Gəvən – Astragalus dasyanthus Pall. Gəvən cinsinin dünya florasının tərkibində 1600-2000 növü yayılmıĢdır. Bunlardan 800
növünə keçmiĢ SSRĠ ərazisində, 235 növünə Qafqazda, o cümlədən 150 növünə Azərbaycanda rast
gəlmək olar.
Cinsin
adı
astraqal
- Astragalus sözündən
götürülmüĢdür. Dioskorid onu paxlalılar fəsiləsinə daxil olan
bitki adlandırıb. Bitkinin yunanca adı «astaragolos» qoyunun
oynaq sümüyü adlanan «topuq» sözünün mənasını bildirir. Bu,
bitkinin toxumunun formasını xatırladır.
Gəvəndən
müalicə
məqsədləri
üçün may-iyun
aylarında toplanmıĢ otundan istifadə edilir. Ən yaxĢısı may
ayının axırları toxum fazasına qədər toplamaq məsləhət
görürlür. Bitkini əl ilə toplamaq olmaz. Çünki tumurcuğu
zədələnə bilər. Toxum əmələ gətirməsi üçün budaqlarının bir hissəsini saxlamağı məsləhət görürük.
ToplanmıĢ xammalı tez qurutma məntəqələrinə gətirib təhvil vermək lazımdır. Bitkini çürümüĢ,
zədələnmiĢ hissələrdən təmizləyib, qayçı ilə xırda hissələrə salıb, kağız üzərinə nazik təbəqə halında
sərib, mehvuran kölgəli yerlərdə qurudurlar. Quruma o vaxt baĢa çatmıĢ olur ki, bitkiyə azacıq
toxunduqda yarpağı və çubuğu asan əzilib qırılır.
Altıçiçəkli
gəvənin
tərkibində
saponinlər,
flavonoid
birləĢmələri, qlissirizin, kversetin, kempferol birləĢmələri və onların
qlükozidləri aĢkar edilmiĢdir. Gəvəndən hazırlanan preparatlardan
Tibet, Çin, Monqolustan, Koreya, Hindistan və Rusiyada tibb
sahəsində istifadə olunur.
Astraqaldan
hazırlanan
preparatlar
ilə
orqanizmin
müqavimətinin möhkəmləndirilməsində, tonusartırıcı vasitə və
immunostimulyator kimi istifadə edilir.
ġəkərli diabet və ateroskleroz zamanı ınaddələr mübadiləsini
nizamlayır, qan dövranını yaxĢılaĢdırır, cinsi fəallığı artırır, qan
təzyiqini aĢağı salır, tac damarlarını geniĢləndirir və s. Bundan baĢqa
hipertoniya, xroniki ürək çatıĢmazlıqlarına ən yaxĢı təsir göstəıir.
124
KiĢilərə cinsi zəiflik zamanı gəvən preparatlarından qəbul etməyi məsləhət görürlər.