeninin  bu  serinin  doğasından  kaynaklandığı  düşünülmektedir.  Veri  bölümünde 

belirtildiği gibi, bu değişkenlerin aylık değerleri yıllık frekanslarından çıkarım olarak bulunduğundan 

dolayı  doğal  değildirler.  Çıkarım  nedeniyle  seride  yeterli  değişkenliğin  bulunmaması  (Şekil  2'deki 

grafiktegörülebilir)UR  test  sürecini  zorlaştırmaktadır.

Bir  araştırma  kararı  gibi,  I  (1)  sürecinin  ve 

GSYH  serisinin  entegrasyondüzeniningeleneksel  yaklaşımla  uyumlu  olduğu  düşünülmektedir. 

 

Azerbaycan  ve  Rus  reel  efektif  döviz  kurları  I  (1)  sürecini  izlemektedir.  Yani,günlük  hareket 

seviyelerinde  durağan  değilken  büyüme  hızlarında  durağanlık  arzetmektedirler.   Aynı  sonuç,  %  10 

anlamlılık  düzeyinde  sanki  durağan  trend  sürecindeymiş  gibi  görünmesine  rağmen  Kazakistan  reel 

efektif döviz kurları için de geçerlidir. Bununla birlikte, serinindaha fazla analizi (grafiksel gösterim, b 

katsayısının  büyüklüğü)  serinin  işlemI  (1)  sürecini  izlediğini  göstermektedir.  Bu  durumda,  UR 

çalışmasının  bir  özeti  olarak,  tüm  değişkenlerin  günlük  hareket  seviyelerinde  durağan  değillerken 

büyüme  hızlarında  durağanlık  arzettikleri  söylenebilir.Diğer  bir  deyişle,  )  işlem  I  (1)’i  takip 

etmektedirler.Az  sayıda  gözlem  durumunda  daha  fazla  gecikme  oranı  tavsiye  edilmediğinden  n 

maksimum  gecikme  uzunluğu  olarak  dörde  eşit  ayarlanarak  her  ülke  için  denklem  (7)  tahmin 

edilmiştir.  Denklem  sırasıylaüç,  iki  ve  bir  gecikme  düzeninde  tahmin  edilerek  en  uygun  gecikme 

düzeni  seçilmeye  çalışılmıştır  (Hasanov  et  al.2017).  Optimal  gecikme  seçiminde,  Schwarz  bilgi 

kriterine (yine gözlem sayısının azlığındandolayı)ve benimsenen şartların kalanlarında seri korelasyon 

yokluğuna güvenilmiştir. Optimal gecikme seçim sonuçları Tablo 2'de gösterilmektedir. 

Tablo 2.Optimal gecikme boyutunu seçmek için istatistikler

 

Panel A: Azerbaycan 

 

Panel B: Kazakistan 

              Panel C: Rusya 

k 

SBC 

)

1

(

2

SC



 

)

4

(

2

SC



 

 

SBC 

)

1

(

2

SC



 

)

4

(

2

SC



 

 

SBC 

)

1

(

2

SC



 

)

4

(

2

SC



 

4 

-3.55 

0.47 [0.49] 

16.17 [0.00] 

 

-3.26 

2.14 

[0.14] 

4.46 

[0.35] 

 

-3.68 

0.84 

[0.36] 

12.95 [0.01] 

3 

-3.54 

3.42 [0.06] 

19.65 [0.00] 

 

-3.50 

0.69 [0.41] 

7.02 

[0.14] 

 

-3.75 

0.83 [0.36] 

14.95 [0.00] 

2 

-3.65 

0.71 [0.40] 

7.29 [0.12] 

 

-3.70 

0.00 [0.97] 

1.99 

[0.74] 

 

-3.87 

0.79 [0.37] 

6.62 [0.15] 

1 

-3.76 

0.00 [0.98] 

4.64 [0.33] 

 

-3.78 

3.93 [0.05] 

6.86 

[0.14] 

 

-4.05 

0.41 [0.52] 

5.89 [0.21] 

Not: SBC Schwarz bilgi kriterini gösterir iken k bir gecikme sırasıdır 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

23  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

Her üç ülke için, denklem (7

) bir gecikme ile beraber tahmin edildiğinde Schwarz bilgi kriteri 

en  düşük  değerleri  alır.  Ayrıca,  denklem  (7)  için  biriningecikme  sırası  seri  olarak  ilintisiz  çıktılar 

sağlar  .  Böylece,  denklemin  sağ  tarafındaki  farlılaştırılmış  veriler  için  optimal  boyutlu  olarak  bir 

gecikme seçilir.

Bu betimleme, ARDLBT yaklaşımının bir sonraki prosedürü olarak gecikmeli seviye 

değişkenler  arasında  bir  eşbütünleşmenin  olup  olmadığını  test  etmek  için  kullanılmaktadır. 

Tahminlerin  küçük  örneklem  büyüklüğünün  neden  olduğu  olası  sapmaları  önlemek  içinPesaran  ve 

arkadaşları (2001) ile beraber Narayan (2005)kritik değerlerinin kullanılması önemlidir. 

 

 

 

PanelA: Azerbaycan 

 

Panel B: 

 Kazakistan 

Panel C:  

Rusya 

𝐹

𝑆𝑎𝑚𝑝𝑙𝑒

 

 

𝐹

(4,30)

𝑊

= 5.278 

𝐹

(4,30)

𝑊

= 4.457 

𝐹

(4,29)

𝑊

=4.279 

Lower and upper bound critical values in the case of two lagged level regressors, restricted intercept and no trend: 

Narayan (2005)   Pesaran et al. (2001)  

At the 1% significance level:  

4.770 

5.855                   4.130 

5.000 

At the 5% significance level:   3.435 

4.260 

 

3.100 

3.870 

At the 10% significance level:  

  2.835 

3.585 

                  2.630  3.350 

Note: Narayan (2005) critical values above correspond to 40 observations case.  

F is the F-value of the null hypothesis that 

i

θ

 = 0 in the Wald Test 

Tablo 3: Eşbütünleşme test istatistikleri 

Pesaran  vd  (2001)  ve  Narayan’a  (2005)  göre;Azerbaycan  örneğinde  reel  efektif  döviz  kuru, 

petrol  fiyatı  ve  kişi  başına  düşen  GSYİH  arasında%  1  ve  %  5  anlamlılık  seviyelerinde  bir 

eşbütünleşme(koentegre) ilişkisi bulunurken aynı veriler arasında test Kazakistan ve Rusya için % 5 

anlamlılık  düzeyinde  bir  eşbütünleşme  öne  sürrmektedir.  Böylece,  ARDL  eşbütünleşme  test  sonucu 

olarak,  hatta  küçük  bir  örnek  önyargı  düzeltmesinden  sonra  her  üç  ülke  değişkenleri 

arasındaeşbütünleşimin alternatif hipotezi lehinedurağan olmayan sıfır hipotezi reddedilebilir. ARDL 

yaklaşımının  bir  sonraki  prosedürü  olarak,istatistiksel  önemsiz  farklılıkları  açıklayıcı  değişkenlerin 

eşitlik  (7)’den  çıkarılması  ile  nihai  ECM  şartnamesiyle  beraber  sonuna  kadar  denemeye  devam 

edilecektir.  Bu  dışlama,  denklem(7)’in  genel  yeterliliğini  artırırken,  regresyon  standart hatasında  bir 

artışa  neden  olmamalı  ve  kalıntıteşhisleri,  istikrar  ve  hatalı  tanımlamalara  yönelik  test  sonuçlarında 

herhangi bir bozulmaya neden olmamalıdır. 

 

 

Azerbaijan 

Kazakhstan 

    Russia 

Regressor 

Coef. (Std. Error) 

Coef. (Std. Error) 

Coef. (Std. Error) 

𝑟𝑒𝑒𝑟

𝑡−1

 

-0.345 (0.084) 

-0.664(0.187) 

-0.545(0.176) 

𝑜𝑖𝑙𝑝

𝑡−1

 

0.050 (0.026) 

0.088 (0.037) 

0.075 (0.039) 

𝑔𝑑𝑝𝑝𝑐

𝑡−1

 

 0.145 (0.050) 

0.050  (0.116) 

0.359 (0.212) 

Intercept 

-0.049 (0.186) 

 2.158  (0.769) 

-1.414 (1.426) 

∆𝑟𝑒𝑒𝑟

𝑡−1

 

-- 

 0.219  (0.138) 

0.100 (0.153) 

∆𝑜𝑖𝑙𝑝

𝑡

 

-0.093  (0.035) 

-0.059  (0.039) 

0.092 (0.030) 

∆𝑜𝑖𝑙𝑝

𝑡−1

 

-0.049  (0.037) 

 0.094  (0.056) 

-0.115 (0.053) 

∆𝑔𝑑𝑝𝑝𝑐

𝑡

 

 0.733  (0.514) 

 1.407  (1.364) 

 2.153 (0.914) 

∆𝑔𝑑𝑝𝑝𝑐

𝑡−1

 

-1.093 (0.502) 

-1.947  (1.304) 

-1.821 (0.695) 

𝐷04𝑄1𝑄2 

 0.121  (0.020) 

-- 

-- 

𝐷09𝑄1 

-- 

-0.118  (0.051) 

-0.105 (0.050) 

𝐷11𝑄3 

-- 

-- 

-0.054 (0.026) 

Notes:  Dependent  variable  is

𝑟𝑒𝑒𝑟_𝑎𝑧

𝑡

, 

𝑟𝑒𝑒𝑟_𝑘𝑧

𝑡

 𝑎𝑛𝑑 𝑟𝑒𝑒𝑟_𝑟𝑢

𝑡

  respectively;  Method:  Least  Squares; 

Estimation period: 2004 Q1-2013 Q4. 

Tablo 4. 

Nihai ARDL Özellikleri 

Nihai  özellikler  otokorelasyon,  seri  korelasyon,  normallik,  varyans  ve  Ramsey  Reset  hata 

testininkalıntı teşhis testlerinebaşarıyla geçer. Yinelemeli (Recursive) Artıklar kararlılık testi, önemli 

bir  istikrarsızlık  durumu  bulmazken,tercih  edilen  durum  olarak  dönemin  sonuna  kadar  teknik 

özellikleri tamamen stabil vaziyette yoktur. 

İlgili test sonuçları burada rapor edilmemekle beraber istendiğinde yazarlardan talep edilebilir.  

Yukarıdaki bütün özelliklerde hata düzeltme terimi (ECT) reel efektif döviz kuru, petrol fiyatı ve kişi 

başına  düşen  GSYİH  arasındaki  istikrarlı  ve  uzun  dönemli  bir  ilişkinin  göstergesi  olarak  %  1 

anlamlılık düzeyinde istatistiksel yönden anlamlıdır ECT ile ilgili katsayılara göre, yaniayarlamaların 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

24  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

hızı,  kısa  dönem  dengesizliklerinin%35,%66  ve  %55’i  önerilen  bir  ilişkidesırasıyla  Azerbaycan, 

Kazakistan  ve  Rusya'dabir  çeyrek  dönem  boyunca  uzun  dönemli  denge  yoluna  doğrudüzeltilebilir. 

Ayrıca,yukarıda verilen üç özelliğin hepsinde, Kazakistan'da% 5 anlamlılık düzeyinde,Azerbaycan ve 

Rusya'da% 10 anlamlılık düzeyindepetrol fiyatının reel efektif döviz kuru üzerinde olumlu bir etkisi 

vardır.Bu  göstermektedirki, teorik  ve  deneysel  olarak  beklenildiği  gibi,  petrol  fiyatı  reel  kur 

değerlenmesinin itici faktörlerinden birisidir. Verimliliğin de bir ölçüsü olan kişi başına GSYİH,uzun 

dönemdeRusya  örneğinde  çokaz,  Kazakistan  örneğinde  biraz  belirgin  olmasına  rağmen  reel  efektif 

döviz kuru hareketlerinin itici faktörlerinden biridir.Kazakistan durumunda ara değeri bulmanınönem-

sizliği konuyla ilgili olabilir.Sonuç olarak, sahte değişkenler,Azerbaycan ve Rusya’da (D04Q1Q2 ve 

D11Q3),  son  finansal-ekonomik  kriz  (D09Q1)  etkisini  yakalayarak  ve  yeni  bir  döviz  kuru  politikası 

benimseyerek ülkelerin döviz kurlarındaki değer kaybına katkıda bulunmaktadır. Değişkenler arasında 

bir  eşbütünleşme  ilişkisi  olduğu  için,  esas  ilgi  konumuz  olan,  petrol  fiyatları  ile  reel  efektif  döviz 

kurlarının  uzun  dönemli  esnekliklerielde  edilebilir.Bu  ülkelerin  uzun  dönemli  (eşbütünleşik) 

denklemleri aşağıda verilmiştir: 

𝒓𝒆𝒆𝒓_𝒂𝒛

𝒕

= −𝟎. 𝟏𝟒𝟏 + 𝟎. 𝟏𝟒𝟔 ∗ 𝒐𝒊𝒍𝒑 + 𝟎. 𝟒𝟏𝟗 ∗ 𝒈𝒅𝒑𝒑𝒄_𝒂𝒛

𝒕

+ 𝜺̂

𝒕

 

 

(9) 

𝒓𝒆𝒆𝒓_𝒌𝒛

𝒕

= 𝟑. 𝟐𝟓𝟏 + 𝟎. 𝟏𝟑𝟐 ∗ 𝒐𝒊𝒍𝒑 + 𝟎. 𝟎𝟕𝟓 ∗ 𝒈𝒅𝒑𝒑𝒄_𝒌𝒛

𝒕

+ 𝒖

̂

𝒕

 

 

(10) 

𝒓𝒆𝒆𝒓_𝒓𝒖

𝒕

= −𝟐. 𝟓𝟗𝟕 + 𝟎. 𝟏𝟑𝟖 ∗ 𝒐𝒊𝒍𝒑 + 𝟎. 𝟔𝟓𝟗 ∗ 𝒈𝒅𝒑𝒑𝒄_𝒓𝒖

𝒕

+ 𝒗

̂

𝒕

 

 

(11) 

Uzun vadeli esnekliklere göre,petrol fiyatlarındaki% 1'lik artış; Azeri, Kazak ve Rus reel efektif 

döviz kurlarında sırasıyla,%0.146,%0.132 ve %0.138 değerlenmesine yol açmaktadır. Petrol fiyatının 

bu  ekonomilerde  benzer  bir  rol  oynadığının  göstergesi  olan  katsayılar  birbirine  oldukça  yakındır. 

.(Hasanov  et  al.2017).

Aslında,  bu  ülkeler  dolara  endeksli  aynı  döviz  kuru  politikası  ve  aynı  para-

maliye politikalarıtakipetmektedirler.Bir verimlilik ölçüsüde olan kişi başına düşen GSYİH, reel kur 

değerlenmesinin başka bir kaynağı olarakkabul edilebilir. Kişi başına düşen GSYİH’daki % 1'lik bir 

artışAzerbaycan, Kazakistan ve Rusya paralarında sırasıyla %0.419, %0.075 ve %0.659 değerlenmeye 

neden olur.  

6. Sonuç 

Petrol fiyatının bu ülkelerin REER'leri üzerindekietkisi ana ilgi olduğundan, daha da araştırıl-

ması  gerekmektedir.  REER'inhesaplama    şekline  göre  (yukarıdaki  veri  bölümüne  bakılabilir),petrol 

fiyatınındeğer artışlarına neden olabileceği iki yerli kanallar vardır:yurt içi fiyatlar ve nominal efektif 

döviz kuru. Nominal döviz kurunu hedeflenen düzeyde korumak için de-facto sabit kur politikası takip 

eden bu ülkelerde olduğu gibi,petrol fiyatlarının  reel döviz kuru değerlenmelerine yönelik dönüşümde 

ikinci kanal oldukça sınırlıdır. Buna karşılık, önceki kanal böyle bir dönüşüm için oldukça geniştir. Özel-

likle,bu  ülkelerdeparasal  kurumların  (merkez  veya  ulusal  bankalar)de-jure  amacı  her  ne  kadar fiyat 

istikrarı  olsa  da,  esas  olarak  nominal  döviz  kuru  hedeflemesi  üzerinde  durulmakta,  bu  nedenle  de 

"imkânsız  üçlü"  konseptine  göre  bunların  bağımsız  bir  para  politikası  bulunmamaktadır.Böylece,bir 

tarafta  yüksek  iç  fiyatları  frenlemede  oldukça  sınırlı,bağımsızlığı  zayıf  bir    para  politikası  varken, 

diğer yandanyüksek fiyatlara yol açan baskın bir maliye politikası bulunmaktadır. Bu ülkelerin maliye 

politikaları  konjontürel  olduğu  için  de  petrol  fiyatları  ve  dolayısıyla  petrol  gelirleri  yüksek  olduğu 

zaman  yüksek  yurtiçi  fiyat  düzeyi  ile  sonuçlanan  bir  mali  genişleme  olmaktadır.Petrol  ihraç  eden 

gelişmekte  olan  ekonomilerde  reel  döviz  kuru  hareketlerinin  petrol  fiyatına  etkilerini  araştıran  çok 

sayıda çalışma vardır. Ancak,  Post-Sovyet petrol ihraç eden ülke  ekonomilerini araştıran az sayıda 

çalışma vardır, bu coğrafyanın dünya enerji pazarında gittikçe artanönemi, bu konuyu incelememeze 

motive etmiştir. Bu boşluğu doldurmak için, bu çalışma ile Azerbaycan, Kazakistan ve Rusya'nın reel 

efektif  döviz  kurlarının  değer  kazanmasında  petrol  fiyatının  rolüaraştırıldı.  Çalışmada  2004Q1-

2013Q4  dönemi  ülke  verileri  kullanılarakautoregressiv  dağıtılmış  sınır  testi  (Autoregressive 

Distributed Lag Bounds Testing) yöntemi uygulanmıştır. Test sonuçlarına göre  seçilen ekonomilerin 

reel  döviz  kurlarının  değerlenmesindepetrol  fiyatının  uzun  dönemde  etkenlerden  biri  olduğu 

gözlemlenmiştir. Bu araştırmanın sonuçlarına göre reel döviz kurunun değer kazanması, bu ülkelerde 

petrol dışı malların ihracat ve hizmetlerin rekabet imkanını zayıflatmaktadır. Nominal döviz kuru reel 

döviz  kuru  değerlenmesi  halinde  ise  petrol  fiyatının  etkileri  sınırlı  kapasiteye  sahiptir.  Bu 

ekonomilerde  karar  vericiler  çok  daha  dengeleyici  politikalar  izlemeleri  için  uyguladıkları  maliye 

politikasını yeniden gözden geçirilmeleri gerekmektedir.Ülkeler ve ekonomileri analiz edilerek ortaya 

çıkan  sonuc  o  olmuştur  ki  ,  her  üç  ülkede  de    reel  döviz  kurunun  değişmesi    ağırlıklı  olarak  petrol 

fiyatlarındaki  deyişiklikle  yakından  ilğilidir.  2014  yılı  sonlarında  petrol  fiyatlarının  düşüşü  hem 

THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES 

Baku Engineering University  

25  

26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan 

ülkelerin    sosyal-ekonomik  harcamalarını,  hem  de  milli  paralarının  yabancı  paralara  karşı  kurlarını 

ciddi  etkilemiştir.  Yapılan  önemli  oranda  devalüasyonlar  veya  dolar  karşısında yerli  paraların  değer 

kaybetmeleri  her  üç  ülkede  mevcut  ekonomi  politikalarını  etkilemiştir.Azerbaycan  ve  Kazakistan 

petrol  fonu  ve  merkezi  bankalarındaki  döviz  rezervlerinden  önemli  miktarda  rezervler  kaybetmiştir. 

Aynı  zamanda  her  üç  ülkenin  post-petrol  dönemine  yönelik  bir  takım  acil  önlemler  paketi 

gerçekleştirme zarureti ortaya çıkmıştır.

 

Ruble’nin ABD doları karşısındaki değer kaybı hızlanmış ve 

USD/RUB  kuru  2014-2016  yılları  arasında  iki  kata  yakın  yükselmiştir.  Rusya  Merkez  Bankası’nın 

Ağustos ayından itibaren döviz rezervlerinden 60 milyar USD kullanarak rublenin değerini korumaya 

çalışması hedeflenen etkiyi gösterememiştir. Kazakistan Merkez Bankası Şubat 2014’de devalüasyon 

yaparak Tenge’nin değerini %18 oranında düşürmüştür (185 Tenge/ABD Doları). Kazakistan Merkez 

Bankası’nındöviz  rezervleri  önemli  ölçüde  azalmıştır.Rusya  ve  Çin  piyasalarında  yaşanan  olumsuz 

gelişmeler,  petrol  fiyatlarında  yaşanan  düşüşle  Kazakistan  mali  piyasalarına  yansıyan  tesirler 

nedeniyle  20  Ağustos  2015’den  itibaren  Kazakistan  Merkez  Bankası  serbest  dalgalı  döviz  kuruna 

yönelik yeni para politikasını uygulamaya başlamıştır. Böylece 18 aylık kuru koruma mücadelesinin 

bedeli  yaklaşık  olarak  28    milyar  dolar  olmuştur.Azerbaycan'da  manatın  değerlenme  süreci  dünya 

piyasalarında  petrol  fiyatlarının  keskin  şekilde  azalmasından  dolayı  2015  yılında  olmuştur.  Şubat 

ayında 1 dolar 0.79 AZN’ den 1.05 AZN’ye, Aralık sonunda ikinci devalüasyonla 1.55 AZN olarak 

Azerbaycan  tarihinde  ilk  defa  Merkez  Bankası  bir  yılda  iki  kez  devalüasyona  gitmiştir.  Merkez 

Bankası  ilk  devalüasyonda  iki  dövizli  sepete  geçitle  ilgili  karar  alırken,  21  Aralık  2015 

tarihindekiikinci devalüasyonda ise yüzen kur rejimine geçilmesi kararı almıştır. 

Açiklama 

Bu makalede ifade edilen görüşler yazarların görüşleridir ve bağlı oldukları kurumların görüş-

lerini temsil etmemektedir 

 

KAYNAKÇA 

1. 

Alper,2010."Sürdürülebilir reel döviz kuru Türkiye Örneği"Ankara.Yayınlanmamış doktora tezi. 

2. 

Azerbaycan Ulusal Bankası ,http://www.cbar.az/pages/publications-researches/statistic-bulletin 

3. 

Corden, 2001, The World Financial Crisis: Are the IMF Prescriptions Right?The Political Economy of 

International Financial Crisis, Ed. by Shale Horowitz, Uk Heo, Rowman & Littlefield Publishers Inc. New York, pp. 

52–53 

4. 

Corsetti vd. 1998,Competitive Devaluations: A Wefare-Based Aproach, 

http://www.ny.frb.org/rmaghome/staff_rp/sr58.pdf,. 

5. 

Debré, 1998, “Determination of Spot Exchange Rates” Management and Control of Foreign Exchange Risk, Ed. by 

Laurent L. Jacque, Second Edition, Kluwer Academic Publishers, Boston, p. 3. 

6. 

Dinler, 1993,İktisada Giriş, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa, s. 485. 

7. 

Dünya Bankası Kalkınma Göstergeleri Veritabanı (http://data.worldbank.org/country) 

8. 

Edwards, 1998, Exchange Rates Anchor and Inflation: A Political Economy Approach, Positive Political 

Economy: Theory and Evidence, Ed. by, Sylvester Eijffinger, Harry Huizinga, Cambridge University Press, p. 189. 

9. 

Ertürk, 1999, Makro İktisat, Alfa Basım Yayım, İstanbul, s. 137 

10.  Ghei, E. Hinkle, 1999, A Note on Nominal Devaluations, Inflation, and the Real Exchange Rate Exchange Rate 

Misalignment, Ed. by Lawrence E. Hinkle, Peter J. Montiel, Oxford Univerity Press, New York, p. 540. 

11.  H. Hanke, 1999, Some Reflections on Currency Board. Central Banking, Monetary Policies and the Implication for 

Transition Economies, Edited by Mario I. Blejer, Marko Skreb, Kluwer Academic Publishers, Boston, pp. 341–343. 

12.  Hasanov, 2010. "The Impact of Real Oil Price on Real Effective Exchange Rate: The Case of Azerbaijan". Discussion 

Paper Series 1041. DIW Berlin German Institute for Economic Research. Berlin. 

13.  Hasanov, F.; Mikayilov, J.; Bulut, C.; Suleymanov, E.; Aliyev, F. The Role of Oil Prices in Exchange Rate 

Movements: The CIS Oil Exporters. Economies 2017, 5, 13. 

14.  Huh, Kasa, 1998, Export Competition and Contagious Currency Crises, FRBSFEconomic Letter, 

http://www.frbsf.org/econrsrch/wklyltr98/e198–01.html,. 

15.  Kazakistan Ulusal Bankası (http://www.nationalbank.kz/?docid=339&switch=english) 

16.  MacDonald, 1997. "What determines real exchange rates: The long and short of it. IMF" Working paper 97/21. 

17.  Madura, 1992,Financial Markets and Instıtutions, Second Edition, West Publishing Company, New York , p. 328. 

18.  Narayan, 2005. "The saving and investment nexus for China: evidence from co-integration tests". Applied Economics, 

37, p.1979-1990. 

19.  Parkin,2000, Economics, Fifth Edition, Addison Wesley Publishing Company, New York, p. 855. 

20.  Pesaran, and Pesaran ,1997. Microfit 4.0. Oxford University Press, Oxford. 

21.  Pesaran, M. Hashem and  Shin,1997. An Autoregressive Distributed Lag Modelling Approach to Cointegration 

Analysis. Trinity College, Cambridge, England Department of Applied Economics, University of Cambridge, England 

First Version. 

22.  Pesaran, Shin, and  Smith, 2001. "Bound Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships" Journal of 

Applied Econometrics, 16:289-326. 

23.  Uluslararası Ödemeler Bankası verileri ,(http://www.bis.org/statistics/eer/)