MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA

Nazim 
yaşadı 
 
 
n
ə qədər yaşadı, – 
Özünd
ə bir ölkə yaratdı. 
Bir ölk
ə adından 
Dalınca neçəsi daş atdı. 
Nazim bu x
əyanət daşlarını yaşatdı (54, 180). 
 
Ay usta, o 
daşı hörmə binaya, 
Gözüm su içm
əyir o daşdan deyim. 
...Bir 
daşı quyuya salır bir dəli, –  
Kar 
aşmaz sonrakı fəsaddan, deyim, 
Usta, göz qoyursan bel
ələrinə, 
Üzm
əyi bacarmır – gedir dərinə. 
Burnundan 
uzağı görə bilməyir, 
D
ərsi alimlərə vermək istəyir (80, 17). 
 
Gah dedim 
sısqayam, gah dedim: «Kürəm!» 
Gahdan heç
əm, gahdan dünyayla birəm. 
Yolların sonunda Dan yeri görəm, 
Arzularım yanıquzulu qalar (56, 114). 

---

          
 
 
35 
 
 
Elin 
yatırını sümürüb tıxar, 
Özg
əyə xoş gələr – dinc oturandı, 
Qazancı xalqının qanından çıxar, 
Çör
ək itirəndi, ad batırandı (84, 84). 
 
Başqa dil materiallarından fərqli olaraq frazeoloji vahidlərlə 
obrazlı  ifadə  vasitəsi  kimi  yığcam  və  konkretdir.  Onun  üslubi 
imkanlarına söykənən poetik obraz şeirin dinamik və emosional 
lirik  t
əhkiyəsinə  zənginlik  verir,  lirik  təəssüratlar  aləmi  hiss 
olunacaq  d
ərəcədə  rəngarəng  olur.  Şeirin  estetik  miqyasını  ge-
nişləndirən  frazeologizmlərə  müraciətlə  şair  dərin  lirik 
mühakim
ələri diqqətçəkisi vəziyyətə salır; ondan doğan dinamik 
ritm  ah
əngi  çox  güclü  olur.  Şairanə  rəvanlıq  öz  başlanğıcını 
frazeoloji birl
əşmələrin yaratdığı lirik ifadə tərzindən götürür. 
Frazeoloji birl
əşmələr düşdüyü hər təzə söz mühitində yeni 
t
əsvir və təsir imkanları qazanır. Yeni məzmun poetik mündəricə 
ona  m
ətnin  semantikası,  üslubi  istiqaməti  səviyyəsindən 
yanaşmağı tələb edir. Frazeoloji dil faktlarını şairin bədii qayəyə 
xas olan keyfiyy
ətləri təsvir obyektində canlandırmaqla onu mə-
nalandırmaq  niyyətini  fəallaşdırır.  Frazeologizmlərin  başlıca 
üslubi  m
əziyyətləri,  öz  bədii  ifadəlilik  imkanlarını  qoruyub 
saxlamaq 
iqtidarı şeir nitqində geniş və cazibəli mənzərə yaradır. 
Frazeoloji  birl
əşmələrdə  orijinal  obrazlı  cizgilər  olduqca 
aydın, məna tutumu isə çox sanballıdır. Onların şeir nitqinə daxil 
edilm
əsinin estetik prinsipləri milli poetik təcrübənin əsaslarına 
söyk
ənir:  şeir  mətni  onun  bədiilik  əlamətlərindən,  forma 
kamilliyind
ən  daha  çox  qidalanır.  Şeirin  üslub  prinsipləri 
frazeoloji birl
əşmələrin zəngin bədii ab-hava, sənətkarlıq yetkin-
liyi,  poetik 
əks-səda  yaratma  keyfiyyətlərinin  yaranmasına 
münbit  z
əmin  hazırlayır.  Fikri  və  hissi  təsvirin  mahiyyətinə 
varmaq,  b
ədii  tamlıqla  fikri  aydınlığın  sintezi  frazeoloji 

---

          
 
 
36 
birl
əşmələrin mayasındadır, onda təcəssüm tapan mühakimə siq-
l
ətinin müdrikliyi bətnindədir. 
M.
Arazın «Mən bir zaman şair idim» şeirində olduğu kimi: 
 
Dik 
baxıram dağlara, dik, 
İldırımlar yazmamışdı 
Baş əyməklik, əl öpməklik. 
Yazmamışdı yapıncının 
Ətəyinə, kürəyinə, yaxasına