Microsoft Word navoiy gazallariga sharhlar lotin ziyouz com doc
Yüklə 289,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
www.ziyouz.com kutubxonasi
36
Shu’layi ohim chiqar har yon qizil, sorig‘, yashil.
Ya’ni: jononim qizil, sorig‘, yashil rangli to‘n kiymish, shundan beri yurakdan chiqadigan ohim shu’lalari ham qizil, sorig, yashil tusdadir... Xo‘sh, shoir bunda faqat odamni ko‘zda tutmoqdami? Olamni ham ko‘zda tutmayaptimi? Xudoni-chi? Biz bugun shundoq deb ayru-ayru savol qo‘yamiz. Lekin bu tushunchalarni Navoiy bir-biridan ayirmagan, uning falsafasi ularni bir butunga jamlagan, «vohid» deb baholagan. Shoirning «jononi»da olam yashaydi, u olamda esa, qatrada quyosh aks etganidek, kamolotning oliy timsoli bo‘lmish oliy xilqat, yuksak haq-haqiqat, Alloh aks etadi... Yor to‘ni, olam libosi, haqiqat manzarasi rang-barang, bas, ularning qarshisida turgan Navoiy hayratlari ham, shu’layi ohu fig‘onlari ham rang-barangdir... Shoir endi ana shu rang-baranglik ohangini rivojlantiradi, o‘zining yorga (olamga, xudoga) nisbatan kechinmalari orqali ma’naviy suvratlar, lavhalar chizadi, ko‘zimiz o‘ngida ruh kitobining rang-barang sahifalari ochiladi:
Ya’ni, ishq sahrosini ohim samumi (garmseli)dan gulshan (rang-barang) etdim, zero ul dasht aro endi qizil, sorig‘, yashil shamollar esadi... Bu shunchaki shoirona mubolag‘ami? Ham mubolag‘a, ham haqiqat. Olamni idrok etishda Navoiy darajasiga ko‘tarila olmaganlar uchun bu, shubhasiz, mubolag‘a. Ammo yuqorida aytganimiz shoir dunyoqarashiga suyanchiq bo‘lgan olam-odam birligi nuqtai nazaridan esa – ayni haqiqat. Alloh odamni azizu mukarram qilib, olamning sarvari etib yaratgan, bas, uning chekkan ohi ishq sahrosini gulshan etsa va ul dasht aro qizil, sorig‘, yashil shamollar essa ne ajab?!
Navoiy endi bizni jononga bir oz yaqinlashtiradi, uning orazi, xoli bilan xatti xayolidan so‘zlaydi. Deydiki: Orazi, xoling bila xatting xayolidan erur, Ko‘zlarimning oldida davron qizil, sorig‘, yashil.
Inson kamolot yo‘lidan yurib, oliy haqiqatga yaqinlasharkan, uning husni-tal’atini aniq tasavvur etishga intiladi, tasavvur etarkan, ko‘z o‘ngida davron kamalakdek jimirlashib ko‘rinsa, ne tong?! Nainki, davron, balki yorniig husii gulzori yodi bilan, eshik tepasidagi tuynukdan uyga yorug‘lik tushgandek, ko‘ngilga ham alvon shu’lalar quyilib turadi:
Turfa shu’lalar ila lim to‘lgan ko‘ngilning murodi esa — vahdat mayidir: La’lgun may tutqil oltin jom birlan sabzada, Kim bulardin yaxshi yo‘k imkon qizil, sorig‘, yashil.
Kishi hali yosh (sabza) ekan, oltin (asl) jomda la’lgun may — haqiqiy ishq va e’tiqod sharobini ichsa, na xush. Qizillik, sorig‘lik, yashillik birikuvining bundan ham yaxshiroq imkoni bo‘lurmi? Bu sharobni ichganlar esa faqirlik yo‘lini tanlaganlar. Zero, faqirlik — ishq ahlining sharafidir. Faqirlikda befarq yashash — olam haqiqatidan yiroq tushish mushkul, aksincha, darveshlar to‘niga qizil, sorig‘, yashil yamoqlar tushishi tabiiy, ya’ni, darveshlik to‘nini kiyib, olamning rang-barang haqiqatini idrok |