3.3.Distant təhsil texnologiyasının digər təhsil formalarından (əyani və qiyabi)
üstünlükləri, mənfi və müsbət cəhətləri.
Texnologiya bütün sahələrdə olduğu kimi, təhsildə də yüksələn xətt üzrə
inkişaf edir. Bildiyimiz kimi, dünya təhsil sistemində əyani təhsil forması geniş
yayılıb. Təhsil sahəsindəki mütəxəssislərin fikrinə görə, əyani təhsilin müəyyən
üstünlükləri olsa da, bunun üçün çox miqdarda vəsait tələb olunur. Elə bu kimi
subyektiv səbəbləri nəzərə alaraq deyə bilərik ki, digər təhsil formaları ilə
müqayisədə distant (məsafədən) təhsil forması üstünlüklərə sahibdir.
Qloballaşma şəraitində təhsilin ən yeni və effektiv texnologiyalarına, o cümlədən
distant təhsil texnologiyalarına tələbat get-gedə artır. Dünya təhsil sistemində
ə
yani təhsil forması geniş yayılıb və əyani formada təhsil alan insanlar hər zaman
digərlərindən peşə bacarıqları ilə seçiliblər. Lakin təhsilin əyani və qiyabi
formaları ilə müqayisədə açıq distant təhsil forması xeyli üstünlüklərə malikdir.
Bu üstünlüklərə onun əlyetərliyi, ucuzluğu, çevikliyi və s. daxildir.
Azərbaycanda distant təhsilin rəsmi yaranma tarixi «Təhsil haqqında» yeni
Qanunun təsdiq edildiyi 19 iyun 2009-cu il hesab olunur. Qanunun 13-cü
maddəsinə əsasən, əyani və qiyabi təhsil formaları ilə yanaşı, distant təhsil
forması “Təhsil haqqında” Qanunun 13-cü maddəsinə əsasən Azərbaycanda
təhsil almanın 4 forması mövcuddur. Onlar əyani, qiyabi, distant (məsafədən) və
sərbəst (eksternat) təhsil formalarıdır. Distant təhsil müəyyən məsafədən
keçirilən təlim sistemidir. Distant təhsil öyrədən və öyrənən arasında
telekommunikasiya və kompüter şəbəkələri vasitəsi ilə operativ, müntəzəm
dialoq, əks əlaqə əsasında, uzaq məsafədən həyata keçirildiyi təhsil formasıdır.
67
Təhsilin distant formasından daha çox müəyyən səbəblər üzündən təhsilini
artırmaq imkanı olmayan insanlar üçün əlverişlidir.Distant təhsil forması ənənəvi
təhsil formalarına nisbətən öyrənənlərin müstəqilliyini, fəallığını, şüurluğunu,
yaradıcılığını optimal inkişaf etdirir. Bundan başqa, bu sistemdə az vaxtda daha
çox elmi məlumatlar əldə etmək olur, tələbənin sistemli biliklər alması şüurlu və
məntiqi imkanları genişlənir. Avropanın bir çox ölkələrində bu təhsil
formasından geniş istifadə olunur. Belə ki, bu, Boloniya təhsil sistemində də
ə
ksini tapıb. Son illər distant təhsilin populyarlığı kəskin şəkildə artıb. Bu,
ə
halinin bütün təbəqələri üçün ən münasib və baha olmayan təhsil formasıdır.
Distant təhsilin məqsədi müasir informasiya texnologiyalarından istifadə etməklə
təhsil alanın ixtisasının artırılmasıdır
[3].
Distant təhsil ötən əsrin ortalarında dünya təhsil sistemində öz yerini
tutmağa başlayıb. Texnikanın inkişafı, xüsusilə texnologiyanın inkişafı distant
təhsilin imkanlarını daha da genişləndirərək, təhsil sistemindəki yerini gündən-
günə möhkəmləndirməkdə davam edir. Məlumat üçün qeyd edək ki, distant təhsil
- tədris prosesinin elektron, telekommunikasiya, proqram-texniki vasitələr
ə
sasında təşkil olunmuş formasıdır. Distant təhsil öyrədən və öyrənən arasında
ə
laqəni telekommunikasiya və kompüter şəbəkələri vasitəsi ilə operativ,
müntəzəm dialoq, əks əlaqə əsasında uzaq məsafədən həyata keçirir. Distant
təhsilin xarakterik xüsusiyyətlərinə həmçinin çeviklik, modulluluq, iqtisadi
səmərəlilik, müəllimin yeni rolu, təhsilin keyfiyyətinə xüsusi nəzarət, təlimin
xüsusiləşdirilmiş vasitə və texnologiyalarından istifadə və s. məsələlər aiddir.
Distant təhsildə informasiyalar öyrənənlərə çap materialları, elektron materiallar,
elektron dərslik, televerilişlər və s. formalarda təqdim edilir. Bu tədris
informasiyalarının kitablar, disklər, audio-video kasetlər kimi daşıyıcıları
vardır[22].
Distant təhsildə tədris metodik kompleksdən, kompüter, televizor, audio-video
maqnitofon, multimedia texnikası və s. kimi təlim vasitələrindən istifadə olunur.
Bununla yanaşı, distant təhsilin forması müəyyən səbəblər üzündən təhsilini
68
artırmaq imkanı olmayan və yeni ixtisas almaq arzusunu həyata keçirə bilməyən
potensial şəxslərə real təhsil imkanları yaradır.Bu təhsil forması ənənəvi təhsil
formalarına nisbətən öyrənənlərin müstəqilliyini, fəallığını, şüurluluğunu,
yaradıcılığını optimal şəkildə inkişaf etdirir.Mütəxəssislərin fikrincə, distant
təhsildə vahid forma müəyyənləşdirmək mümkün deyil.Hər bir təhsil müəssisəsi
öz imkanları daxilində bu formanı müəyyənləşdirə bilər.Bununla yanaşı, distant
təhsil yalnız hansısa ixtisasa yiyələnmək üçün deyil, eyni zamanda fasiləsiz
təhsilə də xidmət edir.Məsələn, jurnalist kimi fəaliyyət göstərən bir şəxs iqtisadi
sahədə ixtisaslaşmaq istəyir.Lakin onun bu sahədə əyani təhsil alması istər
maddi, istərsə də zaman baxımından əlverişsiz olduğu üçün distant təhsil
növündən istifadə edir.Bu da o şəxsin iqtisadi sahədəki araşdırmalarına öz
müsbət təsirini göstərir.
Məlumat üçün qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən
Bakıda Distant Təhsil Mərkəzi açılmışdır.“2008-2012-ci illərdə Azərbaycan
Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı”
çərçivəsində həyata keçirilən “Elektron Təlimləndirən Sistemlər” layihəsinin əsas
komponentlərindən biri olan Distant Təhsil Mərkəzi xüsusi qayğıya ehtiyacı olan
ş
agirdlərin distant tədris metodları vasitəsilə orta təhsilini təmin edir. Ölkədə
distant təhsilin inkişaf etdirilməsi, eyni zamanda xüsusi qayğıya ehtiyacı olan
ş
agirdlərin bu prosesə daha yaxından cəlb olunması ilə əlaqədar“Elektron
təlimləndirən sistemlər” adlı layihə işlənib hazırlanmışdır.Layihədə əsas məqsəd
məsafədən təhsilin inkişafı, layihəyə cəlb olunmuş xüsusi qayğıya ehtiyacı olan
ş
agirdlərin təhsilalma imkanlarının yaxşılaşdırılması,kompüter, elektron
resurslardan istifadə bacarıqlarının artırılması, Azərbaycan təhsil səbəkəsinə və
İ
nternetə çıxış imkanlarının yaxşılaşdırılmasından ibarətdir. Layihənin əsas
məqsədi evdə təhsil alan sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqları distant təhsilə
cəlb etməklə, cəmiyyətə inteqrasiya olunmasına dəstək vermək, onların təhsil
almaq imkanlarını yaxşılaşdırmaq və bununla yanaşı, kompyuter, elektron
resurslardan istifadə bacarıqlarının artırılması və internetə çıxış imkanlarının
69
yaradılmasıdır. Layihə çərçivəsində 30 şagird və 7 müəllimə Apple şirkətinin
istehsalı olan Macbook noutbukları verilmiş, şagirdlərin evləri Azərbaycan
Təhsil Şəbəkəsinə qoşularaq, yüksək sürətli internet bağlantısı ilə təmin edilmiş,
ş
agirdlərin dərs prosesinin idarə edilməsi məqsədi ilə müəllimlər üçün ayrılan
tədris məkanının yüksək sürətli fiber-optik İnternet və İntranet bağlantılarla
təchiz olunması təmin edilmişdir. “Elektron təlimləndirən sistemlər” təlim
məsafəsi əsasında təlimçi müəllimlərin hazırlanması “Yeni hazırlanmış
təlimçilər tərəfindən məktəbyaşlı uşaqlar üçün məsafədən təhsilin köməyi ilə
“Elektron təlimləndirən sistemlər” təlim məsafəsi əsasında təlimlərin təşkil
olunması planlaşdırılıb. Nəhayət, müəllim, şagird və valideynlərin təhsil
prosesinə cəlb olunması üçün yeni portalın yaradılması da nəzərdə
tutulmuşdur[3].
Beynəlxalq statistikaya görə, distant təhsildə «tələbələrin» əksəriyyəti yaşı 25-i
ötmüş, işləyən və işdən ayrılmadan peşəkar biliklərini genişləndirmək istəyən
şə
xslərdir.Bununla belə, distant təhsil forması hamı üçün münasibdir.Bu, illər
ötdükcə daha çox inkişaf edəcək müasir təhsil formasıdır.Amma istənilən təhsil
forması kimi distant təhsilin də həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri var.
Müsbət cəhətləri aşağıdakılardır:
• Distant təhsil proqramları ənənəvi sistem üzrə aparılan analoji təhsil
kurslarından xeyli ucuzdur. Təhsil müəssisələri icarə haqqına, elektrik
enerjisinə və bahalı texnikaya qənaət edir, çünki təhsil üçün ayrıca otaqlar
və kompüterlər tələb olunmur. Bundan əlavə, vaxtın çox hissəsini tələbələr
müstəqil şəkildə məşğul olurlar və deməli, müəllimlər eyni zamanda daha
çox tələbəni öyrədə bilərlər və bunun da sayəsində distant təhsilin qiyməti
münasib olur.
• Distant təhsil ümumiyyətlə hər hansı təhsil almaq imkanları olmayan şəhər
və ölkələr üçün əvəzedilməzdir. Bu, təhsili hamı üçün əlçatan edir.
70
• Distant təhsil insanın utancaqlıq və auditoriya qarşısında çıxış etmək
fobiyası kimi kommunikasiya keyfiyyətləri ilə bağlı psixoloji maneələri
dəf etməyə imkan verir.
• Distant təhsil mobildir və deməli, tələbənin daim aktual məsələlərə çıxışı
olur. Bunun üçün sadəcə İnternet lazımdır.
• Hesab olunur ki, distant təhsil vaxtının çoxunu işdə, uşaqlarla və ya ailəsi
ilə keçirən insanlar üçün yeni biliklər və bacarıqlar əldə etmək üçün yeganə
mümkün vasitədir. Hər hansı şəxs işini itirmək qorxusu olmadan və işdən
ayrılmadan ixtisasını artırmaq və ya yeni biliklər əldə etmək imkanı əldə
Mənfi cəhətləri:
• Tələbələrin təhsil səviyyəsində və peşəkar təcrübəsində fərdi fərqləri
nəzərə almağa imkan vermir.
• Təlim və imtahan telekonfranslarının təşkili üçün müxtəlif ölkələrin telefon
xətlərinin keçiricilik qabiliyyəti kifayət etməyə bilər.
• Tələbələr tərəfindən mənfi qarşılana biləcək daha bir cəhət distant təhsil
sistemində müəllim və tələbə arasında canlı ünsiyyətin itməsidir.
• Təlim kursları kifayət qədər interaktiv olmur.
• Distant təhsilin yekunlarına görə verilən diplom və ya sertifikat hələlik
keyfiyyətli təhsilin göstəricisi kimi qəbul olunmur.
• Asan əldə edildiyi üçün adətən distant təhsil səhvən müəyyən bir xarici
təhsil almaq imkanı kimi başa düşülür.
Bütün mənfi cəhətlərinə baxmayaraq, distant təhsil inkişaf etməkdə davam
edəcək və zaman keçdikcə digər təhsil formaları arasında laiqli yerini
tutacaq.Məsələ yalnız tələbələrin ondan düzgün və səmərəli istifadə
etməsindədir[3].
Dostları ilə paylaş: |