MəHƏRRƏm hüseynov poetik frazeologiYA

qalıb qaşla gözün arasında, 
Bir 
almanın parasının parasınca. 
 
Kür
əyimə qəm şələsi qoydu getdi, 
Deyinir
əm gəncliyimin qarasınca (79, 141). 
 
F
əqət, necə inanasan 
Anasının əmcəyini kəsənlərin 
Ana 
andına? 
D
ədəsindən-nənəsindən küsənlərin 
Ata 
andına? (88, 59) 
 
Əlində bayraq et haqqın işini, 
S
ən özün lazımsan, baş düş mənə. 
Ç
əkək insanlığın tamah dişini 
Tamahdır çevirən dostu düşmənə (73, 126). 
 
Könül n
ə danışır, könül nə deyir, 
G
əlib-gedənlərin həsrəti canda. 
Nec
ə də burnumun ucu göynəyir, 
Köhn
ə kişiləri xatırlayanda (55, II, 192). 
 
Obraz 
bolluğu  yaratmaq  frazeoloji  söz  birləşmələrinin  ən 
s
əciyyəvi  üslubi  xüsusiyyətlərindəndir.  Buna  görə  də  onun  bu 
spesifikası  söz  sənətkarlarını  dilin  frazeoloji  materiallarına 
yaradıcı münasibətə sövq edir. Yeri gələndə kontekstin tələbi ilə 
b
ədii mühakimənin əsas obyektini frazeologizmlərin doğurduğu 
b
ədii  söz  həyəcanları,  xoş  ovqat  yüksək  həddə  çatır.  Poetik 
m
ənanın  bu  cür  intensivləşdirilməsi  paralel  şəkildə  şeir  dilinin 
t
əbiiliyini də səciyyələndirir. 
Lirik 
düşüncə  tərzinə  malik  olan  şairin  dil  materialının 
poetik c
əhətlərini kəşf etmək, xüsusən frazeoloji birləşmələrin də 
daxil 
olduğu obrazlar sisteminin xarakterik nümunələrini axtarıb 

---

          
 
 
31 
tapmaq böyük ya
radıcılıq diapozonu tələb edir. Şairin obrazlı tə-
f
əkkür  tərzi  frazeoloji  dil  ünsürlərinin  yaratdığı  əhəmiyyətli 
t
əfərrüatlar  arxasında  varlığın  ən  vacib  meyllərini  sezmək 
m
əharəti  ilə  qovuşub  estetik  yetkinliyin  həlledici  əlamətlərini 
üz
ə çıxarır. 
Frazeoloji  söz  birl
əşmələrində  hissi  təsvir  imkanı  çox 
qüvv
ətlidir.  Onların  bədii  mətndəki  iştirak  həddi  və  fəallığı 
k
əmiyyət  yox,  keyfiyyət  faktı  kimi  düşünülüb  qəbul  edilir. 
Obrazın  təşəkkül  və  inkişafında,  şeirin  daxili  mexanizmini 
h
ərəkətə  gətirməkdə  fəal  və  yaxından  iştirak  edir,  oxucu  ilə 
kontaktı  gücləndirir,  müəllif  və  dinləyici  arasında  körpü  qurur. 
Frazeoloji  vahidl
ərin  üslubi  özünəməxsusluğu  bədii  şəraitin  tə-
siri  il
ə  meydana  çıxır,  poetik  situasiya  onları  keyfiyyətdən-
keyfiyy
ətə  keçirir.  Frazeoloji  ifadə  vasitələrindən  sərbəst  və 
geniş ölçüdə istifadəetmə səylərinin intensivliyi, yaratdığı zəngin 
poetik ovqat bir daha göst
ərir ki, şeir kontekstində frazeoloji ele-
mentl
ə sırf üslubi faktlardır. İfadə tərzinin elastikliyini də onların 
üslubi  m
əqsədləri  ilə  izah  etmək  olur.  Həmin  məziyyətləri  ilə 
R.Rza,  H.Arif,  C.Novruz,  M.Araz,  A.
Laçınlı,  T.Bayram, 
İ.Kəbirli,  R.Zəbioğlu,  N.Kəsəmənli,  R.Rövşən,  A.Kəmərli, 
Ç.
Əlioğlu,  Ə.Salahzadə  və  digər  şairlərimizin  yaradıcılığı 
şeirimizin 
s
ənətkarlıq, 
b
ədii-estetik 
hüdudlarının 
genişlənməsində mühüm rol oynamışdır. Frazeologiya sayəsində 
onla
rın  dilində  poetik  düşüncədən  qaynaqlanan  xəlqilik,  xalq 
ruhu hakimdir. 
 
Köhl
ən səyirtdilər daşda, qayada, 
M
ərd mərdi qısnayıb darda satmadı. 
Bu ona, o buna güll