Çal sözünün tərkibindəki etimoloji mənası müasir Azərbaycan
dili üçün arxaikləşmişdir. Lakin Azərbaycan ədəbi dilində “talan
edib, soyub, oğurlayıb qaçmaq” mənalarında çalıb çap(maq) mürək-
kəb feili işlənir. Bu sözün tərkibindəki çal(maq) feili ilə Azərbaycan
dili şivələrində “oğurlamaq” mənasında işlənən eyni fonetik tərkibli
çal- feili mənaca çox yaxındır, bəlkə də bir-birinin eynidir (54, 30).
Türk ədəbi dilində çalmak sözü “özünə aid olmayan şeyi xəlvəti
götürmək, oğurlamaq” mənasında işlənir (75, 207): Bahçenin çitleri üzerinden aşarak yemiş çalardı (R.N.Güntekin) (68, 521).
Müasir dilimizdə çal kökü arxaikləşsə də poeziya nümunələri-
nin dilində konkret ifadəsini tapmışdır. M.Ə.Sabirdə: Mollanın bör- künü çalıb oğru, Yüyürüb qaçdı bir bağa doğru (63, 34).
Çatmax. Bu söz Azərbaycan dilinin İmişli, Yevlax, Zəngibasar
şivələrində “yükləmək; bağlamaq” mənalarını ifadə edir: Çatmeyi ver çualları çatım (Yevlax) (7, 91).
Qədim türk dili abidələrində çatmaq leksik vahidi “bir-birinə
bağlamaq, parçaları bir-birinə birləşdirərək bir şey düzəltmək, qar-
şılaşmaq, toxunmaq, toqquşmaq” mənalarında işlənib (103, 51).
Çatmaq feili qədim türk dili abidələrində ifadə etdiyi mənaları
bu gün müasir türk ədəbi dilində də eyni ilə ifadə edir. Azərbaycan
dialektlərində qeyd olunan çatmax lekseminə “yükləmək, bağlamaq” mənalarında türk ədəbi dilində də təsadüf edilib: Hatice Hanım ba- şına kocaman bir çatkı çatarak odasına çekildi (Reşat N.Güntekin)
(68, 538).
