Filologiya fakulteti
IJTIMOIY-SIYOSIY SOHALARGA HAMDA MUTAXASSISLIK SIFATIDA
Yüklə 1,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- , bug`doy, no`xat, ajriq, terak, piyola, o`rdak, qumursqa, qurt, oltmish, men, sen, o`rik, shaftoli
- tovush, fon, fonema, ega, kesim, aniqlovchi, aniqlanmish, sifatlovhi, sifatlanmish, to`ldiruvchi, hol, gap, undalma
- HUJJATLAR, ULARNING VAZIFASI, ZARURIY QISMLARI TARJIMAYI HOL
- NAMUNA TARJIMAYI HOL
- ORTIQOV S.Q. TOPSHIRIQLAR
|
IJTIMOIY-SIYOSIY SOHALARGA HAMDA MUTAXASSISLIK SIFATIDA O`QITILADIGAN FANLARGA DOIR ATAMALAR HAQIDA Ma’lumki, so`zlar nutqimizda qo`llanish doirasiga ko`ra faol va nofaol kabi turlarga bo`linadi. Kundalik turmushumizda keng qo`llanishda bo`lgan so`zlar faol so`zlar hisoblanadi. Bunday so`zlar sirasiga ota, ona, aka, uka, opa, singil, ish non, kitob, maktab, muallim, daftar, paxta, uy, meva, gtuz, choy, o`quvchi, olov, yaxshi, olov, yomon, yemoq, kiymoq, pishirmoq, bormoq, kelmoq, bir, besh, o`n, yuz va boshqa shu kabi so`lar kiradi. Kundalik turmushda kam qo`llanadigan, barcha uchun birdek tushunarli bo`lmagan ayrim so`zlar nofaol so`zlar guruhini tashkil etadi. Nofaol so`zlar sirasiga bugungi kunda iste’moldan chiqqan bilga, ulus, hoqon, budun, tilmoch, bitik, o`miz kabi arxaizmlar; yaqin o`tmishga qadar keng qo`llanishda bo`lgan 47
va tarixiy jarayon tufayli iste’moldan chiqqan mirshab, yuzboshi, darvesh, qalandar, amir, qul, cho`ri, kaniz, o`lpon, sovut, paranjji, mirza, zindon, qozi kabi istorizmlar; ilm-fan, texnika rivoji bilan bog`liq tarzda tilimizda paydo bo`layotgn, boshqa tillardan kirib ornashayotgan menenjer, menejment, broker, nou-xou, shou, lizing, kliring,
Umumis’temoldagi so`zlar bir yoki bir necha ma’noga egaligi bilan ham bir- biridan farq qiladi. Chunonchi, bug`doy, no`xat, ajriq, terak, piyola, o`rdak,
yuzlab, minglab so`zlarning har biri bir nechadan qo`shimcha ma’nolarga ham egadir. Buyuk so`z san’atkori Alisher Navoiy asarlarida birgina “shoh” so`zi, shoh,
ma’nolardan tashaqari birikma holida yana 54 ma’noda qo`llanganligi “Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lug`ati” 3-tomida qayd etilgan. Mana shu birgina misolimizning o`ziyoq o`zbek tilining naqadar boyligidan, so`zlarining serjiloligi, ko`pma’noliligidan dalolat beradi. So`zlar umumxalq tiliga, adabiy tuilga yoki ma’lum shevagagina xosligi bilan ham ajralib turadi. Shuning uchun ham so`zlarning talaffuz etilishi orqali ularning ma’lum shevaga, ma’lum hududga xos fonetik, leksik yoki morfologik belgilarigina farqlanib qolmasdan, nutq egasining keksa yoki yoshligi, ayol yoki erkakaligi, ma’lumoti, kasbi-kori, hayotiy tajribasi, lug`at boyligi, madaniyatidan ham darak berib turadi. Tilda shunday so`zlar ham borki, ular ma’lum bir fan (masalan, tilshunoslikka oid tovush, fon, fonema, ega, kesim, aniqlovchi, aniqlanmish, sifatlovhi, sifatlanmish, to`ldiruvchi, hol, gap, undalma va h.), texnika (kalit, ko`targich, qisqich, gayka, shayba, bolt va h.), sport (to`p, to`r, darvoza, himoya, hujum, kurash, yonbosh, chala, halol va h.), madaniyat (sahna, musiqa, qo`shiq, lapar, raqs, ijro, soz, nutq va h.)ga oid tushunchalarni ifodalash uchun xizmat qiladi. Bunday so`zlar atamalar (terminlar) deb yuritiladi. Ularni o`rganuvchi soha esa atamashunoslik (terminologiya) deb ataladi. Atama so`zini Abdurauf Fitrat 1927-yilda nashr etilgan “Nahf” kitobida birinchi bo`lib qo`llagan bo`lsa-da, bu so`z XX asrning 90-yillariga kelibgina keng ishlatila boshladi. Ilmiy adabiyotlarda asosan “termin” so`zi qo`llanishda bo`ldi. A.Hojiiyevning “Lingvistik terminlarning izohli lug`ati”da terminga shunday ta’rif beriladi: “Termin – lotincha termnus – chek, chegara, chegara belgisi. Fan, texnika va boshqa sohalarga oid narsa haqidagi tushunchani aniq ifodalaydigan, ishlatilish doirasi shu sohalar bilan chegaralangan so`z yoki so`z birikmasi. Terminlar bir ma’noli bo`lishi, ekspressiya va emotsionallikka ega emasligi kabi belgilari bilan ham umumiste’mol so`zlaridan farqlanadi”. (9, 88-89-b.) Keltirilgan ta’rifdan ham ma’lum bo`ladiki, atamalar o`zi tegishli sohaga doir ma’lum bir tushunchani ifodalab, faqat bir ma’nodagina qo`llanishi lozim. Shuning uchun ham atamalar nafaqat ma’lum bir soha xodimlari uchun, balki u qo`llanishda bo`lgan til egalari uchun ham umummiy hisolanadi. Atamaning ko`p ma’noli bo`lishi har qanday fan uchun ham ijobiy hol hisoblanmaydi. Chunki uning ko`p ma’noda qo`llanishi ma’lum fan yoki shu atama tegishli bo`lgan sohada noaniqliklar keltirib chiqaradi. Shuning uchun ham atamalar o`zining bir ma’noliligi, betarafligi (neytral), ijobiy yoki salbiy bo`yoqqa ega 48
bo`lmasligi, ma’lum fan yoki sohaga xosligi bilan so`zlardan farq qiladi. To`g`ri, har qanday atama so`zdir. Shuning uchun ham atama vazifasini bajarayotgan so`z ma’lum fan yoki sohadan tashqarida o`z sinonimlari qatorida yoxud o`zining bosh va ko`chma ma’nolari bilan nutqda faol qo`llanaverishi mumkin. Masalan, tuproq so`zi biologiya, ekologiya, qishloq xo`jaligiga oid fanlar uchun atama bo`lsa, umumxalq tilida tuproq – vatan, yurt, qabr, sig`inadigan muqaddas joy ma’nolarida qo`llanishi mumkin. Tildagi barcha so`zlar atama bo`lmasligi mumkin. Chunki atamalar miqdor jihatidan cheklangan bo`lsa, tildagi so`zlar son-sanoqsizdir. Atamalar, odatda ma’lum bir tilning o`z ichki imkoniyatlari asosida yoki tashqi manba, ya’ni boshqa tillardan o`zlashtirish, tarjima qilish hisobiga paydo bo`lishi mumkin. XX asrning o`rtalaridan boshlab o`zbek tiliga juda ko`plab baynalmilal so`zlar bilan bir qatorda fan, texnika, sport, madaniyat sohalariga oid atamalar ham kirib keldi. Buning natijasida tabiiy fanlar, sport va texnika sohasini o`zbek tilida o`rganish qiyin bo`lib qoldi. O`zbek tiliga davlat tili huquqi berilishi va O`zbkistonning mustaqillikka erishuvi bilan bu boradagi salbiy yo`nalishga barham berila boshladi. Chunki o`zbek tili ham dunyodagi boshqa tillarning birortasidan na leksik, na grammatik va na uslubiy jihatdan qolishmaydi. Aksincha, ona tilimizning, mutafakkir bobomiz hazrat Alisher Navoiy o`zining “Muhokamatul lug`atayn” asarida isbot qilib berganidek, so`z yasash, ma’no nozikliklarini ifodalash jihatidan ba’zi bir tillardan imkoniyati kengroq hamdir. Atamalrni dastlab ikki katta guruhga bo`lish mumkin. I. Kasb-hunar atamalari. 2. Ilmiy atamalar. Kasb-hunar atamalari uzoq davrlardan beri xalqimiz tomonidan kasb-hunar sifatida rivojlantirilib kelinayotgan chorvachilik, dehqonchilik, kulolchilik, temirchilik, duradgorlik, gilamchilik, kashtachilik, oshpazlik, qandolatpazlik, tabibchilik va boshqa shu kabi ko`plab kasblarga doir tushunchalarni ifodalash uchun xizmat qilib kelmoqda. Ilmiy atamalar ham ko`pasrlik tarixga ega. Chunki ular qomusiy bilimolar egasi bo`lgan M.Koshg`ariy, Forobiy, Beruniy, Ibn Sino, Al-Xorazmiy, Az-Zamaxshariy, A.Navoiy, Bobur va boshqa qomusiy bilimlar egasi bo`lgan bobokalonlarimizning turli fanlarga oid asarlarining yaratilishi bilan bog`liq ravishda paydo bo`lgan. Umuman olganda, ilmiy atamalar bugungi kunda tilshunoslik, adabiyotshunoslik, musiqa, tarix, pedagogika, psixologiya, biologiya, tibbiyot, geografiya, astronomiya, fizika, matematika, huquqshunoslik, kimyo, geologiya, minerologiya, falsafa, iqtisod kabi yuzlab zamonaviy fanlar sohasida keng qo`llanilmoqda. Oliy o`quv yurtini ma’lum mutaxassislik bo`yicha tamomlayotgan talabalarimiz ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy sohalarga hamda o`z mutaxassisliklariga doir atamalarni yaxshi o`zlashtirishlari, ular haqida yetarlicha tasavvurga ega bo`lishlari talab etiladi. Atamalar tanlash va qo`llashda O`zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishguncha bo`lgan davrda bir oz biryoqlamalikka yo`l qo`yildikim, buning natijasida respublikamizdagi oliy va o`rta-maxsus o`quv yurtlarida nafaqat tabiiy, texnika fanlari hatto ayrim ijtimoiy-siyosiy fanlarda ham asosan ruscha-baynalmilal atamalrdan foydalanilganligi oqibatida o`qish-o`qitish rus tilida olib boriladigan bo`lib qoldi. O`zbek tiliga davlat tili huquqi berilishi va mamlakatimizning mustaqil deb e’lon qilinishi bilan bu boradagi kamchiliklarni tuzatishga kirishildi. Darhaqiqat,
49
“Davlat tili haqida”gi qonunning 7-moddasida ”Davlat o`zbek tilining boyitilishi va takomillashtirilishini ta’minlaydi, shu jumladan unga hamma e’tirof qilgan ilmiy- texnikaviy va ijtimoiy-siyosiy atamalarni joriy etish hisobiga ta’minlaydi. Yangi ilmiy asoslangan atamalar jamoatchilik muhokamasidan keyin Oliy Majlis tegishli qo`mitasining roziligi bilan o`zbek tiliga joriy etiladi”, - deyilishi bejiz emas. (1, 16- 18-b.) Respublika Oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligining 1996-yilda chiqarilgan 267-sonli buyrug`i bilan oliy o`quv yurtlarida “O`zbek tili va adabiyuoti” (nofilologik fakultetlarda), “Davlat tilida ish yuritish, hujjatchilik va atamashunoslik” kurslari o`tilishi yo`lga qo`yilishi bilan bu fanlardan dasturlar tuzilib, o`quv qo`llanmalar, darsliklar ham yaratila boshladi.(2, 83-103, 122-182-betlar) Ularda o`zbek tilining xoslangan uslublari, ish qog`ozlari yuritish va ularning tili, atamashunoslik haqida qimmatli fikrlar bayon etilgan. Ma’lumki, oliy o`quv yurtlarida ixtisoslik sifatida yoki umumnazariy yo`nalish sifatida o`rganilayotgan barcha fanlar aniq tushuncha ifodalovchi atamalarga tayanadi. Atamalar tanlash, yangi atamalar yaratish, yasash, ularni birxillashtirish va standartlash barcha fanlar uchun xos muhim talabdir. Atamalar, avvalam bor, o`zbek tilining ichki imkoniyatlaridan foydalangan holda yasalishi, umumxalq tilidan, xalq shevalajridan tanlanishi maqsadga muvofiqdir. Agar buning iloji bo`lmasa, boshqa tillardan tarjima qilish yoki to`g`ridan-to`g`ri o`zlashtirish orqali ham yangi tushunchalarni ifodalovchi atamalarni ko`paytirib borish mumkin.
Atamalar tanlash va ulardan foydalanishda akademik G`.Abdurahmonov taklif etgan quyidagi qoidalarga rioya etilishi maqsadga muvofiqdir: 1) atamalarning bir ma’noli bo`lishi; 2) ayni bir tushunchani ifodalash uchun ikki xil atamani qo`llamaslik; 3) atamaning tushunchani aniq ifodalashi (vazifa, shakl, rangi va boshqalarga qarab); 4) atama ixcham bo`lishi, ortiqcha keng iboralarning qo`llanmasligi; 5) ona tilida so`z turib, chet til atamalarini qo`llamaslik; 6) atama ona tili tizimiga mos bo`lishi (yasash va birikma tashkil eta olish xususiyati, talaffuzga mosligi va boshqalar.(2, 95-b.) Bu qoidalarga shuni qo`shimcha qilish mumkinki, atama yasash yoki yaratishda ortiqcha sun’iylikka berilmaslik lozim. Chunki sun’iy yaratilgan, tushuncha mohiyatiga mos bo`lmagan atama fanga ham, tilga ham singmaydi. Xullas, atama har bir fan rivoji uchun, uni o`qib-o`rganish uchun asos bo`ladi. Atamalarni to`g`ri tanlay bilish, qo`llay olish fanlarni chuqur o`zlashtirish, olingan nazariy bilimlarni amalda qo`llay bilishning eng muhim omili bo`lib qoladi.
1. So`z va atama bir-biridan qaysi jihatlari bilan farq qiladi? 2. Ma’lum bir lug`aviy birlik ham so`z, ham atama bo`lishi mumkinmi? 3. Iboralardan atama sifatida foydalanish mumkinmi? 4. Atama yaratishda qaysi manbalar ichki, ya’ni asosiy manba hisoblanadi? 5. Atama tanlashda tashqi manba deyilganda nima tushuniladi? 6. Yangi atamalar yaratish, tanlash va qo`llashda qanday umumiy qoidalarga tayaniladi? 50
7. O`z mutaxassisligingizga oid qo`shimchalar qo`shish, birikmalar hosil qilish, tarjima qilish orqali yasalgan va boshqa tillardan to`g`ridan-to`g`ri o`zlashtirish orqali qo`llanayotgan atamalarga misollar keltiring. 8. Mutaxassisligingizga oid qanday atamalarning qo`llanishida kamchilik bor deb hisoblaysiz? 9. Ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy sohalarga oid qanday atamalarni nutqimizga, tilimizga singmayapti deb hisoblaysiz? 10. Kundalik matbuot sahifalaridan tilimizga singib ketmagan, g`aliz qo`llanayotgan so`z va atamalarga misollar toping. Adabiyotlar 1. Абдумажидов А. «Ўзбекистон Республикасининг давлат тили ҳақида”ги қонунига шарҳлар. Т.: Адолат, 1999. 2.
Абдураҳмонов £., Мамажонов С. Ўзбек тили ва адабиёти. – Т.: Ўзбекистон, 2002. 3. Алишер Навоий асарлари тилининг изоҳли луғати. – Т.: Фан, 1984. 4. Ўзбек адабий тилининг мустақиллик даври ривожига доир. «ўзбек тили ва адабиёти» журнали, 2006, 4-сон, 3-9- бетлар. 5. Бекмуҳамедов Ю. Тарих терминларининг изоҳли луғати. – Т.: ўқитувчи, 1986. 6. Мадвалиев А. Янги луғатлар яратиш – давр тақозоси. «Ўзбек тили ва адабиёти» журнали, 2006, 4-сон, 16-21- бетлар. 7. Мустақиллик. Изоҳли илмий-оммабоп луғат. – Т.: Шарҳ, 1998. 8. ўзбек тили илмий-техникавий терминологиясини тартибга солош принциплари. - Т.: Фан, 1991. 9. Ҳожиев А. Лингвистик терминларнинг изоҳли луғати. – Т.: ўқитувчи, 1985.
HUJJATLAR, ULARNING VAZIFASI, ZARURIY QISMLARI TARJIMAYI HOL Shaxsning butun hayoti va mehnat faoliyati bilan bog`liq muhim sanalar, ijtimoiy kelib chiqishi, oilaviy ahvoli bayon etiladigan rasmiy hujjat. Tarjimayi holning rasmiy va badiiy turlari mavjud. Rasmiy tarjimayi hol o`qish yoki ishga kirayotganda har qanday shaxs tomonidan yozilishi mumkin. Badiiy tarjimayi hol esa mashhur so`z san’atkorlari – shoir va yozuvchilar, olmlar tomonidan yozilishi mumkin. Bunday tarjimayi hollar sirasiga Zahiriddin Muhammad Boburning “Boburnoma”, Sadriddin Ayniyning "Esdaliklar", Muso Toshmuhammad o`g`li Oybekning "Bolalik", Abdulla Qahhorning "O`tmishdan ertaklar", Nazir Safarovning "Ko`rgan-kechirganlarim" kabi biografik-memuar asarlarini misol qilib keltirish mumkin. Shuningdek, umumta’lim maktablarning o`quv qo`llanmalari, darsliklari, majmualari uchun taniqli shoirlar, yozuvchilar tomonidan taqdim etilgan tarjimayi hollarni ham bu hujjatning badiiy turiga kiritish mumkin. Tarjimayi holning qat’iy bir andozasi belgilanmagan. Tarjimayi hol talabga ko`ra to`liq yoki qisqacha tarzda yozilishi mumkin. Shunga qaramasdan tarjimayi holda qayd etilishi lozim bo`lgan shunday ma’lumotlar borki, o`z tarjimayi holini yozayotgan har bir kishi ulardan xabardor bo`lishi kerak. Quyidagilarni tarjimayi holning zaruriy qismlariga kiritish mumkin:
· Hujjat nomi - tarjimayi hol. 51
· Shaxs hayoti va ish faoliyatini qamrab oluvchi matn: - shaxsning familiyasi, ismi, otasining ismi; - uning tug`ilgan yili, kuni, oyi va manzili; - ijtimoiy kelib chiqishi, milliati; - ota-onasi, aka-ukasi, opa-singlisi (ularning familiyasi, ismi, tug`ilgan yili, ma’lumoti, ish joyi, lavozimi); - o`zining ma’lumoti ( o`qigan maktabi, o`quv yurti, tahsil olgan yillari, mutaxassisligi); - ish faoliyatining turlari, oxirgi ish joyi, lavozimi; - rag`batlantirilganligi va olgan mukofotlari haqida ma’lumot; - ish, o`qish yoki yashash joyidagi jamoatchilik ishlari; - oilaviy ahvoli ( xotini yoki eri, bolalari, familiyasi, ismi, tug`ilgan yili, mashg`uloti); - yashash joyi ( viloyat, shahar, tuman, ko`cha, hovli yoki xonadoni, telefoni). - Yozilgan sana, muallifning imzosi va familiyasi. Tarjimayi hol ko`pincha oddiy qog`ozga qo`lda yoziladi. Ba’zan o`qishga yoki ishga kirayotganda maxsus ish qog`oziga to`ldiriladi. Matn birinchi shaxs nomidan bayon etiladi. Unda yil, oy, kunlarga doir ma’lumotlar qat’iy davriylik asosida yoritiladi. Tarjimayi holda keltirilgan ma’lumotlar aniq, bayon etilayotgan fikrlar esa barchaga tushunarli va ravon uslubda bo`lishi lozim.
Men, Ortiqov San’at Qudratovich, 1960-yil 20-fevralda O`zbekiston Respublikasining Samarqand viloyati Jomboy tumanidagi Jo`yimulk qishlogida ziyoli oilasida tug`ilganman. Otam – Ulug`ov Qudrat, 1936-yil Samarqand viloyati Kattaqo`rg`on tumanida tug`ilgan, Samarqand davlat chet tillar instituti professori. Onam – Ulug`ova Shohsanam Muhammadaliyevna, 1938-yil Narpay tumanining Mirbozor qishlog`da tug`ilgan, uy bekasi. Oilamizda ikki akam, bir opam, bir singlim va bir ukam bor. Ularning barchasi oilali.
Men 1968-yidan 1975-yilgacha Samarqand shahridagi 9-o`rta umumta’lim maktabida, 1975-yidan 1978-yilgacha Jizzax shahridagi 5-o`rta umumta’lim maktabida o`qidim. 1978-yilda Samarqand davlat universitetining huquqshunoslik fakultetiga o`qishga kirib, uni 1983-yili imtiyozli diplom bilan tamomladim. 1983-1984-yillarda Jizzax viloyat ijroiya qo`mitasining adliya boshqarmasida devonxona mudiri, 1984-1987 yillarda Jizzax shahar sudining sud ijrochisi, stajor- sudyasi, sudyasi, 1987-1990-yillarda G`allaorol tuman ichki ishlar bo`limi operativ xodimi, 1990-1991-yillarda Samarqand viloyat agrasanoat kapital qurilishi birlashmasida bosh huquqshunos-maslahatchi, 1991-1992-yillarda Jizzax viloyat hokimligi adliya boshqarmasining katta maslahatchisi, 1992-1999-yillarda Samarqand viloyat hokimligi adliya boshqarmasining katta va bosh maslahatchisi, 1999-2001-yillarda Samarqand viloyat Tayloq tuman sudining sudyasi, 2001-yildan hozirgacha Samarqand viloyat Bulung`ur tuman jinoiy ishlar bo`yicha sudi raisi lavozimida ishlab kelyapman.
52
O`z soham va Bulung`r tumani miqyosidagi jamoat ishlarida qatnashib boraman. Partiya a’zosi emasman. Oilaliman. Uchta farzandim bor. Xotinim – Shomurodova Shoira, 1961-yilda Samarqand viloyati Past Darg`om tumanida tug`ilgan, oily ma’lumotli, Samarqand shahridagi 9-o`rta umumta’lim maktabida tarix fanidan dars beradi. O`g`lim – Qudratov Abdusaidbek, 1983-yil tugilgan, Toshkent davlat axborot texnologiyalari universitetining Samarqand filiali talabasi. Qizim – Qudratova Durdona, 1987-yilda tug`ilgan, Samarqand davlat universiteti fakulteti talabasi. Qizim – Qudratova Mastona, 1990-yilda tugilgan, Samarqand shahridagi 37- o`rta umumta’lim maktabining 9-sinf o`quvchisi. Mening hozirgi turar joym: Samarqand shahri, Firdavsiy ko`casi, 129-uy. Telefon: 25656562. 2007.10.01. imzo ORTIQOV S.Q.
1.
Mavzuni diqqat bilan o`qib chiqing. 2.
Mavzu mazmunini og`zaki hikoya qiling. 3.
Mavzuning zaruriy qismlari va berilgan namunadan foydalanib o`z tarjimayi holingizni yozing. 4. Tarjimayi holingizni og`zaki hikoya qiling. TAVSIFNOMA Tavsifnoma muayyan shaxsning o`qish, mehnat jarayonidagi, yashash joyidagi ijtimoiy-jamoatchilik faoliyati, erishgan muvafaqqiyatlari, o`ziga xos xislatlari, fazilatlarini aks ettiruvchi rasmiy hujjatdir. Bu hujjat korxona, tashkilot, muassasa, o`quv yurti rahbariyati tomonidan o`z xodimi, talabasi, o`quvchisi o`qishga yoki ishga kirayotganda, chet elga o`qishga, ishga, tajriba almashishga yoki sayohatga ketayotganda, yangi lavozim, ish yoki mansabga tayinlanayotganda, erishgan muvaffaqiyatlari uchun rag`batlantirilayotganda berilishi mumkin. Hujjatda tavsiflanayotgan shaxsning o`qish, ish, jamoatchilik faoliyati, ishchanligi, ijodkorligi, axloqiy, ma’naviy-ma’rifiy, siyosiy saviyasi, oilaviy ahvoli o`z ifodasini topadi. Tavsifnoma uchinchi shaxs nomidan bayon etiladi. Bu hujjatning "Tavsifnoma", "Ishlab chiqarish tavsifnomasi", "Xizmat tavsifnomasi" kabi turlari ish qog`ozlari yuritishda qo`llaniladi. Barcha turdagi tavsifnomalar uchun umumiy bo`lgan zaruriy qismlarga quyidagilarni kiritish mumkin: · Tavsifnoma berilayotgan shaxs haqidagi asosiy ma’lumotlar: - tavsiflanayotgan shaxsning o`qish yoki ish joyi nomi; - lavozimi; - tug`ilgan yili; - millati; - ma’lumoti; - familiyasi, ismi, otasining ismi. · Hujjat nomi - tavsifnoma. · Matn (o`quvchi, talaba yoki xodimning o`qish, ish faoliyati, muhim sanalari, alohida yutuqlari, ishchanligi, ijodkorligi, tashabbuskorligi, jonkuyarligi, 53
g`amxo`rligi, jamoatchiligi, ma’naviy-ma’rifiy, siyosiy saviyasi, axloqiy fazilatlari, rag`batlantirilganliklari, oilaviy ahvoli va boshqalar). · Tavsifnoma yuborilayotgan joy nomi. · Tasdiqlovchi rahbarlarning lavozimlari, imzolari, familiyalari. · Tavsifnoma yozilgan sana va muhr. Tavsifnoma matnini unda bayon etilgan fikr-mulohazalardan kelib chiqib, shartli ravishda uch qismga bo`lish mumkin. Dastlabki qismda shaxsning hayoti yoki ish faoliyati haqida ma’lumotlar keltirilsa, keyingi qismda uning shaxsiy tavsifi, lavozimiga munosabati, mahorati, ma’naviy-ma’rifiy, siyosiy saviyasi, ijodkorligi, jamoatchiligi, tashkilotchilik qobiliyati, xulq-atvori, oilaviy ahvoli, taqdirlanishlari haqidagi ma’lumotlar aks ettiriladi. So`nggi qismda esa bayon etilganlardan xulosa qilinib, tavsifnomaning berilishidan ko`zda tutilgan maqsad yoritiladi.
Yüklə 1,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|