English-Azerbaijani Explanatory

Interpret
— 
İnterpretasiya 
etmək; İnterpretasiya 
rejimində
 (proqramı)
 icra 
etmək.
Interrelation
— Qarşılıqlı 
rabitə,
 qarşılıqlı 
asılılıq.
Interrogation— 1) Sorğu 2) 
Sual.
Interrupt 
= Int
— Kəsilmə, 
qırılma. Siqnal və 
mikroproqramların 
kəsilməsi. Prosessorun 
çalışmasının
 xüsusi
 halı.
Interrupt Priority
— Kəsilmə 
prioriteti.
Intersept— 
1) Tutub saxlama 
(mesaj, siqnallar) 2) 
Dinləmə
 3) Kəsişmə.
InterSystems— InterSystems 
kompaniyası
 - proqram 
istehsalçısı.
Intertask
— 
Tapşınqlararası 
rabitə; məsələlərarası
 rabitə.
Interval
—
 
1)
 
Zaman müddəti, 
interval,
 
hadisələrarası 
pauza
 
2) Mətnin 
sətirləri 
arası
 interval.
Interwindow
 
Integration — 
Pəncərələrin
 
əlaqələndirilməsi.
Interword
 Gap— 
Sözlərarası 
məsafə [interval].
Interword
 Space— 
Sözlərarası
 boşluq
 (ara, 
probel).
Interword
 Spacing—
Sözlərarası
 (avtomatik) 
boşluq.
Intolerance
— Dözülməz; 
həssaslıq.
Intractable — Çətin qərar 
vermə.
Intraframe
— Kadrdaxili, 
freymdaxili.
 Bir
 videokadnn 
çərçivəsində.
Intranet
— İntraşəbəkə, 
intranet,
 korporativ 
daxili 
İnternet.
Intrinsic—
 Daxili, qurulu; 
məxsus,
 xas.
Intruder—
 
Sındıncı, bədəməl, 
nizam-intizamı pozan. 
Kompüter
 sisteminə icazəsiz 
daxil 
olan bədəməlli 
istifadəçi.
Intrusion
—Soxulma, [zorla] 
girmə,
 
dəvətsiz peyda olma.
I-number—
 
İndeks
Invalid —
 Etibarsız, xətalı.
Invariant
— Obyektəyönəli 
proqramlaşdırmada
 
invariant.
 Obyektlərin 
qarşılıqlı
 rabitəsinin 
qaydaları.
Invention 
— 
1) İxtira etmə, 
ixtiraçılıq 2)
 
İcad, 
Inventory
 
— Hesabaalma 
yazısı.
Inverse
 
— İnversiya. Əksinə. 
Çevrilmiş. Çaların
 və 
ya 
rəngin
 əks 
tərəfə dəyişikliyi 
(məsələn,
 
qara rəng ağa).
Invert — Təsvirin çevrilməsi 
(əksi).
 Pozitivin neqativə
 
və 
əksinə 
çevrilə bilməsi. 
Invisible
 
— Görünməz, gizli. 
Invisible
 Web — 
Görünməz 
Web.
Invitation — Dəvət (dialoq 
sistemində
 istifadəçi ilə 
əlaqə zamanı).
Invoice — Hesab.
Invoke
 — 
Çağırmaq, proqramı, 
proseduranı
 
və ya 
prosesi işə 
salmaq, 
buraxmaq.
Involuntary Interrupt —
Qeyri-ixtiyari
 kəsilmə. 
Involution
 —
 
Qüvvətə 
yüksəltmə. 
Involve
 
— 
Daxil etmək. 
IOW
 
(In Other Words) — 
(Digispeak)
 
Başqa
 sözlə. 
IP 
= 1) 
internet Protocol 
—
İnternet
 protokolu 2)
Identification of Position
— Halın identifıkasiyası.
IP
 
address 
٥
 
IP Number —
IP-ünvan.
 İnternetdə şəbəkə 
ünvanı
 
-
 4-baytlı (32- 
razryadlı) 
rəqəm, İnternetdə 
host-kompüterin unikal 
nömrəsi.
IRC (internet Relay Chat) — 
internet
 
şəbəkəsində mətn 
rejimində söhbət, çət - Chat 
(bax:
 
IM-dən fərqli).
IrDA
 
٥
 
IRDA (Infrared Data
Association)
 — İnfraqırmızı 
port
 
işıqdiod
 quruluşlu 
ötürücüdən və fotodioddan 
ibarət qəbuledici. 
İnfraqırmızı diapazonda 
işləyən
 
cihazdır. 
İnfraqırmızı
 
port vasitəsilə 
yayılan
 dalğaların 
uzunluğu 
850-dən
 880-dək 
nanometrdir.
 
Bu əlaqə 
Bluetooth rabitədən 
dəfələrlə zəifdir (3 kbit/s- 
dən 115
 kbit/s-dək). 
Lakin 
Notebook-larda
 
quraşdırılmış
 IrDA-nm 
vasitəsilə bəzən 4 Mb/s 
sürətli də məlumatlar ötürülə 
bilər. IrDA
 1993-cü ildə HP 
və başqaları tərəfindən 
yaradılıb.
-206-
-207-

Iridium— Qlobal sellular 
peyk
 rabitə
 sistemi Iridium.
Iris Scanner—
Skaner. Gözün 
qüzehli
 
qişa (əlvan) 
təbəqəsinin skaneri.
IRQ (Interrupt Request) — 
Kəsilmə, kompüterin
 
qurğulara (platalara) 
qoşulması zamanı 
siqnalların
 ötürülməsi üçün 
xüsusi
 rabitə kanalı.
Irrational
— 
İrrasional.
Irreducibility
—
Keçməməzlik; 
bərabərləşdirilə
 bilməyən.
Irregular
 
— Düzgün olmayan. 
Ant: 
Regular
Irrelevant
—
 
1) Qeyri- 
relevant,
 
uyğun gəlməyən 2) 
Əhəmiyyətsiz.
Irreplaceable
 
— Bərpa oluna 
bilməyən, əvəzolunmaz.
Irrevisible State
— Geri 
qaytanla
 bilməyən
 hal 
(vəziyyət).
 
•
ISA
 
(Industry
 Standard 
Architecture)
 
— 
Sistem 
şininin
 
köhnəlmiş variantı. 
Bax: Bus,
 həmçinin bax: 
Slot.
 Əvvəllər İSA slotlan 
kompüterə səs
 
kartlanmn 
qoşulması
 üçün
 istifadə 
olunurdu, sonralar onda 
imtina
 
olundu və onların 
yerini 
PCI
 slotlan tutdu.
İSA 
(Information Systems 
Security
 Assosiation)
 — 
İnformasiya Sistemlərinin 
Təhlükəsizliyi assosiasiyası.
Isa Hierarchy— Məxsusiliyə 
görə
 iyerarxiya.
ISDN
 
(Integrated Services 
Digital
 Network) — 
Kompleks 
xidmətlərin 
rəqəmsal
 
şəbəkəsi. İnternetlə 
birləşmə növü 
(keçmiş). 
Provayderlə ilk (telefon 
xətti 
məşğul 
qalmadan) 
yüksəksürətli (64 Kbit/s) 
optiki-lifli kabellə birləşmə. 
Hazırda onu ADSL.
 (bax) 
birləşmə növü 
əvəz edib. 
Həmçinin
 bax 
Dial-Up
ISO (International 
Organization 
for 
Standardization)
 
— ISO, 
Standartlaşdırma üzrə 
Beynəlxalq
 təşkilat.
ISO 9000 — Keyfiyyətin 
idarəedilməsi üzrə ISO qrup 
standartları.
Isobits
 
— 
Eyni razryadlı (məs., 
müxtəlif
 
rəqəmlərdə), 
«izobitlər».
Isolated
 Error —
 Lokal xəta.
Isolation — 1) İzolyasiya; 
aralama 2) İzolyasiyalı, 
avtonom
 3)
 
Lokalizasiya 
(xəta və ya nasazlığın).
Isometric
 View 
—
 İzometrik 
[üçölçülü]
 görünüş; 
aksonometriya.
Isomorphic
 
— İzomorf. 
İdentik
 formada olan.
Isotropic
 
—
 İzotropik, 
eynicinsli, eyni fiziki
 
xarakteristikası
 olan 
(makroskopik xassələri 
eyni 
olan).
 
Ant: 
Anisotropic 
ISP — Bax: internet Scrvice
Provider
Issue
 
— 1) 
Buraxılış, nəşr || 
nəşr
 
etmək 
2) Çıxış, nəticə 
3)
 Sual, 
problem.
IT (Information Texnology) — 
İnformasiya
 
Texnologiyaları, İT.
Itaiic
 — Kursiv. Şriftin 
əyilməsi, sağa doğru 15 
dərəcə əyilmə.
Itanium
 — 
İtanium 
prosessoru.
 64-razryad 
mikroprosessorlar
 nəsli Intel 
və
 
HP korporasiyalarının 
məhsulu.
Item — 
Element 
(məlumatların).
Iteration
 
— 
(proqramlaşdırmada) 
Iterasiya, təkrar (iteratio - 
təkrar sözündən).
Iterative
 
— İterativ, 
təkrarolunan.
I-Tron 
(Industry-Oriented 
Tron)
 — «AyTron» 
əməliyyat
 sistemi 
(kompüter 
sistemlərinin
 
sənayedə 
işlədilməsinə 
istiqamətlənmiş).
I
٠
TV
٥
ITV
 =
 
iTV —Bax:
Interactive 
TV
I-WAY Information Highway
—
 
informasiyanın ötürülmə 
magistral
 kanalı.
IWBNI (It
 Would
 
Be Nice If)
— (Digispeak) Elə olsaydı, 
pis olmazdı.... Ant: WIBNI
IC (I See) — (Digispeak) 
Aydındır.
-208-
-209-

د
Bb
Cc
ل
ما
٦
 
.;ن
 
؛';
١٠٦
':
Dd 
' 
'Ee
Hh
:؛!ن
 
:
 
.
١
h
■؛،؛;
 
12
-
■!
٦٦
 
؛
 
'
لا,بج.ر
 
':"
I.
 *-,-.I
-
بد
 
.
62
-
173
 
i səh
؛
 
.
لا;.
٠
Li
M.1
səh.
 211-215
■■;■■■م
 
'
No
;■?■
1
-.
7
 
مث
لأ
 
جط;
لا■
٢
ج؛ن
2
؛-
1
'
جك'ا
 
؟
■■ئ■
 
دور
 
'
 
'
٠٠٣٢
Tt
'
 
'؛
 
Ss
:"
Q<1 Rr
ص■؛
٠
'
٠٠
:ز(اا
لا
 
'.."
٠١٠
...
 
;
 
ا
'
 
ن
 
ح
٦
 
.
 
يا،■
 
ه
'
 
.ب
’
 
‘
ىب،؛جع
 
6
جح
 
’
:،
 
+؛اا؛؛
٢
ا<..بجج
١:١
 
:
'
 
-I
 
مد■-■
—
■..ا,ذ'
 
I 
ب
 
I
 
ر
 
I 
عا
 
I ،
 
ي
 
'ذر
Yy
.
 
-'.'
 
"
لا*
:؛؟;.:--:؛.لكا
 
5
*
4
-
11.455
،:
:iz
dunan
،
 
٠
l
٠
tifad
٥
-.
val
 
١
.
İ
(
،؛<,؛
٠٠
J
 Image = Jagged Image — 
nəşr. Qıraqları 
diş-diş olan 
təsvir. Bu qüsurla mübarizə 
Anti-Aliasing adlanır, 
bunun
 üçün həmçinin 
kontur 
şriftlərdən istifadə edilir.
J2EE (Java 2 Enterprise 
Edition) — Spesifikasiya, 
platforma
 
J2EE. Java dilində 
korporativ proqram yaratma 
texnologiyası; 
. 
<■. 
؛
Jabber
 
— 
Boş 
danışıq, boş 
söhbət
 (stansiya tərəfindən 
xəta
 haqqında tənə
٠
süz 
verilən
 xəbər).
Jabberlng 
— Mənasız 
işarələrin ardıcıl ötürülməsi.
Jack
 
— 1) 
Cək, birləşdiricinin 
yuvası
 
2) Prujinli açar.
Jack in —
 
BBS-ə 
(forum) 
soxulmaq,
 girmək
Jack öut —
 BBS-dən (forum) 
qırılmaq, 
çıxmaq.
Jacket
 —
؟)rtük, qılaf, disk 
üçün
 konvert.
 Yumşaq
 disk 
konverti.
Jagged
 
Image 
—Bax: J 
Image
Jagged
 
Line
 — Diş-diş xətt. 
Jaggy 
Despeckle — 
nəşr.
Təmizlən» (girinti، 
çıxıntını). Hamarlama. 
Qaşıma. Bu
 alət təsvirin 
yüksək
 
kontrastlı 
sahələrini 
korrektə 
etmək funksiyası 
daşıyır.
 
Məhz bu alət 
pilləkən
 effektini 
rəngləri 
yaymaq üsulu ilə 
aradan 
qaldırır.
Jam 
— 1) Əzmə, əzilmə, 
məsələn printerdə 
kağız 2) 
Sıxma, 
sıxmaq. 
Blok 
etmək
 
3) Tıxanma, 
tıxac 
؛
 ■
٠
. 
(şəbəkə
 
kommunikasiyasında)، 
JAM
 
(Just A Minute) — 
(Digispeak) Bircə
 dəqiqə.
Jam
 
Signal
 
■٦٠
 
Tıxanma
 siqnalı
 
(şəbəkədə).
Jamming 
—
İlişmə; pazlanma. 
JANET (Joint
 
Academic 
N
٠
ork) — Böyük 
Britaniyada
 universitet 
şəbəkəsi.
Jar
 
File —•jar genişlənməsi 
<
٠
l.(Javaidilinə
٠
id)،M,
-20-
-211-

Java
 —
 Sun firmasının 
hazırladığı proqramlaşdırma 
dili. 
Java-da
 
yazılmış 
proqramlar
 
qurulmuş 
əməliyyat
 
sistemindən və 
tipindən
 asılı
 
olmayaraq 
hər 
hansı
 kompüterdə 
icra 
olunur. Java-nm gücü 
bölüşdürülmüş
 sistemlər
 
və 
şəbəkələrin 
idarə edilməsi 
sistemidir.
 
Bu 
dildə WWW 
(global 
şəbəkə)
 səhifələrə 
kiçik 
əlavə proqramlar - 
appletlər (bax: Applet) 
yazılır. Məhz buna görə Java 
İnternetdə standart 
proqramlaşdırma
 dilinə 
çevrilib.
Java
 
(J2ME - 
Java 2 Micro 
Edition)
 
— 
Java proqram 
dəstəyini 
ABŞ-ın nüfuzlu 
Sun Microsystems 
korporasiyası
 işləyib 
hazırlayıb. Proqram 
dəstəyinin
 
üstünlüyü ondan 
ibarətdir
 ki, ondan 
həm iri, 
həm də 
portativ cihazlarda 
istifadə
 etmək 
olur. J2ME 
özündə kompakt 
Java-maşın 
və
 API
 
(Application 
Programming
 Interface) 
adlanan 
interfeysi birləşdirir. 
J2ME
٠
nin əsasını Java 
dilində yazılmış bayt-kodlan 
oxudan virtual maşın 
təşkil 
edir.
 
Java texnologiyanın 
özü
 3
 əsas nəsildən 
ibarətdir: 
1
 )
 J2EE 
- Java 
Enterprise
 Editon 2) 
J2SE
 - 
Java
 
Standard Editon 3) 
J2ME 
-
 
Java Micro Edition.
Java
 Card 
— Java- 
texnologiyasında
 -
 «qurulu» 
standart.
Java
 Development 
Kit— 
Java-əlavələrin
 
yaradılması 
üçün
 dəst.
Java Runtime Environment 
— Java-nm icra olunma 
mühiti.
JavaScript
—
JavaScript dili 
[ssenarilər].
 Obyekt- 
orientasiyali 
proqramlaşdırma
 dili. 
1995- 
ci 
ildə 
(Netscape Navigator 
1.2
 brauzeri üçün) Netscape 
Communication 
korporasiyası
 tərəfindən 
HTML 
dili üçün əlavə 
imkanlar
 yaratmaq
 məqsədi 
ilə yaradılıb. 
Başlanğıcdan 
dil
 Mocha 
adlanırdı,
 
sonra - 
LiveScript.
 JavaScript o 
zaman adlandırıldı ki, 
Netscape
 
brauzeri Java-nı 
himayə
 etməyə
 
başladı. Java 
və JavaScript tamamilə 
müxtəlif
 
dillərdir.
JBilder — Java-proqramlar 
yaratmaq
 üçün
 alətlər 
vasitəsi. 
Inprise firmasının 
məhsulu.
Jedgar — 
Əkskəşfiyyat 
proqramı,
 Edqar.
Jerry-Rigged Test 
— Pis 
düşünülmüş
 
test.
JESA (Japanese Engineering 
Standards
 
Association) — 
Yaponiya
 Texniki 
Standartlar
 assosiasiyası.
Jet — Şırnaq, 
şırnaq tipli.
Jewel
 
Box
 — 
1) Romb (blok- 
sxemdə). 2) 
Kompakt-diskin 
futlyarı 
(zərbəyədavamlı 
polistiroldan).
JFIF 
(JPEG
 
file interchange 
format) — JPEG 
standartının
 mübadilə faylı.
JIC
 
(Just In
 
Case) — 
(Digispeak)
 Hər
 ehtimala 
qarşı,
 
ehtiyat 
üçün.
Jiffy — 
Qırpım, an (bir 
«tıklama»ya
 sərf
 olunan 
zaman).
JIM
 (Jitter
 Measurement) 
— 
Titrəmənin ölçülməsi.
Jini
 
= Jini — Sun
،
 Microsystems 
kampaniyasının Jini 
texnologiyası, Java dilinin 
genişləndirilməsi. 
Bu dildə 
yazılmış proqramlar 
rəqəmsal
 qurğuların 
kompüter 
şəbəkəsində 
(icmalar arası) stolüstü 
fərdi
 kompüterin iştirakı 
olmadan 
özünütəşkilə
 
imkan
 verir.
JIT
 
(Just In Time) — 
(Digispeak) öz vaxtında, 
operativ, 
«düz
 
vaxtında». 
Jitter
 
— Fazanın titrəməsi 
JJ (Jast Joke) — (Digispeak) 
Bu,
 
bir zarafat 
idi.
Job
 — 
Tapşırıq, iş. 
Job
 Account
 Log 
— 
Tapşırıqların
 uçot jurnalı.
Job Batoh — Tapşırıqlar 
paketi.
Job
 Queue — Tapşırıq sırası, 
növbəsi.
Job
 Setup
 
— Tapşırıqların 
formalaşması.
Job
 
Step — Tapşırığın addımı. 
Job Title 
— 
Vəzifə (adı). 
Jobsite 
— İş yeri
Job-to-Job Processing — 
Tapşırıqların ardı-ardınca 
işlənməsi.
Jock
 
— 
Proqramçı, proqram 
yazan 
«qabaq-qabağa», 
yaradıcı 
olmayan, «jokey».
-212-
-213-

Joe — Co (böyük səhvləri 
tapılmayan proqram).
Jog — Lazımı kadra 
yerdəyişmə.
Joggle 
— Düzənləmə, 
silkələməklə (məs., 
perfokart dəstini).
Join 
— Birləşdirmək, 
qoşmaq. 
Joint — Birləşdirmə; 
qovşaq; 
bağlama.
Joule — Coul sistemində 
vahid.
 İş
 və enerji vahidi,
 1 
watt/san-yə
 
ekvivalent.
Journal
 — Jurnal. Fayl, 
proqram
 sistemində 
hadisələrin gedişinin qeyd 
olunması.
 
Sistem gedişinin 
protokollaşdırılması
.
Joystick
 — Coystik, hərfi 
mənası
 
- «əyləndirən 
çubuq», xüsusi oyunlarda 
manipulyator, 
təyyarənin 
idarəetmə dəstəyini 
imitasiya edən. Əsasən 
oyun-simulyatorlannda 
istifadə
 olunur.
JPEG (Joint Photographic 
Experts Group) — 
Fotoşəkillərin İşlənməsi 
üzrə Ekspert Qrupu 
deməkdir. JPEG 
(«ceypeq» 
kimi
 tələffüz olunur) 
tərpənməz 
şəkillərin sıxılma 
alqoritmidir. 
JPEG standartı 
bütöv
 şəkillərin 
itki ilə DCT 
alqoritmli
 
sıxılma 
standartıdır. Bu standarta 
görə
 şəkli 25
 
dəfədən 
artıq 
sıxmaq 
mümkündür. Qeyd 
edək
 ki, JPG genişlənməsi 
JPEG-in
 ixtisar
 
olunmuş 
variantıdır.
JPEG2000
 — JPEG2000 
standart. JPEG standartının 
yeni versiyası. Təsvir 200 
dəfə
 sıxmağa 
imkan verir. 
Sıxılma
 DCT ilə deyil, 
dalğavari
 dəyişdirilmə 
alqoritmi
 
ilə gedir.
Judder
 — Vibrasiya (faksimil 
aparatlarda
 
təsvirin 
titrəməsi).
Juxtapose —
 
Yanma qoymaq 
[yerləşdirmək].
Jukebox
 — Disklər (CD- 
ROM)
 və
 ya 
lentin 
avtomatik dəyişdirilməsi 
qurğusu.
Jnlia
 Set Explorer 2.0
 — 
Fraktallar
 
əsasında təsvir 
fonlarının
 
generatoru.
Julian
 
Date — Yulian tarixi. 
Jumbogroup 
— Superqrup 
(rabitə kanalında).
Jump — 
Keçid, idarəetmənin 
ötürülməsi.
Jump
 
if 
not Equal— Qeyri- 
bərabərliyə
 keçid.
Jumper
—
 Camper, bənd, 
açar. Çıxan «papaqcıq»ları 
olan
 açar, 
ana platada və 
başqa
 
platalarda olan diş-diş 
(oxlu) birləşdirici kontaktlar. 
Bax: DIP
Junction Box
— 
Bölüşdürücü 
qutu.
Junior 
Programmer— 
Kiçik 
proqramçı
 (vəzifə).
Junk Mail
— 
Poçt - 
«makulatura». Bax: 
Spam
Jury Test— Ekspert sınağı, 
kollektiv sınaq.
Justification
— 
Mətndə 
sətirlərin 
düzlənməsi.
Sənədin qıraqlarına 
nisbətən 
düzlənmə. Sözlərin 
aralarının genişləndirilməsi 
və
 sıxılması
 ilə 
sətrin 
düzlənməsi.
 5 
növ düzlənmə 
vardır: 
sağa (Flush