Microsoft Word F?ls?f? az doc
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dini şüur
- Dini p ər əsti
|
35.Mənəvi həyatın əsas formaları:din,əxlaq,incəsənət,elm,fəlsəfə
Elm mənəvi istehsalın əsas növüdür, hansı ki həm biliklər sistemidir, həm də sabit sosial institut kimi özünü bildirir. Hər şeydən əvvəl elm – gerçəkliyin sistemləşmiş idrak olunmasıdır, hansı ki, onun əsas və qanunauyğun cəhətlərini qanun, anlayış, kateqoriya və s. mücərrəd – məntiqi formada meydana gətirir. Mənəvi istehsalın digər növləri kimi, elm gerçəklik üçün sanki paralel olan və obyektiv dünyanın əsas cəhət və xüsusiyyətlərini əks etdirən ideal Aləmi yaradır. Beləliklə, elm o faktın aşkarlanmasından başlayır ki, insanı əhatə edən aləm mahiyyət etibarilə heç də onun duyğularında, qavrayış və təsəvvürlərində qarşısına çıxan şəkildə olan dünya deyil. Və bu gözəgörünməyən mahiyyətə varmaq üçün hər kəsin həyata keçirdiyi adi zehni ə məliyyatlardan xeyli dərəcədə fərqli olan mükəmməl əqli səylərin göstərilməsi vacibdir. Cəmiyyətin mənəvi həyatının mühüm növlərindən biri incəsənətdir. Elmdə olduğu kimi bu – peşəkar olan rəssamların, şairlərin, musiqiçilərin yəni dünyanın estetik mənimsənilməsi sahəsindəki mütəxəssislərin yaradıcılığını bildirir. Gerçəkliyin mənəvi mənimsənilməsinin bu üsulu fəlsəfədə «estetika» kateqoriyası ilə izah olunan sosial reallığın özünəməxsus fenomeninə əsaslanır. Mənəvi həyatın digər növlərindən fərqli olaraq incəsənət insan əqlinə yox, məhz onun hisslərinə müraciət edir. Gerçəkliyin mahiyyəti və bəzi hallarda gözə görünməz
cəhətlərini təkrarlamağa baxmayaraq incəsənət bunu hissi – əyani şəkildə etməyə çalışır. Məhz bu fakt onun insana təsir etmək gücünü artırır. Bununla əlaqədar dünyanın mənimsənilməsi üsulu olan incəsənətin əsas xüsusiyyətlərini fərqləndirək. Bunlar: -estetik gerçəkliyin yaradılmasının başlıca vasitələri olan bədii obrazlar, simvollar; -ümumiləşdirmənin «çevrilmiş» üsulu – incəsənətdə ümumi olan mücərrəd yox, məhz son dərəcədə konkret səciyyə daşıyır (ədəbiyyatda istənilən qəhrəman – böyük şə xiyyətdir, lakin eyni zamanda ümumi xarakteri, tipi bildirir); -uydurma və fantaziyanın qəbul edilməsi və eyni zamanda bu uydurma məhsullarından «əsl həqiqətin» tələb olunmasıDin – mənəvi həyatın formalarından biridir. Və o mürəkkəb bir quruluşu bildirir. Formalaşması sinfi cəmiyyətin meydana gəlməsi dövrünün bitməsinə təsadüf edən Dinin strukturunda üç element fərqlənir. Bunlar: dini şüur, dini pərəstiş (sitayiş), dini təşkilatlar; . Dini şüur dini psixologiya və dini ideologiya kimi iki müstəqil səviyyədən ibarətdir. Dini psixologiya - dini şüurun daşıyıcıları, din ilə bağlı olan bütün mühitin təsiri altında formalaşan və dindarlara xas olan dini təsəvvür, hiss, meyllər və adət-ənənələrin məcmusudur. . Dini şüur dini psixologiya və dini ideologiya kimi iki müstəqil səviyyədən ibarətdir. Dini psixologiya - dini şüurun daşıyıcıları, din ilə bağlı olan bütün mühitin təsiri altında formalaşan və dindarlara xas olan dini təsəvvür, hiss, meyllər və adət-ənənələrin məcmusudur. Dini ideologiya – peşəkar ilahiyyatşünas və din xadimləri timsalında dini təşkilatların işlədiyi və təbliğ etdiyi dini ideyalar sistemidir. Dini pərəstiş – xəyalən fbvqaltəbii yaxud real şə kildə mövcud olan obyektlərə dindarların təsir etmə istəklərinə köməklik göstərən simvolik hərəkətlər məcmusudur. dualar aiddir. Dini pərəstişin rolu çox böyükdür. Onun köməkliyi ilə dini təşkilatlar sadə, hissi – konkret formada dindarların şüuruna dini ideyaları çatdırır. Din mövcud olması və inkişafında dini təşkilatlarda böyük rol oynayır. Ə xlaq - ictimai və şəxsi mənafelərin əldə olunması məqsədilə insanların ünsiyyət və hərəkətlərini tənzim edən norma, qayda və dəyərləndirmə sistemidir. Mənəvi şüurda müəyyən tarixi mərhələdə ən optimal sayılan insan davranışının stereotipii, şablonu tfadə olunur.
Ə xlaq norma və qaydaları əksər hallarda kortəbii şəkildə olsa belə tarixən təbii yolla formalaşır. Uzunmüddətli gündəlik kütləvi həyat təcrübəsindən əmələ gələrək onlar faydalanan…. cəmiyyət tərəfindən şəksiz-şübhəsiz dərk olunması təqdirdə müəyyən nümunə səviyyəsinə qalxırlar. Beləliklə, prinsip etibarilə əxlaq insanların kollektiv iradəsinin təzahürü hesab edilə bilər, hansı ki, qaydalar, tələblər, qiymətləndirmələr sistemi vasitəsilə ayrı-ayrı şəxslərə məxsus maraqların digər insanların və bütövlükdə cəmiyyətin maraqları ilə uzlaşdırmağa çalışır.
Yüklə 0,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|