O`zbekiston respublikasi qishloq va suv xo`jalik vazirligi
Organizmning immun himoyasi va tabiiy rezistentlik
Yüklə 183,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Organizmning immun himoyasi va tabiiy rezistentlik. Hayvonlar
organizmi, shu jumladan, yangi tug’ilgan hayvonlar organizmi tashqi muhitning noqulay ta’siriga nisbatan tashqi va ichki himoya omillariga ega bo’ladi. Tashqi himoya omillariga mexanik baryerlar va mikroorganizmlarga nisbatan sterillovchi xususiyatga ega bo’lgan teri va shilliq pardalar, ichki himoya vositalariga anatomik a’zolarning baryerlik funksiyalaridan tashqari gumoral va hujayraviy nospesifik rezistentlik elementlari kiradi. Qon va qon zardobining bakteriostatik va bakterisidlik xususiyati gumoral omillarni tashkil etadi. Ular orasida lizosim katta ahamiyatga ega. Lizosim - mukopolitlik, fermentlik xususiyatiga ega bo’lgan oqsillar bo’lib, unga sezuvchan bo’lgan mikroblar hujayrasining spesifik mukopolisaxaridli po’stlog’ini eritib yuborish xususiyatiga ega. Bundan tashqari lizosim fagositozni faollashtiradi. Komplement qonning summar bakterisidlik xususiyatida muhim o’rinni egallaydi. Komplement homila rivojlanishining dastlabki bosqichlaridayoq hosil bo’ladi. Uning mikroorganizmlarga nisbatan ta’siri immun gemoliz, bakterioliz va sitoliz ko’rinishda bo’ladi. Qon zardobining bakterisidlik xususiyatini ta’minlashda yuqori molekulali oqsil modda - properdin ham muhim ahamiyatga ega. Uning qon zardobida paydo bo’lishi shunga parallel ravishda organizm umumiy rezistentligining pasayishini ko’rsatadi, shuning uchun uni organizmning chidamlilik ko’rsatkichi deb hisoblash mumkin. Presipitasiya, agglyutinasiya, komplementning birikishi va fagositoz jarayonlarini faollashtiruvchi xususiyatga ega bo’lgan S - faol oqsil, nospesifik antivirus xususiyatli - interferon, organizmga tushgan mikroblarga va viruslarga nisbatan rezistentlikni ta’minlovchi - antitelalar, mikroorganizmlar hujayrasining ichki substansiyalariga ta’sir qiluvchi - bakteridin kabilar ham ta’biiy chidamlilikni ta’minlovchi gumoral omillar hisoblanadi. Xo’jayraviy himoya makro- va mikrofaglarning fagositar faolligi hisobiga ta’minlanib, ularning funksiyalari o’zaro aloqadorlikda bo’ladi. Fagositar reaksiya uch bosqichda amalga oshadi: 1. Fagosit va zarrachalarning o’zaro yaqinlashishi; 2. Yot zarrachani yutilishi va hazmlanishi; 3. Bakteriyalarni hazmlanishi (tugallangan fagositoz), mikroorganizmlarning hazmlanmasdan balki ko’paya boshlashi (tugallanmagan fagositoz) yoki mikroorganizmlarni fagositning ichida latent holatga o’tishi. Fagositlar himoyaning nospesifik omillari hisoblanib, antigenlarga ham ta’sir ko’rsatadi ya’ni, organizmning immun javobini ta’minlaydigan T va V limfositlarni stimullashda ham qatnashadi. Fiziologik chidamlilik mexanizmlarining shakllanishi nisbiy chidamlilik va uning to’liq shakllanishi bosqichlariga bo’linadi. Postnatal taraqqiyotning 9
boshlarida lizosim, bakterisidlik va agglyutininlovchi faollik juda past darajada bo’lib, 2-3 haftalikda agglyutininlar titrining keskin ortishi, 6 oylik yoshda esa nisbatan yaxshi va 11-12 oylikda to’liq turg’unlashuvi ta’minlanadi. Buzoq hayotining birinchi haftasida qon zardobidagi gammaglobulinlarning darajasi keskin ortadi va juda past darajada bo’lgan gumoral rezistentlikning o’rnini qoplaydi. Buzoq hayotining dastlabki oylarida hujayraviy omillar asosiy ahamiyatga ega bo’lib, gumoral immunitetning shakllana boshlashi bilan xo’jayraviy elementlarning faolligi pasayib boradi. Gumoral immunitetning to’liq shakllanishi buzoqning 6 oyligiga to’g’ri keladi (S.I.Plyaщyenko, V.T.Sidorov, 1979). Cho’chqa bolalarida tabiiy rezistentlik mexanizmlarining shakllanishi ikki davrda, ya’ni 1 kunlikdan 20 kunlikgacha va 20 kunlikdan 60 kunlik yoshgacha kuzatiladi. Birinchi davrning boshlarida himoyaning xujayraviy omillari yaxshi rivojlangan bo’lsa, uviz sutining qabul qilinishi bilan qon zardobining komplement biriktiruvchi va bakterisid faolligi oshadi. 5 kunlikdan 20 kunlikgacha xo’jayraviy himoya mexanizmlari kuchayib boradi.
Birinchi davrning oxirlarida gammaglobulinlar sintezlana boshlaydi. Ikkinchi davr organizmda immunologik himoyaning to’liq takomillashishi bilan xarakterlanadi. Bu davrda agglyutininlar titri, qon zardobining komplement biriktiruvchi faolligi, umumiy oqsil va gammaglobulinlar sintezi ortadi. Shu bilan bir qatorda polinuklear leykositlarning va qon zardobining bakterisid faolligi pasayib boradi. Yangi tug’ilgan hayvonlarda tabiiy rezitentlik mexanizmlarining shakllanishiga yilning fasllari, molxonalardagi mikroklimat, ona hayvonlarni va yangi tug’ilgan hayvonlarni oziqlantirish darajasi ham ta’sir ko’rsatadi. Yangi tug’ilgan hayvonlarning immun tizimi antigenlarga mustaqil ravishda javob berish qobiliyatiga ega bo’lmaydi. Immunoglobulinlar yo’ldosh orqali homila organizmiga juda kam miqdorda o’tadi, homila organizmi o’zining xususiy immunoglobulinlarni ishlab chiqarmaydi. Shuning uchun uviz suti qabul qilgunga qadar yangi tug’ilgan hayvonning qon zardobida antitelalar deyarli bo’lmaydi. Kolostral antitelalar yangi tug’ilan organizmga faqatgina uviz suti bilan tushadi va kolostral immunitetni ta’minlaydi. Keyinchalik, kolostral immunitetning yo’qolib borishi bilan organizmning xususiy immun tizimi shakllanib boradi. Patologik jarayonning alohida a’zo va tizimlarda lokalizasiyasiga ko’ra hazm tiziminiing kasalliklari, respirator kasalliklar, modda almashinuvi buzilishlari bilan o’tadigan yetishmovchilik kasalliklari kabi guruhlarga bo’linadi. Darslikning ushbu bo’limida aynan yosh hayvonlarga xos bo’lgan kasalliklar yoritilgan bo’lib, qolganlari oldingi bo’limlarda bayon qilingan. Yüklə 183,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|