Mövzu Regional sosial-iqtisadi inkişafın nəzəri metodoloji əsasları

İşgüzar  aktivliyin  tənzimlənməsi
. 
İdarə  hə
min
  regionun  inkişafına  dair 
qərarların  qəbul  edilməsində  sahibkarlarda  həvəsləndirici  dəlilləri  formalaşdırır. 
Buna  istiqrazlar,  subsidiyalar,  tə
min
atlar  və  hətta  birbaşa  alınmalar  kimi  alətlərin 
köməyilə yerli vergilərin azaldılması, yaxud ucuz kapital verməklə nail olunur. 
Sahibkarlara  təsirin bu  metodları  arabir tutarh tənqidə  məruz  qalır. Xüsusilə 
sübut edirlər ki, bu cür tədbirlər birbaşa regionların və şəhərlərin resurs itkilərinə 
aparır və sonda yeni növlərdə biz
n
esin yerləşdirilməsinə təsir göstərmir. İş ondadır 
ki, yerli vergitutma şərt- lərindəki fərqlər bir qayda olaraq biznesin başqa şərtlərinə 
(yaxud  tədarükçülərin  mövcudluğu,  yerləşmə,  satış  bazarlarına  yaxınlıq  və  b.) 
nisbətən müqayisə edilməz qədər öz fərqini verir. 
Torpaqlardan  istifadə  qaydalarının  müəyyən  edilməsi  də  idarənin 
tənzimləyici  təsirinə  daxildir.Mənzil  tikintisi,  ticarət  və  biznes  mərkəzləri, sənaye 
istifadəsi  üçün  müvafiq  torpaqdan  istifadə  zonalarının  ayrılması  öz  işgüzar 
aktivliyinin  inkişafını  planlaşdıran  xüsusi  investisiyalara  təsir  göstərir.  Bu  və  ya 
digər  tikinti  planlaşdırılan  və  həyata  keçirilən  zaman  adi  konkret  güzəştlər 
verməklə tikinti qaydalarını dəyişdirmək olar. 
         Tikinti  qaydalarının  tənzimlə
n
məsi  uzun  perspektivdə  hiss  olunan  səmərəni 
verə  bilər.  Lakin  müvafiq  səmərəni  yalnız  şəhərin  inki  şafının  strateji  planlarını 
işləyib  hazırlamaq,  onun  inkişafının  uzunmüddətli  və  qısamüddətli  məqsədlərini 
dəqiq ayırmaq şərtilə mümkündür. 
          İdarə  və  biznesin  birbaşa  kooperasiyası.  Şəhərin  inkişafının  iri  layihələrini 
reallaşdıran  zaman  idarə  ilə  xüsusi  təşkilatların  məqsədyönlü  əməkdaşlığı 
məqsədəuyğundur.  Bütövlükdə  şəhərin  inkişafını  təmin  edən  irimiqyaslı 
uzu
n
müddətli layihələr xüsusi təşkilatlar və şəhərin idarəsinin birgə gücü ilə həyata 
keçirilir.  Bir  sıra  hallarda  bir  layihə  çərçivəsində  fəaliyyəti  əlaqələndirmək  üçün 
qarışıq kompensasiyalar yaradılır. Lakin qarışıq kompensasiyalarda həmişə xüsusi 
və  ictimai  sektorların  mənafeyi,  münaqişələri  müşahidə  olunur.  Şəhərin  inkişafı 
mənafelərini  mənfəət  əldə  etməklə  bağlı  konkret  mənafelərlə  axıra  qədər 
uyğunlaşdırmaq həmişə mürəkkəb olmuşdur 
 Son  illərdə  şəhərlərin  iqtisadi  inkişaf  problemlərinin  həllində  cəlb  edilmiş 
qeyri-hökumət,  qeyri-dövlət  xarakterli  təşkilatların  sayının  artması  ümumdünya 
təmayülüdür.  Qeyd  edək  ki,  bu  mənfəətsiz  təşkilatlar  xüsusi  biznesə  yardım 

---

  
göstərə  və  onun  inkişafına  təsir  edə  bilər.  Belə  təşkilatlara  yerh  ticarət-sənaye 
palataları,  regionun  marketinqi  və  ya  inkişafı  üzrə  ixtisaslaşdırılmış  agentlikləri 
daxil  etmək  olar.  İdarəetmənin  bu  cür  təşkilatlarla  kooperasiyası  bütövlükdə 
regiona xeyir gətirir. 
Yerli  idarə  rəhbərhyi  iqtisadi  inkişafa  təsirin  müxtəlif  yanaşmalarından 
istifadə  edərək  regionun  iqtisadi  inkişaf  prosesini  tə
min 
etməklə,  bəzən  vasitəçi 
kimi,  «koalisiya  (ittifaq)  yaradırlar»  ki,  onlar  da  real  hərəkət  edən  köməkçi  şəxs 
kimi  çıxış  edirlər.  Buna  görə  də  iqtisadi  inkişaf  üzrə  işini  regionun  iri 
müəssisələrinin və işverənlərin rəhbərlərini dəvət etməklə qurmaq olar və laz
ım
dır. 
Müəssisələrin  rəhbərləri  ilə  bu  cür  kooperasiyada  regional  idarə  personalın 
öyrədilməsi,  infrastrukturun  inkişafı,  kiçik  və  orta  biznesin  stimullaşdı-  rıhnası 
məsələlərini çox səmərəli həll edə bilər. 
 
Regional  səviyyədə  iqtisadi  inkişafın  idarə  edilməsi
n
i
n
  əsası  aşağıda 
göstərdiyimiz kimi biznesin ümumi şərtlərinin yaradılmasıdır. 
Böhran  vəziyyətindən  çıxmaq  üçün  regionun  iqtisadi  inkişafına  təsir  edən 
bütün  metodların  kombinasiyasını  nəzərdə  tutan  məqsədli  planlar  zəruridir.  Bu 
halda  belə  proqramların  tərtib  edilməsinin  mühüm  istiqaməti  proqramın  həyata 
keçirilməsi ilə əlaqədar nəticə və xərclər balansının təhlili ola bilər.