O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy va o‘rtа mахsus tа’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti
«Osiyo taraqqiyoti banki ishtirokida Buxoro, Navoiy va
Yüklə 4,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1. «Osiyo taraqqiyoti banki ishtirokida Buxoro, Navoiy va Qashqadaryo viloyatlarida yerlarning meliorativ holatini yaxshi- lash» loyihasi doirasida 1 ta loyiha asosida 3 ta obyektda 165,4 km uzunlikda 8454,5 mln so‘mlik rekonstruksiya ishlari amalga oshirilishi rejalashtirilgan bo‘lib, 10-aprel holati bo‘yicha 31,26 km uzunlikdagi kollektorlarda 1433,61 mln so‘mlik ishlar amalga oshirildi. Ushbu ishlarga 37 dona ekskovatorlar, 12 dona bul’dozerlar jalb etildi.
«Irrigatsiya va drenaj tarmoqlarini qayta tiklash» komponenti doirasida belgilangan Mirishkor tumanidagi 15 km uzunlikdagi «UR-11» kanalini rekonstruksiya qilish obyekti bo‘yicha shartnoma qilish ishlari amalga oshirilmoqda.
qurilish ishlari bo‘yicha 2014-yilda jami 10246,7 mln so‘mlik 8 ta loyiha asosida qurilish-montaj ishlarini amalga oshirish rejalashtirilgan bo‘lib, 10-aprel holati bo‘yicha 920,7 mln so‘mlik qurilish montaj ishlari amalga oshirildi.
254 11.3.1-jadval Qashqadaryo viloyatida 2014-yilda amalga oshirilayotgan irrigatsiya va melioratsiya obyektlari to‘g‘risida 2014-yil 10- aprel holati bo‘yicha ma’lumot shundan 1-chorakda 2014-yil rejasi reja Amalda 10-aprel holatiga Mavjud mexanizmlar № Obyektlar nomi quvvati, km qiymati, mln so‘m quvvati, km qiymati, mln so‘m quvvati, km % qiymati, mln so‘m % eksko- vator buld o-zer 1 Davlat dasturi asosida amalga oshiriladigan melioratsiya obyektlari - 29 ta loyiha 774,8 13837,3 211,3 3030,1 207,2 98 2786,1 92 77 31
104,8 8095,6 44,6 1578,0 44,0 99 1383,0 88 28 14
Tizimli ta’mirlash-tiklash 670,0 5741,7 166,7 1452,1 163,2 98 1403,1 97 49 17 2 Xorijiy investitsiya hisobidan amalga oshiriladigan Osiyo taraqqiyot banki va Xalqaro taraqqiyot banki ishtirokidagi obyektlar - 4 ta obyekt 165,4 9737,46 35,2 2106,18 31,26 89 1433,61 68 37 12 3 Budjet mablag‘i hisobidan amalga oshiriladigan Kapital qurilish obyektlari - 8 ta obyekt
10246,7
1079,4
920,7 85 8 5 Hammasi: 940,2 33821,5 246,5 6215,7 238,5 97 5140,4 83 122 48 Manba: Amu-Qashqadaryo irrigatsiya tizimlari havza boshqarmasi ma’lumotlari asosida tuzilgan. 255
Shundan: 4 ta yildan yilga o‘tuvchi, 4 ta yangidan boshlanuvchi obyektlardir. Yildan yilga o‘tgan obyektlar:
2014-yil rejasi 3000 mln so‘m bo‘lib, shundan 4 oylik reja bo‘yicha 316,7 mln so‘mni tashkil etadi. 2014-yil 10-aprel holati bo‘yicha 124,1 mln so‘mlik yoki 40 foiz qurilish-montaj ishlari amalga oshirildi.
2014-yil rejasi 1000 mln so‘m bo‘lib, shundan aprelgacha bo‘lgan reja 166,7 mln so‘mni tashkil etadi. 10-aprel holatiga 70.0 mln so‘mlik yoki 42 foiz qurilish-montaj ishlari bajarildi. 3. Qamashi tumanidagi «Qo‘ng‘ir» nasos stansiyasini qayta tiklash. 2014-yil rejasi 1500 mln so‘m bo‘lib, 10-aprel holati bo‘yicha 178,4 mln so‘mlik qurilish-montaj ishlari amalga oshirildi.
2014-yil rejasi 1000 mln so‘m bo‘lib, shundan 10-aprel holati bo‘yicha 186,7 mln so‘mlik qurilish-montaj ishlari amalga oshirildi.
2014-yil rejasi 618,3 mln so‘m, 10-aprel holatiga 173,3 mln so‘mlik qurilish-montaj ishlari amalga oshirildi.
2014-yil rejasi 1000 mln so‘m, 10-aprel holati bo‘yicha 115,2 mln so‘mlik qurilish-montaj ishlari amalga oshirildi.
2014-yil rejasi 1000 mln so‘m, 10-aprel holatiga 73,0 mln so‘mlik qurilish-montaj ishlari amalga oshirildi. Krеdit yo‘nаlishlаrining rеsurslаridаn xоrijiy uskunаlаr vа tеxnо- lоgiyalаrini xаrid qilishni mоliyalаshtirish, qishlоq xo‘jаlik mаhsulоtlаri vа mаhаlliy xоmаshyo rеsurslаrini qаytа ishlаsh, ishlаb chiqilgаn nаmunаviy yoki аlоhidа loyihаlаr аsоsidа ekspоrtgа yo‘nаltirilgаn mаhsulоtlаr vа xаlq istе’mоl mоllаri ishlаb chiqаrishni ko‘zdа tutаdigаn 256
invеstitsiya loyihаlаrini tа’minlаsh bilаn bоg‘liq dаstlаbki ishchi kаpitа- lini shаkllаntirish uchun fоydаlаnilаdi. Keyingi yillarda fermer xo‘jaliklarini barqaror rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish maqsadida hosildorligi past bo‘lgan yerlarda davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarini davlat tomonidan moliyaviy qo‘llab- quvvatlash uchun mablag‘lar ajratish amaliyotda qo‘llanmoqda. O‘zbe- kiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 5-noyabrdagi «Hosildorligi past yerlarda davlat ehtiyoji uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirayotgan fermer xo‘jaliklarini qo‘llab-quvvatlash chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PQ-725-sonli Qarorida fermer xo‘jaliklarini barqaror rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, ularga samarali va amaliy davlat madadini ko‘rsatish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjetida hosildorligi past bo‘lgan yerlarda davlat ehtiyojlari uchun qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarini moliyaviy qo‘llab-quvvatlash uchun maqsadli mablag‘lar ajratish, Moliya vazirligiga har yili Davlat budjeti loyihasini shakllantirishda mazkur maqsadlarga yer solig‘i bo‘yicha tushumlar hisobidan mablag‘- lar ajratish vazifasi yuklatildi. Mazkur qarorga muvofiq, ball boniteti past yerlarda davlat ehtiyoj- lari uchun paxta xomashyosi yetishtirish bilan shug‘ullanayotgan fermer xo‘jaliklarini moliyaviy qo‘llab-quvvatlashga davlat budjetidan ajrati- layotgan mablag‘lar qiymati 2008-yildagi 60 milliard so‘mdan 2012- yilda 160 milliard so‘mga oshdi va 2013-yilda bu ko‘rsatkich 200 milliard so‘mni tashkil etdi (11.3.2-rasm).
257
Ushbu mablag‘lar fermerlarning xizmat ko‘rsatuvchi va ta’minotchi tashkilotlar oldidagi qarzlarini qisqartirishda salmoqli manba bo‘lmoq- da. Qashqadaryo viloyati tumanlarida 2014-yil paxta-g‘alla hosilini yetishtirishga ajratiladigan imtiyozli kreditlar me’yorlarida boshqa yo‘nalishlar uchun ko‘zda tutilgan mablag‘lar hisobidan SIU xizmatlari uchun 7139,8 mln so‘m ajratildi. Biroq ushbu mablag‘ning 57 foizi yoki 4075,9 mln so‘mi tijorat banklari tomonidan to‘lab berildi. 11.4. Irrigatsiya va meliоratsiya tadbirlariga investitsiya jalb etish Melioratsiya – yerning unumdorligini tubdan yaxshilashga qaratil- gan tashkiliy-xo‘jalik, muhandislik va agrotexnik tadbirlar turkumidir. Qishloq xo‘jaligida ekinlar hosildorligini muttasil yuksaltirish vazifasi birinchi navbatda sug‘oriladigan yerlarning unumdorligi va irrigatsion-meliorativ holatiga bog‘liq. Ilmiy tadqiqot ishlarining natijalariga ko‘ra, o‘rtacha sho‘rlangan yerlarda ekinlarning hosildorligi sho‘rlanmagan yerlarga nisbatan 50–60 foizga, o‘ta sho‘rlangan yerlarda esa 90–100 foizga past bo‘lishi aniqlangan. Quyidagi diagrammada respublikamizning sug‘oriladigan yerlarida yerlarning meliorativ holati keltirilgan bo‘lib, bunda jami sug‘oriladigan yerlarning 52,0 foizi sho‘rlanmagan bo‘lib, biroq qolgan 48,0 foizi turli darajada sho‘rlangan yerlar hisoblanadi. O‘tgan yillar davomida sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash tadbirlari hukumatimizning doimiy e’tiborida bo‘lib keldi. 11.4.1-diagramma. O‘zbekiston Respublikasi sug‘oriladigan yerlarining sho‘rlanganlik darajasi
258
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 29-oktabrdagi «Yerlarni meliorativ holatini yaxshilashning tizimlarini tubdan takomil- lashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi PF-3932 sonli Farmoniga muvo- fiq, Sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini 2008–2012-yillarda yaxshilash bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi ishlab chiqilgan. Dasturda melioratsiya tizimini rivojlantirish va takomillashtirish hamda yerlarning meliorativ holatini yaxshilashga yo‘naltirilgan quyidagi tadbirlar majmuasini amalga oshirish mo‘ljallangan: (11.4.1-jadval) 11.4.1-jadval Mamlakatimiz bo‘yicha meliorativ tadbirlarlarga ajratilgan mablag‘lar, milliard so‘mda shu jumladan: Tadbirlar nomi Jami 2008– 2012- yillarda 2008- y 2009 -y 2010-y 2011-y 2012 -y Meliorativ obyektlarni rekonstruksiya qilish va qurish ishlariga 310,3 22,4 57,3 63,8 81,6 85,2 Meliorativ obyektlarni ta’mirlash va tiklash ishlariga 313,5 38,6 48,1 59,2 77,0 90,6 Lizing asosida meliorativ texnikalar yetkazib berishga 127,6 29,3 25,4 27,2 20,0 25,7
1. Magistral va xo‘jaliklararo zovurlar, meliorativ tik quduqlarni, meliorativ nasos stansiyalarini qurish va qayta tiklash, yopiq-yotiq drenajlarni tiklash. 2. Meliorativ nasos stansiyalarini, gidrotexnika va suv o‘tkazuvchi inshootlarni va boshqa meliorativ obyektlarni ta’mirlash-tiklash ishlari- ni amalga oshirish. 3. Suv xo‘jaligi qurilishi va suvdan foydalanish tashkilotlarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlash. Sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilashga qaratil- 259
gan irrigatsiya-melioratsiya tadbirlarini moliyalashtirishga davlat budjetidan mablag‘lar ajratish ishlari davom ettirilmoqda. Jumladan, 2008-yilga bu maqsadlar uchun jami 90,3 milliard so‘m ajratilgan bo‘lsa, 2012-yilga kelib bu ko‘rsatkich 201,5 milliard so‘mga yetdi. O‘tgan 2008–2012-yillarda jami ajratilgan mablag‘lar qiymati 751,4 milliard so‘mni tashkil etdi (8-ilova). 2012-yilda yirik investitsiya loyihalarini amalga oshirish, ishlab chiqarish va kommunikatsiya obyektlari, qishloq xo‘jaligi hamda meliorativ qurilishni rivojlantirish bilan bir qatorda ijtimoiy sohani yangi bosqichga ko‘tarish masalalari hukumatimizning diqqat markazida bo‘ldi. Hozirgi kunda sug‘oriladigan yerlarning suv ta’minoti va meliorativ holatini yaxshilash hamda qishloq xo‘jaligi korxonalarini tarkibiy qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha qiymati 541,65 million AQSH dollariga teng bo‘lgan chet el investitsiyalari ishtirokidagi 10 ta loyiha amalga oshirilmoqda. Shundan 2012-yilda qiymati 79,94 million AQSH dollari teng bo‘lgan mablag‘lar o‘zlashtirilib, bu loyihalar asosida yerlarning suv ta’minoti va meliorativ holatini yaxshilash bo‘yicha kompleks tadbirlar amalga oshirilmoqdi. Amalga oshirilgan keng ko‘lamli ishlar natijasida 2006–2012-yillar mobaynida sho‘rlanmagan maydonlar hajmi 2109 ming gektardan 2192 ming gektarga kengayib, kuchli sho‘rlangan maydonlar hajmi 163 ming gektardan 118 ming gektarga qisqardi. Yer osti sizot suvlari sathining chuqurligi 1,5 metrgacha bo‘lgan maydonlar hajmi 272 ming gektardan 177 ming gektarga qisqardi. Sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash Davlat dasturi doirasida viloyatda 2012-yilda meliorativ obyektlarni qurish va rekonstruksiya qilish bo‘yicha 13 ta loyiha asosida 194 km uzunlikda yangi zovur qurish va rekonstruksiya qilish ishlari amalga oshirildi. Qashqadaryo viloyatida «Sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash» Davlat dasturi bo‘yicha meliorativ obyektlarni qurish va rekonstruksiya qilish hamda tizimli ta’mirlash-tiklash ishlari 2012-yilning 30 noyabr holati bo‘yicha 743,7 km uzunlikda zovur qurish, rekonstruksiya qilish hamda zovurlarni tozalash ishlari amalga oshirilib, 14255,78 mln so‘m mablag‘ o‘zlashtirildi hamda 11400 gektar maydonning meliorativ holati barqarorlanishiga erishildi. Mamlakatimizda qishloq xo‘jaligini modernizatsiya qilish orqali tarmoqni rivojlantirishning istiqbolli yo‘nalishlari O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan ishlab chiqilgan Mamlakatimizda
260
demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasida bayon etilgan. Ushbu konsepsiyada bel- gilab berilgan ustivor vazifalardan kelib chiqib, O‘zbekiston respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan dasturda 2011–2015-yillar mobaynida sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash jamg‘armasi mablag‘lari hisobidan meliorativ inshootlar qurish, ularni rekonstruksiya qilish va ta’mirlash, tomchilatib sug‘orish tizimini yo‘lga qo‘yish va melioratsiya texnikalarini xarid qilish bo‘yicha qariyib 500 million dollarga teng bo‘lgan loyihalar hisobidan 1,4 million gektar yer maydonining meliorativ holatini yaxshilash kabi strategik ahamiyatga ega bo‘lgan muhim prognoz vazifalari belgilangan. Davlat budjeti hisobidan ajratilgan mablag‘lar, asosan, yillik smeta asosida bevosita suv xo‘jaligi tizimi ma’muriy-boshqaruv organini saqlab turish, yirik suv inshootlarini ekspluatatsiya va rekonstruksiya qilishga va xo‘jaliklararo irrigatsiya tarmoqlari tizimini ta’mirlashga, yirik suv yetkazib beruvchi mashina-magistral kanallarni ekspluatatsiya qilish hamda ta’mirlashga, yuqori quvvatli nasos stansiyalarini saqlab turish va ularning energetik resurslariga talabini qondirish maqsadlariga yo‘naltirildi. Binobarin, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013-yil 19- apreldagi «2013–2017-yillar davrida sug‘oriladigan yerlarning meliora- tiv holatini yanada yaxshilash va suv resurslaridan oqilona foydalanish chora-tadbirlari to‘g‘risida» 1958-sonli Qaroriga ko‘ra quyidagi vazifalar belgilab berildi: 9 2013–2017-yillar davrida sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash va suv resurslaridan oqilona foydalanishni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar kompleksi; 9 Jamg‘arma mablag‘lari hisobidan moliyalashtiriladigan 2013– 2017-yillar davrida sug‘oriladigan yerlarning meliorativ yaxshilash bo‘yicha ishlarning prognoz parametrlari; 9 Davlat budjetidan markazlashgan investitsiyalar hisobiga moliyalashtiriladigan 2013–2017-yillar davrida irrigatsiya obyektlarini qurish va rekonstruksiya qilish prognoz parametrlari; 9 suv iste’molchilari va fermer xo‘jaliklari uyushmalarining mablag‘lari hisobidan amalga oshiriladigan 2013–2017-yillar davrida sug‘orish tarmoqlarini ta’mirlash va tiklash prognoz parametrlari; 9 qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarining kredit 261
mablag‘lari va o‘z mablag‘lari hisobidan 2013–2017-yillar davrida tomchilatib sug‘orish tizimini joriy etishning prognoz parametrlari. Shuningdek:
qurilayotgan korxonalar birlashgan direksiyalarining vazifalari kengaytirilib, ularning zimmasiga tumanlararo va xo‘jaliklararo kollektorlar hamda boshqa melioratsiya obyektlarini ta’mirlash va tiklash bo‘yicha buyurtmachi vazifasi qo‘shimcha yuklandi;
2013-yil 1-maydan boshlab bog‘dorchilik, uzumchilik va poliz mahsulotlarini yetishtirish uchun yer ajratishda qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari tomonidan tomchilatib sug‘orish tizimini joriy etish bo‘yicha investitsion majburiyat olinishi belgilab qo‘yildi.
Mamlakatimiz dehqon va fermer xo‘jaliklarining chorvachilik tarmog‘ini kompleks rivojlantirish dasturlarida asosiy e’tibor chorva mollarining naslini yaxshilash, mahsuldorligini oshirish, tarmoqda servis xizmatini rivojlantirish va chorvachilikning ozuqa bazasini mustahkam- lashga qaratilgan. Buning uchun: - chorvachilik tarmog‘ining moddiy-texnikaviy bazasini mustah- kamlash; - naslchilik-seleksiya ishlarini tubdan yaxshilash; - tarmoqda servis xizmati, jumladan, zooveterinariya xizmatlari ko‘rsatish sifati va assortimentini oshirish; - parrandachilik, baliqchilik, asalarichilik va pillachilik sohalarini rivojlantirish; - chorva mollarini yuqumli kasalliklardan muhofaza qilish tizimini yanada takomillashtirish; - ozuqa ekin maydonlarini kengaytirish va optimal joylashtirish, bunda lalmi yerlarda chorva mollari uchun ozuqa yetishtirish ko‘lamini kengaytirish tadbirlari amalga oshirilmoqda. Keyingi yillarda chorvachilik rivojlangan mamlakatlardan zotdor mollarni olib kelib, urchitishni tashkil etishga jiddiy e’tibor berilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligining ma’lumotlariga qaraganda, 2006–2012-yillar mobaynida Ukraina, Belorus, Polsha, Avstriya, Germaniya, Gollandiya va boshqa Yevropa mamlakatlaridan 28174 bosh naslli golshtinfriz (Germaniya, Polsha), qora-ola (Belorus, Ukraina), qizil-cho‘l (Ukraina), simental (Avstriya) zotlariga mansub zotdor qoramollar keltirildi. 262
5501 6656 977 5323 4888 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 2008 2009 2010 2011 2012 Chetdan keltirilgan mollardan tug‘ilgan buzoqlar soni 55 519 boshga yetdi. Keyingi yillarida ko‘pgina naslchilik fermer xo‘jaliklari yangidan shakllandi. Hozirgi kunda qoramolchilik yo‘nalishidagi naslchilik xo‘jaliklari soni 448 taga yetkazilib, ularda 107751 bosh yuqori nasldor qoramollar parvarish qilinmoqda. Birgina 2012-yilda ularda 7,2 mingdan ortiq naslli mollar tayyorlandi hamda fermer va dehqon xo‘jaliklariga sotildi (11.5.1-rasm). 11.5.1-rasm. Xorijiy mamlakatlardan keltirilgan naslli qoramollar soni
Chorva mollari naslini va mahsuldorligini oshirish bo‘yicha naslchilik–seleksiya ishlarida ham ijobiy o‘zgarishlar sezilmoqda. Zavod tipidagi naslchilik fermer xo‘jaliklari chetdan keltirilgan golshtinfriz, bushuyev, simental, shvits, qora-ola va qizil cho‘l zotli mollar hisobidan shakllantirilmoqda. Aksariyat naslchilik toifasidagi xo‘jaliklarda sigirlardan bir kunda 20–30 kilogrammdan yoki laktatsiya davomida 6-7 ming kilogrammdan sut sog‘ib olinmoqda. Respublikamiz hukumati tomonidan mamlakatimizda chorvachilik- ning parrandachilik, baliqchilik, asalarichilik kabi tarmoqlarini rivojlan- tirish borasida ham maqsadli dasturlar ishlab chiqilgan va amalga oshirilmoqda. Bularning barchasi xalqimizning chorvachilik mahsulot- lariga bo‘lgan talabini barqaror qondirishga muhim hissa qo‘shishi shubhasiz. Mamlakatimizda oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishni kengay- tirish va agrar ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish yuzasidan jami 575 gektar yer maydonida intensiv bog‘lar barpo etildi. Bu bog‘larda yuqori iste’mol xususiyatiga ega va serhosil bo‘lgan mevali daraxt ko‘chatlari ekilmoqda. Bunday bog‘larning yaratilishi mamlakatimiz
263
aholisini sifatli meva mahsulotlari bilan barqaror ta’minlash imkonini yaratadi. Birgina 2011-yilning kuzi va 2012-yilning bahorida jami 7661 gektar maydonga yangi mevali bog‘lar, shundan 2110 gektar yerga maydonda intensiv bog‘lar barpo etish, 8518,8 gektar maydondagi bog‘larni qayta ekish belgilangan. Mamlakatimiz aholisini meva va sabzavotlar bilan yil davomida bir me’yorda ta’minlab borish uchun keng tarmoqli sovutish kameralariga ega omborlar tizimini yaratish muhim ahamiyat kasb etadi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2011-yil 7-apreldagi 105-sonli qaroriga muvofiq aholi va tashqi bozorlarga yil davomida muntazam meva-sabzavotlarni sof holda yetkazib berish maqsadida 2011–2015- yillarda 120,8 ming tonna sig‘imga ega bo‘lgan yangi sovutish kameralarini qurish va 49,1 ming tonna sig‘imga ega bo‘lgan mavjud sovutish kameralarini modernizatsiya qilish ko‘zda tutilgan. O‘zbеkistоn Rеspublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining 2008-yil 25- nоyabrdаgi 254-sоnli «2009-yildа mеvа, sаbzаvоt, kаrtоshkа, pоliz vа uzum mаhsulоtlаrini yеtishtirish hаmdа ishlаtishning prоgnоz ko‘rsаt- kichlаri to‘g‘risidа» gi qаrоri аsоsidа jоriy yildа Qаshqаdаryo vilоyati bo‘yichа 5488 gеktаr kаrtоshkа, 14572 gеktаr sаbzаvоt vа 5636 gеktаr pоliz ekinlаri ekilib, ushbu mаydоnlаrdаn 86,2 ming tоnnа kаrtоshkа, 286 ming tоnnа sаbzаvоt, 82,3 ming tоnnа pоliz mаhsulоtlаri yig‘ishtirib оlindi. Dehqon va fermer xo‘jaliklari tomonidan yetishtirilgаn mеvа-sаb- zаvоt mаhsulоtlаrining 24 fоizi 94 ming tоnnаsi qаytа ishlаsh kоrхоnа- lаri tоmоnidаn qаytа ishlаshgа qаbul qilinib 8 ming tоnnаdаn оrtiq mеvа-sаbzаvоt kоnsеrvаlаri ishlаb chiqаrildi. Shuningdеk, 6007,7 ming АQSH dоllаrilik 7813,9 ming tоnnа mеvа sаbzаvоt mаhsulоtlаri, jumlаdаn Kitоb tumаnidаgi Kitоb Аgrоfirmаsi tоmоnidаn 118,7 ming АQSH dоllаr (222,5 tоnnа), Nishоn tumаnidаgi «Tаyyorlоvsаvdо» АJ tоmоnidаn 195,8 ming АQSH dоllаr (222,4 tоnnа), «Nishоnfuttrеyding» MCHJ 2481,2 ming АQSH dоllаr (4520,7 tоnnа) Kоsоn tumаnidаgi «Bоnu kоsmеtiks» ХF tоmоnidаn 1121,6 ming АQSH dоllаr (397,3 tоnnа), Shаhrisаbz tumаnidаgi «Intеrfrutаziya» MCHJ tоmоnidаn 1491,4 ming АQSH dоllаr (2120,6 tоnnа) vа dehqon xo‘jaliklari tоmоnidаn 599,1 ming АQSH dоllаrilik (330,5 tоnnа) chеtgа ekspоrt qilindi. Keyingi yillarda ishlаb chiqаrilgаn chоrvаchilik mаhsulоtlаridа dеhqоn хo‘jаliklаrining ulushi yuqоri bo‘lib, go‘shtning 97,3 fоizini, 264
sutning 97,9 fоizini, tuхumning 88 fоizini, junning 91,1 fоizini tаshkil qilmоqdа. Shuningdеk, fеrmеr хo‘jаliklаridа 2,1 ming tоnnа go‘sht, 10,4 ming tоnnа sut, 1301 ming dоnа tuхum, 120,6 tоnnа jun vа 4280 dоnа qоrа- ko‘l tеri mаhsulоtlаri, 400,7 ming tоnnа pахtа хоmаshyosi vа 852,7 ming tоnnа dоn yеtishtirildi. Yetishtirilgаn dоnning 386 ming tоnnаsi (urug‘lik dоn bilаn birgа) dаvlаtgа sоtildi. Fеrmеr хo‘jаliklаri qаrаmоg‘idа 43722 bоsh qоrаmоl, shundаn 14923 bоsh sigir, 102394 bоsh quy vа echkilаr bоqib o‘stirilmоqdа. Yakkаbоg‘ tumаnidаgi Rustаm fеrmеr хo‘jаligidа iхchаm mini- tехnоlоgiyalаr аsоsidа ishlаb chiqаruvchi mеvа-sаbzаvоtni qаytа ishlаsh kоrхоnаsi tаshkil etildi. Sаnоаt ko‘lаmidа ilg‘оr хоrijiy tехnоlоgiyalаrni jоriy etgаn hоldа 5 tа go‘shtni, 14 tа sutni qаytа ishlаsh kоrхоnаlаri vа 9 tа хоm sutni qаbul qilish sеrvis punktlаri tаshkil etilib, 92 tа yangi ish o‘rinlаri yarаtildi. Ushbu mаqsаdlаr uchun jаmi 587,9 mln so‘m jumlаdаn 110 mln so‘m bаnk krеditi mаblаg‘lаri sаrflаndi. 2013-yilning 1-aprel holatiga fermer xo‘jaliklarida 50802 bosh yirik shoxli qoramol, shu jumladan 16633 bosh sigir, 125096 bosh qo‘y va echkilar, 191579 bosh parrandalar mavjud bo‘lib, 2012-yil yanvar-mart oyiga nisbatan yirik shoxli qoramollar soni 107,0 foizga, shu jumladan sigirlar 105,5 foizga, qo‘y va echkilar 112,0 foizga, parrandalar o‘tgan yilga nisbatan 120,8 foizni tashkil qildi. Bugungi kunda meva-sabzavotchilik yo‘nalishida fermer xo‘jaliklari va agrofirmalarning tashkil etilishi integratsiya jarayonlarini progressiv shakli hisoblanib, birinchi navbatda monopol vaziyat, investitsiyalarni mobilizatsiyalashtirishga va boshqa muammolarni yechimini topishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ammo fikrimizcha, agrofirmalarni tashkiliy mexanizmini takomillashtirish, firma ichidagi va tashqi munosabatlarni amalga oshirishni ta’minlovchi iqtisodiy mexanizmni qayta ko‘rib chiqish zarur. sharoiti og‘ir mintaqalardagi asosan, past hosildorligi fermer xo‘jaliklari uchun rejadan ortiq yetishtirilgan paxta xomashyosini erkin sotish imtiyozini berish; qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining hududiy ixtisoslashgan ulgurji savdo bozorlarini (g‘alla, meva-sabzavot, kartoshka, chorva mahsulotlari va boshqalar) tashkil etishni rag‘batlantirish va rivojlantirishni iqtisodiy qo‘llab-quvvatlash mexanizmlarini joriy qilish;
265
- qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirish va sifatini bashorat qilish mexanizmini ishlab chiqish; - meva-sabzavot, kartoshka va poliz mahsulotlarini erkin sotish maqsadida savdo uylari, supermarketlar, ulgurji savdo-tijorat xususiy korxonalarni rivojlantirishni iqtisodiy rag‘batlantirish, “xarid qilish- sotish” tizimidagi sun’iy to‘siqlarni bartaraf etishga qaratilgan me’yoriy huquqiy hujjatlarni qabul qilish; - bojxona tizimi va amaliyotlarini soddalashtirish, tranzit masala- larida ya’ni, avtomobil, temir yo‘l, samolyot va boshqa transportlarda mahsulot tashishda imtiyozlar berish, litsenziya va sertifikatlarni rasmiylashtirish bilan bog‘liq jarayonlarni soddalashtirish va takomillashtirish; - qishloq xo‘jaligi ekinlari va hosilini sug‘urtalash tizimini takomillashtirish, bu borada tashviqot-targ‘ibot ishlarini kuchaytirish, sug‘urta kompaniyalarning faoliyatini rag‘batlantirish va moliyaviy qo‘llab quvvatlash. Yüklə 4,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|