English-Azerbaijani Explanatory

Hatch 
— Ştrixləmə.
Hatch
 Pattern — Ştrixləmə 
şablonu (görüntü, naxış).
Hatching 
—
 1) Retuşlama
 
2) 
Poliqonlann
 
ştrixlənməsi.
Haul
 
— 
Rabitə xəttinin 
uzunluğu.
Hâve 
Trouble Running the 
Program
 
٠
—
 
Proqramın
 testi 
zamanı
 
çətinlik yaranması.
Hayes
 
Commands
 — 
Modernin standart 
komandası.
Hazard
 
— Risk, təhlükə. 
Hazard-Free — Xəta riski 
olmadan.
HDD
 
(Hard
 
Disk Drive) — 
Sərt
 
disk, vinçester; 
informasiyanın
 saxlanması 
üçün
 qurğu.
 Kompüterin 
söndürülməsindən
 sonra
 da 
informasiya
 
yoxa çıxmır.
HDMI (High-Defmition 
Multimedia
 
Interface) — 
Yüksək
 
keyfiyyətli 
multimediaya
 
üçün 
interfeys. 
Bu birləşmə həm 
rəqəmsal
 
informasiyanı 
yüksək sürətlə 
ötürməyə 
imkan
 verir,
 
həm də onu 
kopyalanmadan
 qoruyur.
HDTV
٥
H/DTV 
(High 
Definition
 Television, 
High 
Definition 
TV, 
Digital 
Television)
 — 
Yüksək 
aydınlıqlı
 televiziya, 
televiziya
 
siqnallannın 
ötürülmə və qəbulu 
texnologiyası
 
standartı. 
Şaquli 
(1125 sətir) və üfüqi 
rezolyusiyası
 
isə 
köhnə 
texnologiyam
 
azı 
iki
 dəfə 
üstələyir;
 format
 16:9. 
Standart
 ilk
 dəfə 
Yaponiyada işlənib 
hazırlanıb.
 Termin, bəzən 
DTV-nin
 
sinonimi 
kimi 
işlədilir.
Head
 — Disk oxuducusunun 
və ya yaddaş qurğusunun 
elektromaqnit başlıq 
elementi.
 Məlumatların 
yazılması, oxunması və 
silinməsi
 
üçündür.
Header —
 Başlıq, yuxan 
kolontitul, sənədin 
«şapka»sı,
 elektron poçtda 
ismarış
 və s.
Header File
 
— Başlıq faylı. 
Heading — Sərlövhə, başlıq,
Headline
 
—
 
1) Sərlövhə.
Mətnin
 
bir 
hissəsinin 
başlığı, 
adətən
 böyük ölçülü 
şriftlə seçilir 2) Kolontitul 3) 
Şapka.
Headphone Jack — 
Qulaqcığın qoşulması üçün 
yuva.
Headphones
—Qulaqcıq. 
Headstart
— Başlanğıc 
işəsalma.
Health
 Status 
— 
İşlək 
vəziyyət.
Heap — Hip, 
proqramlaşdırmada
 
«qalaq».
Hearing — Eşitmə.
Heart
 
— 
Özül, əsas 
komponent.
Heat
 
— İstilik, istilik tutumu.
Heat Conduction — 
İstilik 
keçiriciliyi.
Heater — Qızdırıcı.
Heatseeker
 
— 
«özütuşlanan» 
(yeni çıxan proqram 
məhsullarını tezliklə almaq 
istəyi
 (qızğın) olan 
istifadəçi. 
Kompüterinin 
imkanlarına baxmayaraq, 
mütləq
 yuxan versiya 
proqram
 
almaq
 istəyən 
istifadəçi).
Hedging — Birbaşa cavabdan 
yayınan (ekspert sisteminin 
istifadəçisi).
Hexadecimal 
٥ 
HEX
 
= hex 
— 
Onaltılıq hesablama sistemi. 
Hexit
 
— Heksit; 
informasiyanın
 
onaltılıq 
vahidi.
Height
 
—Hündürlük.
-178-
-179-

Height-to-Width Ratio 
— 
Hündürlüyün
 
enə nisbəti.
Help
 
— Yardım. Bütün 
Microsoft Windows 
proqramlarında
 standart 
menü punktu. 
F1 düyməsini 
basarkən çıxan operativ 
yardım pəncərəsi.
Help Compiler — 
Proqramlarda
 yardım 
kompilyatoru.
Help
 File 
— Soraq
 kitabının 
faylı; Yardım faylı.
Help 
Topic — Soraq kitabının 
bölməsi.
Helvetica—Populyar 
Helvetika şrift qamituru. 
Sans
 Serif kimi 
kərtiyi (iti 
tərəfləri)
 
yoxdur,
 1957-ci 
ildə M. Miedinger 
tərəfindən
 
işlənib hazırlanıb.
Henry
 
(H) — Henri, Hn - 
maqnit induktivliyinin ölçü 
vahidi.
Hereditary Process — 
Sonrakı 
təsir prosesi.
Hertz
 
٥
 
Hz
—
Hers, Hs
 - 
Beynəlxalq
 
rəqs tezliyi ölçü 
vahidi, saniyədə 1 rəqsə 
bərabərdir. Heinrich Rudolf 
Hertz-in
 
şərəfinə (1857- 
1894)
 adlandırılıb. 
0,1883- 
cü
 ildə ilk dəfə 
elektromaqnit dalğalarını 
kəşf edib.
Hesitation
 
— 
Fasilə. 
Proqramın qısamüddətli 
kəsilməsi.
Heterogeneous —
 Heterogen, 
müxtəlifcinsli,
 bircinsli 
olmayan,
 müxtəlif
 tipli.
Heuristic — Təcrübə yolu ilə 
(xəta
 
etmə və yoxlama 
metodu
 
ilə) problemin 
evristik həlli.
Hewlett-Packard 
(HP) — 
Hewlett-Packard
 
korporasiyası - elektron və 
hesablama
 texnikası 
istehsalçısı, həmçinin ona 
məxsus
 ticarət 
markası 
(web-site: 
http://hD.com). 
Baniləri
 
Bill
 Hewlett
 və 
Dave Packard 
fırmalannı 
adlandırmaq
 
üçün 
sikkə 
atmışlar, Hewlett qalib 
gəldiyindən
 firmanın
 adı 
onun
 
soyadı ilə başlamışdır. 
HHOJ
 (Ha
 Ha Only Joking) 
—
 
(Digispeak) Ha-ha, 
bu, 
bir
 zarafat 
idi.
Hibernation
 Mode—
«Yuxulama»
 
rejimi. 
Hidden— Gizli, gizlədilmiş. 
Hide/Show Windows— 
Gizlətmək/əks
 
etdirmək.
Bərkidilmiş 
və 
üzən 
pəncərələr.
Hierarchical
—İyerarxiyalı. 
Kiçiklərin böyüklərə tabe 
olduğu səviyyələr.
Hierarchy—İyerarxiya.
HI-FI — HI-FI sinifli aparat, 
High
 
Fidelity ifadəsindən 
düzəlib, mənası yüksək 
dəqiqlikli
 ötürülmə və ya 
oxutma deməkdir.
High
 
— Yuxan, yüksək, 
hündür.
High
 Bandwidth 
Communication — Yüksək 
buraxılış 
qabiliyyətli rabitə.
High
 Coior =
 High-Color 
٥
 
HC
 
= 
Hic
٠
l
٥
r—
Yüksəkkeyfiyyətli
 rəng. 15- 
və
 16
٠
bitli
 rəng.
High
 Deflnition 
TV—Bax: 
HDTVvəII/DTV
High Frequency 
(HF) — 
Yüksək
 tezlik 
diapazonlu 
radiotezliklər 3-dən 30 Mhs- 
dək.
High Level 
— Yüksək (yuxarı) 
səviyyə.
High 
Pass — nəşr. Xırda 
detallann 
silinməsi, təsvirin 
aşağı
 kontrastlı sahələri 
yuxan kontrastlıdan aymr.
High
 
Speed
—Yüksəksürətli.
High(er)-Level 
— Yuxan 
səviyyəli;
 yüksək səviyyə.
High-Density 
— Yüksək 
sıxlaşdırma, 
sıxlaşdınlma.
High-end PC — Fərdi 
kompüterlərin
 yuxan 
modelləri,
 yüksək 
məhsuldarlı 
fərdi 
kompüterlər.
Highest 
Order — Ən yuxan 
razryad (dərəcə).
Highlight 
— Seçilmiş, əsas 
yer.
Highlighting — 
Seçmək. 
Highlights 
—
 işıqlar. Təsvirin 
işıqlı
 tonlan. 
Ağartmaq.
Highly
—
Olduqca. 
Highly Reliable—
Yüksəketibarlı.
High-Order— Yuxan (sıra 
ilə).
High-Performance 
—
 
Yüksək 
məhsuldarlı,
 
tez
 təsir edən, 
yuxan effektli.
High-Speed Bus—
Yüksəksürətli
 
şin.
High-Tech
 — 
Yüksək 
texnoloji.
Highway
— 1) 
İnformasiyanın 
kanalı
 
2) Magistral şini; 
magistral.
Hint— 
1) Məsləhət, yardımçı 
sözlər
 2) Hint.
-180-
-181-

Hinting
—
Modifikasiya.
Hints
 
— Kompüter 
şriftinin 
təsviri
 zamanı
 hintlər. 
Simvolun görünüşünü 
yaxşılaşdıran düzülüş 
qaydası (300 nöqtə/düyümə 
və
 aşağı).
Hirsute—Həddən artıq 
mürəkkəb; əlçatmaz.
Histogram — nəşr.
 Təsvirin 
parlaqlıq
 
dərəcəsinə, tonuna 
və
 ya 
rənginə görə 
piksellərin bölüşdürülməsi 
histoqrammı.
History —
 Proqramın 
(sistemin)
 hərəkət tarixi.
Hit— Müraciət, başçəkmə, 
hədəfə vurma. Hit - 
səhifəyə, 
Web-qovşağa bir 
dəfə
 
müraciətə 
deyilir.
Hit Ratio—Müvəffəqiyyət 
faizi,
 nəticə
 etibarilə, 
səmərəlilik
 (axtarışın).
Hitachi—
 
Yapon 
dilində şəfəq 
deməkdir.
Hit
٠
and-Miss Method — Xəta 
və
 sınaq metodu.
Hitter
—Uğurlu qərarın 
nəticəsi.
Hobbit
— Hobbit 
prosessoru. 
AT&T 
firmasının 
prosessoru.
Hobby
 
Computer—Hobbi 
üçün
 
kompüter.
Hog— 
Proqram 
paketin 
resurslarını
 yeyən [qəsbkar], 
məsələn
 yaddaşı.
Hold—
 l)Zəbtetmə, 
fiksasiya 
2) 
Saxlamaq 3) Tutmaq.
Hold
 
down — Sıxıb saxlamaq, 
məsələn
 klavişi.
Holder
— Saxlayıcı. Tutqac.
Hole
 —
 Deşik, dəlmə 
(perforasiya), perfokartda 
dəlmənin
 
olması 1
 
- ikili 
rəqəmi, olmaması isə - O-ı 
göstərir.
Holistic
—
Bütöv.
Holistic View — 
Bütöv baxış. 
Hologram
 Reading 
— 
Holoqramın oxunması.
Home — Başlanğıc, başa 
qayıtmaq.
 Əsas
 səhifəyə.
Home
 Address 
— Şəxsi 
ünvan.
Home
 
Computer 
— 
Ev 
kompüteri.
Home Page — Baş səhifə, ana 
səhifə.
Homegrown
 Software — 
«Həvəskar» proqram 
vasitəsi.
Homeware — öz istehsal 
məhsulu
 sistemi.
Homogeneous 
— Homogen, 
bircinsli,
 
bir tipli. Ant.
٠ 
Heterogeneous
Honeynet 
— Şəbəkə-tələ,
 real 
və
 
ya virtual 
şəbəkə-tələ.
Honk 
— Fit, 
sirena. 
Operatorun və ya 
istifadəçinin diqqətini cəlb 
edəcək
 səs
 siqnalı.
Hook 
— 
1) 
Metod; üsul 2) 
Tələ.
Hooper — Cib; giriş [verici] 
cibi.
Hoot
 
Stop — Səs siqnallı 
kəslimə.
Horizontal
 Wheel — Şaquli 
hərəkət edən təkərcik 
(təsvirin üzərində
 
ekranda).
Host
 
— 
İnternetdə şəbəkə 
qovşağı.
Host
 Address 
—
Aparıcı 
ünvan
 (baş
 şəbəkə 
qovşağına verilən ünvan).
Host ID 
٥
=
 
Host
 
Identifier — 
Hostun
 identifikatoru 
(kompüterin hansı şəbəkəyə 
qoşulduğunu 
göstərən IP- 
ünvanın
 
hissəsi, bax: 
həmçinin IP Address
Hosting
 — 
İstifadəçinin səhifə 
və
 
saytlarını yerləşdirməsi 
üçün 
şəbəkədə server 
kirayəsi. Hostinq
 müddətlə 
olur
 və qiyməti
 
ölçüsünə 
(Gbt-larla),
 sürətinə və s. 
İnternet xidmətlərinə görə 
dəyişir.
Hostname
 =
 Sitename 
— Baş 
kompüterin, 
şəbəkənin 
[qovşağın]
 və
 hostun adı 
[unikal].
Hot Fix — Cari düzəlişlər.
Hot 
Swapping = Hot- 
Swapping 
— İşin 
gedişi 
zamanı
 «qaynar» 
dəyişdirmələr.
HotJava 
— 
Sun 
Microsystems 
korporasiyası
 tərəfindən 
işlənib
 hazırlanmış 
web- 
brauzer.
 İlk
 
brauzerdir
 
ki, 
tamamilə Java*da yazılıb və 
Java-apletləri
 
himayə edir.
Hotkeys
 
٥
 
Hot keys 
— 
«Qaynar 
klavişlər», 
əlaqələndirilmiş klavişlər. 
Proqram
 idarəetməsini 
sürətləndirir. Adətən
 mausla 
görülən işləri əvəz edir. 
Məsələn,
 Alt 
və F4 
əlaqələndirilmiş klavişlər 
(Alt + 
F4 yazılır) istənilən 
Windows
 
proqramını 
dayandıraraq, 
açıq 
pəncərəni 
bağlayır.
Hotlist 
— 1) İş siyahısı 
(məsələn,
 ünvanlar)
 2) Ən
-182-
-183-

çox baş çəkilən 
web- 
ünvanların
 siyahısı. 
Hotmail — Banisi Jack Smith 
olub. İlk dəfə o bu
 ideyanı 
- 
dünyanın
 hər 
bir yerindən 
elektron
 poçta 
daxil 
olmaq 
xidmətini
 həyata keçirib. 
Sabeer
 Bhatia bu xidmətin 
biznes planı ilə onun yanına 
gələndə 
bütün «mail» sözləri 
ilə qurtaran sözləri ələk- 
vələk
 
edib, nəhayət hotmail- 
də
 dayanıb. Bu addan 
HTML sözü səslənirdi.
Hotspot 
— 
«Qaynar» nöqtə, a) 
proqramın
 ən
 çox
 istifadə 
olunan yeri b) kursorun 
göstərdiyi 
piksel c) bir sıra 
kompüterlərdən eyni 
zamanda
 
müraciət daxil 
olan 
paralel
 süperkompüterin 
yaddaş özəyi.
Hotspot
 — 
Wi Fi zonası. Kiçik 
Wi
 Fi 
paylaşma (mobil 
telefonlar
 vasitəsilə
 şəbəkə 
٠ 
İnternetini
 Wi
 Fi 
zonası 
yaradaraq
 
İnternetin 
paylaşılması).
Hour (h) — Saat. 
Hover
 — Asılı 
qalmaq, 
yaxınında
 olmaq, üzərində 
olmaq.
HP (Hewlett-Packard) — Bax:
Hewlett-Packard
HSB
 — Rənglər modeli. 
Rəngin
 üç xüsusiyyətinə 
əsaslanan
 rənglər məkanı: 
ton (Hue), doyma dərəcəsi 
(Saturation) və 
parlaqlıq 
(açıqlıq)
 (Brightness). HSB 
modelinin
 
əsasında RGB 
additiv
 modeli
 durur. 
HSCSD 
(or HSDPA - 
High 
Speed Circuit 
Switched 
Data)
 — GSM
 şəbəkəsi 
texnologiyaları
 üçün mobil 
rabitə
 
standartı.
Məlumatların ötürülmə 
sürəti 14,4
 
Kbit/s
٠
dək artıra 
bilər.
 Multiplekləşmə ilə 4 
kanalla
 eyni zamanda 
məlumatlar ötürülərsə, sürət 
57,6 Kbit/s-yə çatar
 (Nokia 
firması).
 
Bu əslində 4-cü 
nəsil
 (4G) rabitəsinə 
miqrasiya
 adlanır.
HSDL
 
(High-Speed Data Link) 
—
 
Məlumatlann 
ötürülməsinin
 
yüksəksürətli 
kanalı.
H-Size
 
Control — Displeyin 
şaquli ölçülərinin 
tənzimlənməsi.
Hsoft — Qurulmuş (Plug-Ins) 
filtr.
 Təsvirin bir sıra 
deformasiyalarını
 qaldıran 
fıltr.
HST
 (High
 Speed Technology) 
—
 
US Robotics 
modernlərində məlumatlann 
ötürülmə
 
protokolu.
HSUPA 
(High-Speed Uplink 
Packet
 
Access) — HSDPA- 
in analoqu. 
Abonentdən 
çıxan məlumatlann 
yüksəksürətlə ötürülməsi 
texnologiyası,
 mobil rabitə 
standartı, W-CDMA 
sistemindən 
son istifadəçiyə 
qədər məlumatlann 
sürətləndirir. Burada
 
maksimal
 sürət
 
5,7 Mbit/s 
təşkil edir (3G).
HTH
 (Hope 
That Helps!) — 
(Digispeak) Ümidvaram, 
bu, 
kömək eləyər.
HTML 
(Hypertext Markup 
Language) — Hipermətnin 
qeydiyyat
 
(işarələmə) 
dili 
(World
 WideWeb-də). 
Web-də hipermətn 
sənədlərinin
 
(səhifələrin) 
yaradılması üçün nəzərdə 
tutulmuş
 standart 
dil. HTML 
səhifələrə
 ən müxtəlif web- 
brauzerlərdə
 baxmaq 
mümkündür.
HTTP 
(Hypertext
 Transfer 
Protocol) 
— Hipermətn 
Sənədləri və WWW 
səhifələrlə İnternetdə işləmə 
və ötürülmə protokolu. 
Həmçinin - İnternet- 
səhifələrə (ünvana) keçidin 
önşəkilçisi (prefıksi). 
Məsələn:
 
htt
p://dataforce.net
.
 Bax: 
həmçinin
 FTP, Ncws, 
Mail 
Hub
 
— Hab, 
konsentrator, 
şəbəkə
 
paylayıcısı.
Hue
 
— Rəng 
tonu (çalan). Bir 
rəngi başqasından 
fərqləndirən əsas 
xarakteristika.
Hue/Saturati
٠
n/Lightness —
Rəng tonu (çalar), qatılığı 
(doyma dərəcəsi) və açıqlığı 
(parlaqlığı).
Huge
 — 
Nəhəng, çox böyük. 
Hull — Qabıq, qişa. 
Hum
 
— Dəyişən cərəyanın 
fonu.
Human 
Element — İnsan 
sistemin
 elementi
 
kimi. 
Human
 Error
 
— Subyektiv 
xəta; operator xətası.
Human
 
Factor 
Designer —
Mühəndis psixologiyası 
mütəxəssisi.
Humanlike — İnsanabənzər.
-184-
-185-

Humanoid Robot —
İnsanabənzər
 robot. 
Humble
 Tools — 
Sadə alətlər. 
Hung 
—
 
Asılı qalmaq, 
qurumaq.
Hungus
 
—
 Yekə, ucsuz- 
bucaqsız.
Hunt 
and 
Stick 
—
Dayanmaqlarla 
axtarış. 
Hybrid 
—
 Hibrid
 
sxem 
|| 
hibrid.
Hybrid
 
Computer — Analoq- 
rəqəmsal
 
kompüter,
 
hibrid 
kompüter.
Hydraprinter
 —Çoximkanlı 
lazer
 
printer.
Hyper
 
— 
Hiper-; ən-. 
Hypercube — Hiperkub.
Prosessorların 
çoxprosessorlu sistemə 
birləşdirilməsi
 metodu. 
Hyperlink —
 Hiperlink, 
hiperistinad. Hipermətnin 
içində
 olan
 
- istifadəçini 
lazımı
 sənədə
 
aparan işarə 
(İnternetdə və 
İntemetsiz). 
Bu 
sənəd və ya səhifə fiziki 
cəhətdən
 başqa
 
kompüterdə 
- 
serverdə də ola 
bilər. 
Hiperlinkə 
bir dəfə 
tıklanarsa
 o rəngini 
dəyişir. 
Hypertext — 
Hipermətn.
Mətni sənədin bir növü.
Ayn-ayn
 hissələri müxtəlif 
kompüterlərdə
 
(serverlərdə) 
yerləşə
 bilər. 
Hipermətnlər 
bir-biri
 
ilə hiperlinklər 
vasitəsi ilə birləşir (bax: 
Hyperlink). Hipermətnin 
prinsipi
 qlobal
 
İnternet 
şəbəkəsi
 
sistemindədir 
(WWW).
Hyper-Threading
 = HT 
— 
Hiperaxm;
 «çoxsaylı axın» 
texnologiyası, Pentium 4 
prosessorlarında
 istifadə 
olunub.
Hyphen — 
1) Defıs,
 minus 
işarəsi, «-» simvolu 2) Heca 
işarəsi.
 ASCII kod 
45, 
qırılmaz defıs - 
genişləndirilmiş
 ASCII-da 
kod 173.
Hyphenation 
—
Mətnin 
hecalara bölünməsi.
Hytelnet — Kompüterləşmiş 
kitabxanaların
 kataloqlarına 
və
 
başqa məlumatlar 
bazasına
 giriş
 imkanı 
verən 
şəbəkə xidməti.
Hyundai 
— 
Koreya dilində 
«indiki»
 
(zaman) 
deməkdir.
Hz
 
—
 
Hers. Bax: Hertz
..؛»
١
.
 
.كا.
 
)ر
٦
ل
 
-عل
 
.
١٠
,-..
 
-:'اا..اا-"-.'.ذ'
 
5
 
ا
 
11
 
.
١
11
٠.٦
.
 
209
-
188
 
.
səh
Nn
 
Oo Pp 
Qq Rr
l,,...„
'.l,il.^l
٦
:
iyyat
٠
،«
١
;
٠١
d
 
'
 
6
١
 
ي
 
Xx
 
Yy 
I
-186-
-187-

I&A
 (Identification 
& 
Authentication)
 — 
Səlahiyyətin identifikasiya 
və
 təsdiqi.
I&M
 (Installation 
& 
Maintenance)
 
— Qurma və 
istismar (texniki 
xidmət).
I&R
 
— 
İnformasiya-sorğu.
I.Q. (Intelligence
 Quotient)
 — 
Əqli 
inkişaf əmsalı. 
Testlərlə
 
müəyyən olunur.