T. C. Firat üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ TÜrk diLİ ve edebiyati anabiLİm dali kirgiz tüRKÇESİnde üNSÜzler ve

 
                                                 
221
 Ercan Alkaya, 
age., s. 180. 

 
260 
2. 5. 2. 6. ó > ġ 
Alıntı Sözcüklerde: 
Alıntı  sözcüklerde  ön  sesteki  bazı  “ó-”  sesleri  Kırgız  Türkçesinde  “ġ-”  ünsüzüne 
dönüşür: ġarbi (asker; savaş Ar. óarbì ). 
Bazı alıntı  sözcüklerde iç  ses “-ó-”  sesi “-ġ-” sesine  değişmiştir: aġar  (kırmızı  ya da 
sarı renk Ar. aómer), saġana (aile türbesi Ar. ãaóne). 
 
2. 5. 2. 7. ó > y 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  ses  “-ó-”  sesi  “-y-”  sesine  değişmiştir:  rayım  ~  ırayım 
(merhamet Ar. raóìm), nasiyat ~nasıyat (nasihat Ar. naãìóat), sayıp (sahip Ar. ãāóib),  
Bazı alıntı sözcüklerde son seste bulunan “-ó” sesi “-y” sesine değişir: üröy (ruh Ar. 
rÿó). 
 
2. 5. 2. 8. ò > ġ 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerin ön sesinde bulunan “ò-” ünsüzü “ġ-” ünsüzüne değişir: ġaşım 
(sinir, öfke, hışım Far. òişm). 
 
2. 5. 2. 9. ò > y 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç ses “-ò-” sesi “-y-” sesine değişmiştir: caġına (gündüz vakti 
misafire verilen yemek Far. yaònì ). 
 
2. 5. 2. 10. l > n 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  son  seste  “-l  >  -n”  değişimi  görülür:  cılaacın  (alıcı  kuş  için 
çıngırak Ar. celācel). 
 

 
261 
2. 5. 2. 11. l > ñ 
Türkçe Sözcüklerde: 
Konuşma  dilinde  iç ses “-l-”  ünsüzünün  bazı örneklerde  “-ñ-”  ünsüzüne  değiştiği de 
görülür:
222
 cañġız ( < calγız) (yalnız). 
 
2. 5. 2. 12. l > r 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-l- > -r-” değişimi görülür: busurman (Müslüman Ar. 
muslim + Far. -ān), cumuray (tamamen Ar. cumle), sancırġa (süs Moğ. sancalġa). 
 
2. 5. 2. 13. l > ş 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski Türkçedeki iç ses “-l-” ünsüzü bazı örneklerde “-ş-” ünsüzüne değişmiştir: tıñşoo 
( < tıñla- DLT III-403; DTS 568) (dinlemek; duymak). 
 
2. 5. 2. 14. m > n 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  sözcük  başında  “m-  >  n-”  değişimi  görülür:  naapa  (iki 
tekerlekli araba Çin. mapı, maapa), navada ~ nevada (aniden; sakın Far. mebādā). 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-m-  >  -n-”  değişimi  görülür:  şırañqana  ~  şirinqana 
(bahşiş Far. şirin = tatlı + qame = dilek). 
 
2. 5. 2. 15. m > ñ 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-m- > -ñ-” değişimi görülür: keleñker (nakışlı, süslü 
bir kumaş türü Far. ġalemkār). 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  son  seste  “-m”  ünsüzünün  “-ñ”  ünsüzüne  değiştiği  görülür: 
popoloñ (boydan yarılmış kalasın yarısı; içinden çıkılmaz durum Rus. popolam). 
 
2. 5. 2. 16. m > ş 
Alıntı Sözcüklerde: 
                                                 
222
 T. K. Ahmatov – S. Ömüralieva, 
age., s. 62. 

 
262 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-m-  >  -ş-”  değişimi  görülür:  qoşoy  (iki  kat  Moğ. 
homoy). 
 
2. 5. 2. 17. m > y 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-m- > -y-” değişimi görülür: qaniyet (ganimet, fırsat 
Ar. ġanìmet). 
 
2. 5. 2. 18. n > l 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  ön  ses  “n-”  ünsüzünün  “l-”  sesine  değiştiği  görülür:  lampük 
(siyah, parlak bir kumaş Rus. nanbuq). 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste  –n- > -l- değişimi görülür: apsala (efsane Far. efsāne). 
 
2. 5. 2. 19. n > m 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde ön ses “n-” ünsüzünün “m-” sesine değiştiği görülür: şır-man 
(sütle yapılan bir ekmek türü Far. şìr-nān). 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste –n- > -m- değişimi görülür: durucma (milis, asker Rus. 
drujina), gülamya (gezinti Rus. ġulyanie), şumqar (sungur Moğ. şonhor). 
Bazı alıntı sözcüklerde son seste “-n > -m” değişimi görülür: çigrim (kumlu keçi derisi 
Rus. şaġren’ ). 
 
2. 5. 2. 20. n > ñ 
Türkçe Sözcüklerde: 
Bazı  örneklerde  Eski  Türkçede  iç  seste  yer  alan  “-n-”  ünsüzünün  “-ñ-”  ünsüzüne 
değiştiği görülür: qoñşu ( < qonşı DTS 455) (komşu). 
Konuşma dilinde Türkçe sözcüklerde iç ses “-n-” ünsüzünün “-ñ-” ünsüzüne değiştiği 
görülür:
223
 tuñġuç ( < tunġuç) (ilk), küñgöy ( < küngöy) (güney, güneşe bakan yön). 
Konuşma dilinde, sözcük içerisinde “g, γ, k, q” ünsüzlerinden önce gelen “n” ünsüzleri 
“ñ” ünsüzüne değişir: tün + kü > tüñ + kü (geceki), tömön + kü > tömöñ + kü (aşağıdaki). 
                                                 
223
 T. K. Ahmatov – S. Ömüralieva, 
age., s. 64. 

 
263 
Konuşma  dilinde, “-n”  ile  biten  sözcüklerin ardından  gelen  kelimeler  “g-, γ-,  k-, q-” 
ünsüzleriyle başlıyorsa “–n > -ñ” değişimi görülür: tün keldibi > tüñ keldibi (gece geldi mi?), 
sen kayttıñbı > señ kayttıñbı (sen döndün mü?). 
 
Alıntı Sözcüklerde: 
Konuşma  dilinde  alıntı  sözcüklerde  iç  ses  “-n-”  ünsüzünün  “-ñ-”  ünsüzüne  değiştiği 
görülür:
224
  bañke  (banka  Rus.  banq),  tañke  (tank  Rus.  tanq  <  İng.  tanq).  Ancak,  imlada 
sözcüklerin  Rusça  şekilleri  yazılır.  Bu  değişimin  imlada  gösterildiği  örnekler  de  vardır: 
bardeñke  (tekli  silah  Rus.  berdanqa),  cañgel  ~  ceñgel  (orman  Far.  cengel),  çeñgel  (pençe, 
çengel  Far.  çenġāl),  çoyuñke  (dökme  demirden  bir  yemek  aracı  Rus.  çuġunqa),  dañza  ~ 
dañsa  (sıra  yazılan  kâğıt;  Çin’in  temel  kanunu  Çin.  dan’tszı),  keñsalar  (kalem  odası  Rus. 
qantselyariya  <  Pol.),  keñiz  (cimri,  pinti  Far.  kenes),  qoñur  (sakin,  yavaş  Moğ.  honġor), 
pañsat  (beş  yüz  insanı  yöneten  kişiye  verilen  bir  unvan  adı  Far.  pānãad),  sañgi  (taş,  taştan 
yapılmış Far. sengì ), sañza (bir ekmek türü Dung. syan’tszı), zañgi (Çin Kırgızlarında halk 
hakimi Moğ. zangi), zañgi (zenci Ar. zencì ), zañker (yeşil boya Far. zenkār). 
Alıntı  sözcüklerde  son  seste  “-n  >  -ñ”  değişimi  görülür:  cañ-güdö  (mağaza  öncüsü 
Çin. çcan = öncü, lider + ġuy = mağaza, dükkan), cañ-cun (askeri lider, genaral Çin. tszyan = 
yönetim, takım + tszyun’ = asker), cım-pañ (hapis, hücre Çin. tszyan’ = hapis + fan’ = suçlu), 
daarıñ (yüksek dereceli kişi Çin. da = büyük + cen = kişi), düñ (toptan Çin. dun), ġañ-ġuñ 
(kahraman,  yiğit  Çin.  ġuan  =  ünlü  +  ġun  =  külhanbeyi;  avare),  qapsalañ  (koru,  bahçe  Far. 
ā
bsālān), lañ-man ~ ılañ-man (etli bir çorba türü Dung. lenmyan + len = soğuk, myan = un), 
luñ-tuñ  (askeri  vali  Çin.  du  =  büyük  +  tun  =  yönetme),  opoñ  (değirmen  Moğ.  mofan  = 
değirmen), zuñ-tuñ (devlet yöneticisi Çin. tszun = lider + tuñ = yönetme). 
 
2. 5. 2. 21. n > r 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  “-n  >  -r”  değişimi  görülür:  cubar-mek  (gençken  ölen  Far. 
cevān-merg). 
 
 
                                                 
224
 T. K. Ahmatov – S. Ömüralieva, 
age., s. 64. 

 
264 
2. 5. 2. 22. ñ > γ 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski Türkçede iç seste yer alan “-ñ-” ünsüzünün konuşma dilinde “-γ-” sesine değişimi 
görülür: calγγγγız ( < yalñus DLT I-333; yalıñus ~ yalñus OTG 258; yalañuz DTS 227) (yalnız, 
tek). 
 
2. 5. 2. 23. ñ > m 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski  Türkçede  iç  seste  yer  alan  “-ñ-”  ünsüzünün  bazı  örneklerde  “-m-”  ünsüzüne 
değiştiği görülür: tırmaq ( < tırñaq DLT I-134; DTS 569; tırıñaq ~ tırañaq DTS 569) (tırnak). 
 
2. 5. 2. 24. ñ > n 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski Türkçede iç seste yer alan “-ñ-” ünsüzünün bazı örneklerde “-m- ~ -n-” ünsüzüne 
değiştiği görülür: tırnaq ( < tırñaq DLT I-134; DTS 569; tırıñaq ~ tırañaq DTS 569) (tırnak). 
Eski  Türkçe  bazı  sözcüklerde  kullanılan  son  ses  “-ñ”,  Kırgız  Türkçesinde  “-n” 
ünsüzüne dönüşmüştür: qayın ( < qayıñ DLT I – 32; DTS 404) (kayın ağacı), anın ( < anıñ 
DLT I-27) (onun). 
 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı birleşik sözcüklerde ilk sözcüğün son sesinde “-ñ > -n” değişimi görülür: 
ban-duulu (büyük davul Çin. – Ar. bañ-ùabl), san-qazına (zenginlik Moğ. – Ar. señ-òazìne). 
 
2. 5. 2. 25. ñ > y 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski  Türkçede  iç  seste  yer  alan  “-ñ-”  ünsüzünün  bazı  örneklerde  “-y-”  ünsüzüne 
değiştiği görülür: müyüz ( < miñiz EUTS 88; müñüz ~ müyüz EUTS 90; müñüz DLT I-504; 
müyüz  DTS  352)  (boynuz),  köynök  (  <  köñlek  DLT  III-350;  DTS  315)  (gömlek;  kadın 
elbisesi). 
 

 
265 
2. 5. 2. 26. ñ > z 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  sesteki  “-ñ-”  ünsüzünün  “-z-”  sesine  değiştiği  görülür:  aş-
puzul (yemek satılan dükkan Kırg. – Çin. puñi = dükkan). 
 
2. 5. 2. 27. r > ñ 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-r-  >  -ñ-”  değişimi  görülür:  carmañke  (fuar  Rus. 
yarmarqa < Pol.). 
 
2. 5. 2. 28. r > l 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-r-  >  -l-”  değişimi  görülür:  malaam  (merhem  Ar. 
merhem). 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  son  ses  “-r”  ünsüzü  “-l”  ünsüzüne  değişir:  dubal  (duvar  Far. 
dìvār), çal-dıbar (harabe, basit bina Far. çār-dìvār). 
 
2. 5. 2. 29. r > z 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski  Türkçedeki  son  ses  “-r”  ünsüzü  bazı  örneklerde  “-z”  ünsüzüne  değişmiştir: 
toyġuzuu  (  <  toδġur-  DTS  570)  (doyurmak),  turġuzuu  (  <  turγur-  DTS  587)  (inşa  etmek; 
kaldırmak). 
 
2. 5. 2. 30. å > n 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  ön  seste  “å-  >  n-”  değişimi  görülür:  namara  (meyva,  yemiş, 
semere Ar. åemere). 
 
2. 5. 2. 31. s > ş
225
 
Alıntı Sözcüklerde: 
                                                 
225
  Bu  ünsüz  değişiminin  tersi  olan  “ş  >  s”  değişimi,  Kırgız  Türkçesi  dışında  çok  yaygındır.  Özellikle 
Türkiye Türkçesi ağızlarında ve Kazak, Hakas, Karakalpak, Karaim, Nogay ve Yakut lehçelerinde bu 
değişim  önemli  bir  yere  sahiptir  (Ahmet  Buran,  “Türkçe’de  ve  Türkiye  Türkçesi  Ağızlarında  Ş/S” 
Meselesi”, 
Makaleler  (Yay.  Haz.  Ercan  Alkaya  -  S.  Kaan  Yalçın  -  Murat  Şengül),  Turkısh  Studies 
Publication, Ankara 2008, s. 312-317). 

 
266 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  ön  seste  “s-  >  ş-”  değişimi  görülür:  şeyşembi  (salı  Far.  se-
ş
enbih
). 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-s- > -ş-” değişimi görülür: qaşek (kapı pervazı Rus. 
qosyaq). 
Bazı alıntı sözcüklerde sözcük sonunda “-s > -ş” değişikliği olur: çoş (ince tahta Rus. 
tyos). 
 
2. 5. 2. 32. v > (b) > m 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-v- > (-b-) > -m-” değişimi görülür: alman (her türlü, 
çeşitli renkte Ar. elvān). 
 
2. 5. 2. 33. v > y 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-v- > -y-” değişimi görülür: caliyna ( maaş, aylık Rus. 
jalovan’e).  
 
2. 5. 2. 34. ñ > y 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski  Türkçede  kelime  içi  bazı  “-w-”  seslerinin  Kırgız  Türkçesinde  “-m-”  sesine 
dönüştüğü  görülür:  qarmoo  (  <  qarwa-  DLT  II-82)  (yakalamak,  kapmak;  elbiseyi  bir  şeyle 
süslemek). 
 
2. 5. 2. 35. w > y 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski  Türkçede  kelime  içi  bazı  “-w-”  seslerinin  Kırgız  Türkçesinde  “-y-”  sesine 
dönüştüğü görülür: süyrü ( < süwri DLT I-422) (sivri), küyşöö ( < kewşe- DLT III-287) (geviş 
getirmek), çöyrö ( < çewür- DLT II-82 ‘çevirmek’ ) (çevre, etraf). 
Eski Türkçe sözcüklerde son seste “(-b >) -w > -y” değişimi görülür: üy ( < ew DLT I-
32; eb DTS 162) (ev, yurt, oba), süyüü ( < sew- DLT II-15; seb- DTS 493) (sevmek). 
 

 
267 
2. 5. 2. 36. y > l 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-y- > -l-” değişimi görülür: dalim (su verilmeyen ekin 
Far. deym). 
 
2. 5. 2. 37. z > j 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  ön  seste  “z-  >  j-”  değişimi  görülür.  Bu  değişimde  Rusça 
imlanın etkisi vardır: jiraf (zürafa Rus. jiraf < Ar. zerāfe, zerrāfe). 
 
2. 5. 2. 38. z > r 
Türkçe Sözcüklerde: 
Eski  Türkçede  iç  seste  yer  alan  “-z-”  sesinin  bazı  örneklerde  “-r-”ye  dönüştüğü 
görülür: bilerik ( < bilezük DLT I-518, II-82; DTS 99) (bilezik). 
 
2. 5. 2. 39. õ > s 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-õ- > -s-” değişimi görülür: asa (ölüm kaygısı, üzüntü, 
eza Ar. eõā’). 
 
2. 5. 2. 40. ø > s 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde son ses “-ø” sesi “-s”ye değişir: meres (hastalık Ar. maraø ). 
 
2. 5. 2. 41. z > v 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerde iç seste “-z- > -v-” değişimi görülür: vazvaz (kumaş satan kişi; 
kumaş satılan küçük dükkân Far. bezzāz). 
 
2. 5. 2. 42. ts > s 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı alıntı sözcüklerin başında “ts- > s-” değişimi görülür: sey ~ say (yeşillik; sebzeli 
ve etli bir çorba türü Dung. tsay), senek (uzun saplı iki dişli yaba Moğ. tseng), sölköbay (bir 
ruble ve elli kapi kıymetinde olan gümüş para Rus. tselkovıy), sıġan (çingene Rus. tsıġan). 

 
268 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-ts-  >  -s-”  değişimi  görülür:  keñsalar  (kalem  odası 
Rus. qantselyariya < Pol.), cusay (kokulu bir bitki türü Çin. tszyutsay = kokulu soğan). 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  son  seste  “-ts  >  -s”  değişimi  görülür:  köpös  (satıcı  Rus. 
qupets),  nemis  (Alman Rus.  nemets),  şibis  (İsviçre  cinsi  inek  Rus.  şveyts),  tansa  (dans Rus. 
tanets < Frs. danse). 
 
2. 5. 2. 43. ts > ş 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  son  seste  “-ts  >  -ş”  değişimi  görülür:  köpöş  (satıcı  Rus. 
qupets). 
 
2. 5. 2. 44. şç > s 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  ön  seste  görülen  “şç-”  ünsüzü  “s-”  ünsüzüne  dönüşmüştür: 
sıpçı (kerpeten Rus. şçiptsı). 
 
2. 5. 2. 45. şç > ş 
Alıntı Sözcüklerde: 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  görülen  “-şç-”  ünsüzü  “-ş-”  ünsüzüne  dönüşmüştür: 
mömöştük (yardımcı Rus. pomoşçnik). 
Bazı alıntı sözcüklerde son seste görülen “-şç’ ” ünsüzü “-ş” ünsüzüne dönüşmüştür: 
zayımpomoş (karşılıklı yardım Rus. vzaimopomoşç’ ). 
 
2. 6. Benzeşme 
 
Bir sesin, kendisine komşu olan veya olmayan bir sesi boğumlanma noktası ve nitelik 
bakımdan  tamamen  kendisine  ya  da  benzerine  dönüştürmesi  olayıdır.
226
  Benzeşmenin 
nedenini  Necip  Üçok  şöyle  açıklar:  “Benzeşme  bir  tek  kanuna  tabi  bulunur:  daha  kuvvetli 
olanın kanunu.” diyerek, benzeşmeye etki eden sesin niteliğini açıklamış olur.
227
  
                                                 
226
 Zeynep Korkmaz, 
age., s. 23; T. K. Ahmatov – S. Ömüralieva, age., s. 61. 
227
 Necip Üçok, 
age., s. 165. 

 
269 
Benzeşme olayı sesin değişim niteliğine göre tam ve yarı benzeşme
228
, sesim değişim 
yönüne  göre  ilerleyici  ve  gerileyici  benzeşme,  benzeşen  seslerin  birbirlerine  komşu  olup 
olmamalarına göre de yakın ve uzak benzeşme
229
 olarak sınıflandırılır.  
 
2. 6. 1. Yakın Benzeşme 
 
Benzeşmenin  komşu  seslerde  meydana  geldiği  benzeşmeye  yakın  benzeşme  denir. 
Kırgız Türkçesinde Türkçe ve alıntı sözcüklerde daha çok yakın benzeşme görülür.  
 
2. 6. 1. 1. Türkçe Sözcüklerde: 
Kırgız  Türkçesindeki  yakın  benzeşme  Türkçe  sözcüklerde  daha  çok  sözcüklerin 
sonundaki  ünsüzler  ile  sözcüğe  gelen  ekler  arasında  görülmektedir.  İlerleyici  benzeşme 
biçindeki bu benzeşmelerin niteliği ise tam veya yarı benzeşme şeklinde olabilmektedir.  
 
2. 6. 1. 1. 1. –nb- > -mb- 
Türkçe sözcüklerde konuşma dilinde iç seste “–nb- > -mb-” biçiminde gerileyici, yarı 
ve  yakın  benzeşme  görülür:  kömbödü  (  <  könbödü)  (alışamadı),  kiyimbedi  (  <  kiyinbedi) 
(giyinmedi). 
 
2. 6. 1. 1. 2. –nd- > -nn- 
Üçüncü  şahıs  iyelik  eklerinden  sonra  gelen  zamir  “n”si  ile  ayrılma  hali  eki  arasında 
ilerleyici, tam ve yakın benzeşme görülür. Dolayısıyla iç seste “-d- > -n-” değişikliği meydana 
gelir: süylömdörünnön ( < süylömdörü-n-dön) (konuşmalarından), köçösünnön ( < köçösü-n-
dön)  (caddesinden),  tarıhınnan  (  <  tarıhı-n-dan)  (tarihinden).  Bu  benzeşme  yazı  dilinde 
gösterilmez; yazı dilinde tek “-n-”li kullanılır.  
 
2. 6. 1. 1. 3. –ñl- > -ñn- 
2.  çoğul  şahıs  iyelik  eki  ile  şahıs  ekinin  ünsüzü  olan  “ñ”  sesinin,  çoğul  eki  “l”  ile 
benzeşmesidir. Bu benzeşmeden sonra “n” sesi düşer. Bu benzeşme ilerleyici, yarım ve yakın 
                                                 
228
  “Yarı  benzeşmede  tesir  altında  kalan,  yani  benzeşen  fonem,  benzeştiren  fonemin  bütün 
hususiyetlerini  kazanmayıp,  sadece  bir  bakımdan  ona  benzediği  için  bu  hadiseye  ‘Yakıştırma, 
Uygunlaşma (l’accomodation; Anpassung)’ adı da verilir.” (Necip Üçok, 
age., s. 166) 
229
  Uzaktan  benzeşmeye  yani  birbirine  komşu  olmayan  ünsüzler  arasındaki  benzeşmeye  de 
“uyumlaşma, ahenkleşme” de denir. (Necip Üçok, 
age., s. 168) 

 
270 
benzeşme  niteliğindedir:
230
  sözüñör  (  <  sözüñner  <  sözüñler)  (sözünüz),  ketesiñer  (  < 
ketesiñner < ketesiñler) (gidiyorsunuz). 
 
2. 6. 1. 1. 4. –md- > -mn- 
Birinci  tekil  şahıs  iyelik  ekinin  ardından  ayrılma  eki  geldiğinde  “–md-  >  -mn-” 
ilerleyici , yarım ve yakın benzeşme görülür: ölkömnön ( < ölköm-dön) (ülkemden), atımnan 
( < atım-dan) (adımdan), qolumnan ( < qolum-dan) (elimden). 
 
2. 6. 1. 2. Alıntı Sözcüklerde: 
Kırgız  Türkçesindeki  yakın  benzeşme,  alıntı  sözcüklerin  iç  sesteki  komşu  ünsüzler 
arasında  görülmektedir.  Yönü  ilerleyici  veya  gerileyici  benzeşme,  niteliği  ise  tam  veya  yarı 
benzeşme şeklinde olabilmektedir. 
 
2. 6. 1. 2. 1. –tl- > -tt- 
 
Bazı  alıntı  sözcüklerde  iç  seste  “-tl-  >  -tt-”  biçiminde  ilerleyici,  tam  ve  yakın 
benzeşme görülür: qattam (katliam Ar. qatl-èāmm). 
 
2. 6. 1. 2. 2. –nb- > -mb- 
Alıntı sözcüklerde iç seste “–nb- > -mb-” biçiminde gerileyici, yarı ve yakın benzeşme 
görülür:  cekşembi  (Pazar  Far.  yek-şenbih),  çambar  (çember  Far. çenber),  kümböz  (kümbet 
Far. ġunbed), işembi (cumartesi Far. şenbih), zambirek (küçük top, zenberek Far. zenbÿrek), 
cambı (kaynaştırılmış, birleştirilmiş değerli gümüş Çin. yuan = birleştirilmiş gümüş + bao = 
değerli).