1. İnformasiya təhlükəsizliyi anlayışı və əsasları

Təhlükəsizliyin pozulmasının mümkün nəticələri aşağdakılar ola bilər: 

- məxvi məlumatın ələ keçirilməsi; 

- sistemin məhsuldarlığının azalması və ya sistemin bütövlükdə dayanması; 

- əməliyyat sisteminin yüklənə bilməməsi; 

- maddi ziyan; 

- faciəli nəticələr. 

Mühafızənin məqsədi hesablama sistemində informasiyanın təhlükəsizliyinin təmini 

olduğundan, əsas problem təhlükələrin qarşısını əvvəlcədən almaqdan ibarətdir. 

Mümkün təhlükələrdən asılı olaraq mühafızənin 3 əsas məsələsini ayırmaq olar: 

-informasiyanı oğurlanmaqdan mühafizə etmək; 

-informasiyanı itkilərdən mühafızə etmək; 

-hesablama sistemini nasazlıqlardan və dayanmalardan mühafizə etmək. 

Informasiyanın  oğurlanmaqdan  mühafizə  edilməsi  informasiyanı  saxlayan 

qurğuların  və  daşıyıcıların  fıziki  oğurlanmasının,  informasiyanın  icazəsiz  alınmasının 

(surətinin  çıxarılması,  baxış,  ələ  keçirilməsi  və  s.)  və  proqramların  icazəsiz  yayılmasının 

qarşısının  alınmasını  nəzərdə  tutur.İnformasiyanın  itkilərdən  mühafızə  edilməsi 

informasiyanın  düzgünlüyünün  və  tamlığının  (fıziki,  məntigi  və  semantik  baxımdan) 

qorunmasını  nəzərdə  tutur.  Sistemdə  informasiya  istifadəçilərin  və  proqramların  (o 

cümlədən  virusların)  icazəsiz  müraciətləri,  istifadəçilərin,  proqramlarm  və  xidmətçi 

heyətin  səhv  əmə-liyyatları  səbəbindən  və  həmçinin  hesablama  sistemindəki 

nasazlıqlardan və dayanmalardan informasiya itirilə bilər.Aparat və proqram vasitələrinin 

---

nasazlıqlardan  və  dayanmalardan  mühafizə  edilməsi  sistemin  normal  fəaliyyətinin  vacib 

şərtlərindən  biridir.  Sistemin  nasazlıqlardan  və  dayanmalardan  mühafizəsinin  əsas  yükü 

aparat-proqram  komponentlərinin-  prosessorun,  əsas  və  xarici  yaddaş  qurgularının, 

daxiletmə-xaricetmə  qurğularının  və  həmcinin  əməliyyat  sisteminin  proqramlarının 

üzərinə  düşür.  Sistem  vasitələrinin  etibarlığı  kifayət  qədər  olmadıqda,  nasazlıqlardan  və 

dayanmalardan  mühafızəni  tətbiqi  proqramlarda  nəzərə  almaq  lazım  qəlir.Etibarhq 

dedikdə  hesablama  sisteminin  öz  funksiyalarını  dəqiq  və  vaxtında  yerinə  yetirməsi 

qabiliyyəti  başa  düşülür.  Proqram  təminatının  etibarlıq  dərəcəsi  yaradılma  prosesinin 

avtomatlaşdırılmasının keyfıyyəti  və  səviyyəsi  ilə və həmçinin onun  müşayiətinin  təşkili 

ilə təyin olunur..