|
www.ziyouz.com kutubxonasi
50
Bu bayt sir saqlash san’ati haqidagi musalsal mushohadalarning — «Sir saqlayolmaydigan vujud
— halokatga mahkum» ma’nosidagi izchil mantiqiy yakunidir.
Albatta, sirni bu qadar pinhon saqlash kamdan-kam irodali kishilarning qo‘lidan keladi. Ayniqsa,
Navoiy singari suxan ahliga sobit sovuqqonlik bilan sir saqlash dushvor. Chunki, she’r ahli ta’sirchan,
ehtirosli, ochiqko‘ngil bo‘lishadi. Lirik qahramon o‘z sarguzashtidagi sahvu xatoni nazarda tutib:
«Sahv etib, chun roz durrin sochtingiz, nozim bo‘lub, Ohning dudin sahobu ko‘zni daryo qilmangiz»,
deya o‘zgalarga saboq beradi.
Bu va g‘azalning so‘ntgi ikki bayti: «Domlaning aytganini qil-u, qilganini qilma!» qabilidagi
o‘gitni eslatadi. Negaki, shoir o‘zidagi «hijron dardini» baralla izhor etib, «do‘stlar»dan chora —
«jomu sahbo» tilab turibdi. G‘azal lirik qahramonning o‘z aybi — «ishq rozini asray olmagani»ga iqror
bo‘lib, uni «roz ahli» sir saqlay oluvchilar toifasiga kiritmasliklari iltijosi bilan tugallanadi. Demak,
gazal mundarijasi pishiq ishlangan. G‘azal sir saqlashning mukammal sabogi, unga asos bo‘lgan
shaxsiy kechinma hamda oqibat-natijadan tuzilgan.
G‘azalning g‘oyaviy mohiyati hayot saboqlari yuzasidan pand-nasihat qilishgina emas. Kinoyaviy
tasvirdan maqsad igvogar, badxoh zamon va ahli zamon ustidan zaharxanda kulish, ularni fosh etish,
ularga nafrat izhor etish hamdir. Asar zamondoshlarimiz ma’naviy kamoloti uchun katta tarbiyaviy,
ma’rifiy ahamiyatga ega.
Dostları ilə paylaş: | 
