Hacı Əhməd-Cabir Hacı Ġsmayıl oğlu (Prof. Əhmədov Əhməd-Cabir Ġsmayıl oğlu) Əməkdar müəllim

 

 
293 
Orucluq haqqında kəlamlar 
 
1.
 
Hər bir dövlətin konstitusiya günü olduğu kimi, 
Qədr  gecəsi  böyük  dövlətimizin  (dünyanın  –  Ə.C.Ə.) 
qanun günüdür. 
2.
 
Orucluq  insan  mexanizminin  saflaşması  üçün 
ən mühüm proseslərdən biridir, yəni vacib əməldir. 
3.
 
Orucluq  sənin  sənlə  bağlılıq  açarın,  böyük 
cihadın, qələbə bayramıdır. 
4.
 
Orucun fəziləti on bir aydır. 
5.
 
Özünü tanımaq istəyirsənsə, oruc tut. 
6.
 
Orucluq  böyük  iradə,  gözəl  əxlaq,  saf 
vicdandır. 
7.
 
Ramazan  –  orucluq  ayı  böyük  məktəb  içrə  bir 
məktəb,  alimi  Allah,  müəllimi  Peyğəmbər,  tələbələri 
isə möminlərdəir. 
8.
 
Ey insanlar! Ramazan gözəl əxlaq, böyük iradə, 
saf  vicdan  payı,  Qədr  gecəsi  isə  ali  qanun  və  illik 
hesabat günüdür. 
9.
 
Ramazan  səbr  ayı,  bu  ayda  Allah  qəlblərə 
Hakim, həm də Həkim kəsilər. 
10.
 
Ramazan  sənin  sənə  olan  hörmətin  və 
qiymətindir. 
11.
 
Ramazan 
sağlam 
düşüncə, 
rəhm 
və 
bağışlanmaqdır. 
12.
 
Ramazan  şeytanı  tam  inkar  etmə  və  Allaha 
tabe olmaqdır. 
13.
 
Ramazan  fiziki  bədənə  dinclik  və  əmin-
amanlıqdır. 
14.
 
Oruc  Allahın  sizə  əmanəti  və  sizin  ona 
sadiqliyinizdir. 
15.
 
Ramazan  təkmilləşmə  ayı,  oruc  isə  böyük 

 
294 
iradə və kamilləşməyə təkandır. 
16.
 
Orucluq 
sənin 
Allah 
qarşısında 
həm 
nümayişin, həm də vədindir. 
17.
 
Oruc böyük səbr və gözəl əxlaqdır. 
Ramazan  mənəvi,  həm  də  fiziki  sağlamlıq  ocağı, 
sən xəstə, oruc dərmanın, Allah isə həkimindir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
295 
ġƏRABIN HARAM OLMASI HAQQINDA 
 
“Qurani-Kərim”-in  9  surəsinin  11  ayəsində  şərab 
haqqında Allah kəlamları buyrulmuşdur. 
 
Sıra  
sayı 
Surənin 
nömrəsi 
Surənin adı 
Ayələrin nömrəsi 
1 
2  
əl- Bəqərə 
219 
2 
4 
ən-Nisa 
28, 43 
3 
5 
əl-Maidə 
90, 91 
4 
6 
əl-Ənam 
132 
5 
9 
ət-Tövbə 
111 
6 
16 
ən- Nəhl 
67 
7 
18 
əl-Kıəf 
7 
8 
70 
əl-Məaric 
19 
9 
74 
əl-Muddassir 
38 
 
Məlum  olduğu  kimi,  alkoqollu  içkilər  Peyğəmbə-
rimiz  (s.ə.v.)  tərəfindən  “Içki  bütün  pisliklərin  ana-
sıdır!”  deyə  səciyyələndirilmişdir.  Doğrudan  da,  elm 
və  texnologiya  inkişaf  etdikcə,  bunun  bir  həqiqət  ol-
duğu ortaya çıxmışdır. Lap yaxın zamanlara qədər “az 
miqdarda  içki  insan  bədəni  üçün  faydalıdır”  deyənlər 
indi  həmin  söylədiklərinin  səhv  olduğunu  etiraf 
etməkdən çəkinmirlər. 
Içki  sadəcə  insan  səhhətinə  zərərli  olmaqla  qal-
mayıb, bu gün yol və iş qəzalarını da törədən ən böyük 
səbəblərdəndir.  Ailə  narazılıqları  və  boşanmaların  ən 
böyük  səbəblərindən  biri  də  alkoqollu  içkilərin  mey-
dana  gətirdiyi  rahatsızlıqdır.  Alkoqollu  içkilər  adam 
öldürmə,  soyğunçuluq  və  s.  kimi  hər  cür  cinayətin  də 
meydana gəlməsində ən mühüm amillərdən biridir. Bu 
gün  bütün  bu  həqiqətlər  statistik  nəticələrə  görə  də 

 
296 
müəyyənləşdirilmişdir.  Doğrudan  da  “Içki  bütün 
pisliklərin anasıdır!”. 
Dinimizdə  alkoqollu  içkilər  qəti  surətdə  haram 
edilmişdir.  ancaq  bu  işdə  dinimiz  tədricən  tərgitmə 
qaydasını,  yəni  yavaş-yavaş  pis  vərdişin  aradan 
qaldırılması  üsulunu  seçmişdir.  Çünki  insanlar 
əvvəlcədən  qazandıqları  vərdişlərindən  asanlıqla  əl 
çəkə  bilməzlər.  Bu  mövzuda  tədricən  gələn  ayələrlə 
içkinin  zərərləri  başa  salınmış,  ən  nəhayətdə  isə  qəti 
surətdə  haram  edilmişdir.  İçki  birdən-birə  qəti  surətdə 
haram  edilmiş  olsa  idi,  içkiyə  mübtəla  olmuş,  bu  pis 
vərdiş sümüklərinə qədər işləmiş olan o əsrin insanları 
islamiyyəti  qəbul  edəndə  tərəddüd  edə  bilərdilər, 
qazandıqları vərdişi buraxmaq istəməzdilər. Bu baxım-
dan  insanı  yaradan,  hər  bir  xüsusiyyəti  ilə  insanı  ta-
nıyan böyük Allah  bu dünyada təbiətə,  yəni  yaradılışa 
uyğun  üsulla  əmr  etmiş,  alkoqollu  içki  vərdişlərini 
tədricən qadağan etmişdir. Bu mövzuda ən axırda nazil 
olan ayələr “Maidə” surəsinin 90 və 91-ci ayələridir.  
“Ey iman gətirənlər! ġərab da (içki də), qumar 
da,  bütlər  də,  fal  oxları  da  ġeytan  əməlindən  olan 
murdar  bir  Ģeydir.  Bunlardan  çəkinin  ki,  nicat 
tapasınız!”.  “ġübhəsiz  ki,  ġeytan,  içki  və  qumarla 
aranıza ədavət və kin salmaqdan və namaz qılmaq-
dan  ayırmaq  istəyir.  Artıq  bu  iĢə  son  qoyacaqsı-
nızmı?”.(əl-Maidə, 5/90-91) 
Bu  son  ayələr  ilə  alkoqollu  içkilər  qəti  surətdə 
haram  edilmişdir.  Peyğəmbərin(s.ə.v.)  müasirlərindən 
həzrəti  Enes  deyir:  “Biz  içki  aləmində  idik.  Mən 
paylayırdım. Bir adam gəlib, “Içki haram edildi”, dedi. 
Yoldaşlar  dərhal  “Bu  içkini  qablardan  yerə  tök  və 
qabları  da  təmizlə”  əmrini  verdilər.  O  xəbərdən  sonra 

 
297 
heç kim ağzına içki almadı”. 
Içki  haqqında  Peyğəmbərimizin  (s.ə.v.)  bir  çox 
hədisləri vardır. Ən mötəbər hədis kitablarında olan bu 
hədisi-şəriflərdən bir neçəsi aşağıda verilmişdir. 
“Hər  sərxoşluq  verən  şey  haramdır  (içkidir)  və 
sərxoşluq verən hər şey haramdır” (Buhari və Müslim). 
“Bir  şeyin  çox  miqdarda  qəbul  edilməsi  insana 
sərxoşluq verirsə, onun azı da haramdır” (Əbu Davud, 
Tirmizi). 
“Bu  məlumdur  ki,  içki  dərman  deyildir.  Əksinə 
mərəzdir  (xəstəlik  törədicidir)”  (Əbu  Davud,  Tirmizi, 
Müslim). 
“Rəbbim  ümmətimə  haram  etdiyi  şeylərdə 
(ümmətimin)  şəfasını  verməz”  (Tacul  Usul,  cild  3, 
səhifə 142). 
Həzrəti  Osmanın  rəvayət  etdiyi  digər  bir  hədisi-
şərifdə:  “Içki  pisliklərin  anasıdır”.  Digər  bir  rəvayətə 
görə isə “Içkidən çəkinin, çünki içki hər cür pisliklərin 
anasıdır”  deyilmişdir  (Həzrəti  Osmandan  alınmışdır. 
Sünəni-Nəsaidə). 
Yenə  Həzrəti  Osmanın  rəvayət  etdiyi  başqa  bir 
hədisi-şərifdən:  “Içkidən  çəkinin.  Allaha  and  olsun  ki, 
içki  ilə  iman  bir  yerdə  birləşməz.  Yəni  biri  digərini 
aradan çıxardır” (Həzrəti Osmandan alınmış Nəsaidə). 
“Həm sərxoşluqverici, həm də narkotik maddələr-
dən  istifadə  etməyi  ümmətimə  qadağan  edirəm” 
(Buhari). 
Dinimizdə  alkoqollu  içkilər  qəti  surətdə  qadağan 
olunarkən,  alkoqolun  zərərlərini  tam  mənası  ilə 
göstərəcək  bu  günkü  texniki  imkanlar,  şübhəsiz  ki,  o 
əsrdə mövcud deyildi. Bununla belə, insanı möcüzəli və 
antik bir saat kimi yaradan böyük Allah əzəli olan elmi 

 
298 
ilə  alkoqolun  insan  bədəninə  ola  biləcək  zərərini  təyin 
etmiş  və  alkoqollu  içkiləri  haram buyurmuşdur.  Inkişaf 
edən texniki imkanlar, aparılan tədqiqatlar, Islamiyyətin 
bu  hökmünü  təkzib  etməmiş,  əksinə  təsdiq  etmişdir. 
Daha  doğrusu,  buradan  onu  başa  düşməliyik  ki, 
Islamiyyət insanlar üçün nəyi əmr etmişdirsə, o insanın 
faydasınadır  və  Islamiyyət  insanlar  üçün  nəyi  qadağan 
etmişdirsə, o da insanların zərərinədir. 
Bu mövzudakı digər bir fövqəladəlik Peyğəmbərin 
(s.ə.v.)  alkoqollu  içkiləri  o  zamanın  inadcıl  və 
mühafizəkar  qəbilələrində  aradan  qaldırmasındakı 
xariqüladə 
müvəffəqiyyətindən 
ibarətdir. 
Padşah 
Sultan IV Muradın yaşadığı əsrdə yayılmış olan siqaret 
çəkmək adətini aradan qaldırmaq üçün çox çalışmasına 
baxmayaraq,  yenə  də  buna  tam  müvəffəqiyyət  ola 
bilmədiyi  tarixi  bir  həqiqətdir.  Bu  gün  də  siqaret 
çəkməyi tərgitməyin nə qədər çətin olduğu çox adama 
məlumdur. Halbuki, Peyğəmbərimizin (s.ə.v.) gətirdiyi 
iman  nuru  o  əsrdə,  o  cahillik  dövründə  o  qəbilələrin 
sümük  və  iliklərinə  qədər  işləmiş  olan  bir  çox  pis 
adətləri  aradan  qaldırmağa  müvəffəq  olmuşdur.  Alko-
qollu  içkilərin  aradan  qaldırılması  məhz  bunların  bir 
nümunəsidir.  Maraqlıdır,  yüzlərcə  alim  və  fazil 
adamlar  getsələr,  illərlə  çalışsalar,  Peyğəmbərimizin 
(s.ə.v.)  o  vaxt  bir  ildə  gördüyü  işin  yüzdə  birini  görə 
bilərlərmi? 
Bu  həqiqəti  müdafiə  edən  xarici  ölkələrdən  bir 
nümunə  göstərmək  istəyirəm.  Amerika  Birləşmiş 
Ştatlarında alkoqollu içkilərin cəmiyyətə verdiyi böyük 
zərərlərin  qarşısını  almaq  üçün  1919-cu  ildə  alkoqollu 
içkilərin  istehsalı  və  onlardan  istifadə  edilməsi  dövlət 
tərəfindən qadağan olunmuşdu. Bunun da, yəqin ki, bir 

 
299 
faydası  olmuşdu.  Məsələn,  o  illərdə  serrozdan  ölüm 
faizi  ABŞ-da  xeyli  aşağı  düşmüşdü.  Bununla  belə,  bu 
qadağa  heç  bir  zaman  qəti  bir  çarə  olmamışdır.  Daha 
doğrusu,  içki  qadağan  olunduğu  zaman  da  gizli 
emalatxanalarda emal edilib satılmışdır. Bununla bağlı 
gizli  içki  istehsalı  ilə  məşğul  olan  qaçaqçılar  ortaya 
çıxdı. Zaman-zaman belə emalatxanalar dağıdılıb, içki 
çəlləkləri  sındırıldı.  Içkiyə  olan  tələbatın  qarşısının 
alınması  mümkün  olmadığına  görə,  alkoqollu  içki 
istehsalı  və  işlədilməsi  1933-cü  ildə  yenidən  sərbəst 
buraxıldı.  Məhz  bu  məsələdə  aciz  qaldıqlarını  etiraf 
edərək,  Istanbul  Universitetinin  Tibb  fakültəsində 
illərlə  sanitariya-gigiyena  dərsi  vermiş  olan  amerikalı 
müəllim  Ord.prof.Dr.Julius  Hirsh  öz  dərs  kitabında 
aşağıdakıları yazmışdır: “Həzrəti Muhəmməd Peyğəm-
bərimizin (s.ə.v.) quran vasitəsilə içkini qadağan etmiş 
və əsrlərlə böyük insan kütlələrini içkinin zərərlərindən 
qoruya  bilmişdir.  Bu  nəticə  20-ci  əsrdə,  inkişaf  etmiş 
Amerikada,  hər  cür  təbliğata  və  texnoloji  tərəqqiyə 
baxmayaraq əldə oluna bilməmişdir”. Göründüyü kimi, 
amerikalı  alim  bu  işdə  aciz  qaldıqlarını  səmimiyyətlə 
etiraf  etmişdir  (J.Hirsh,  Hifzis-sıhha  dərs  kitabı, 
Istanbul Universiteti, Yay.No:34, 1938, səhifə 242). 
Ən böyük fəzilət odur ki, düşmənlər də onu təsdiq 
etsinlər.  Məhz  xaricdən  gəlmiş  professor  da  bu  işi 
görmüşdür. 
Belə  bir  nəticə  insanların  sadəcə  olaraq  qadağa-
larla  bu  və  buna  bənzər  zərərli  vərdişlərdən  əl çəkmə-
sinin  nə  qədər  çətin  olduğunu  göstərir.  Daha  doğrusu, 
insanlara qüvvətli bir iman şüuru verilmədikcə, bu cür 
vərdişlərdən uzaqlaşmayacaqları aydındır. 
Pis  vərdiş  yaradan  maddələr  deyincə,  insanın 

 
300 
ağlına  əvvəlcə  alkoqol  gəlir.  Bu  isə  hər  cür  alkoqollu 
içki  deməkdir.  Alkoqollu  içkilərdən  başqa  da  insanda 
müəyyən  bir  pis  vərdiş  yarada  bilən  maddələr  vardır. 
Bunlara  morfi,  həşiş,  kokain  və  s.  əlavə  edilə  bilər. 
Hətta  tibbdə  dərman  kimi  istifadə  olunan  narkotik 
maddələr,  müxtəlif  keyidici  vasitələr  də  diqqətsiz  və 
uzun müddət işlədildikdə pis vərdiş əmələ gətirir. 
Içki  və  narkotik  maddələrdən  istifadə  etməyin  pis 
bir  vərdişə  çevrilməsi  deyincə  nəyi  başa  düşməliyik? 
Məsələn,  bir  çoxumuz  qəhvə  və  ya  çay  içməyə  də 
vərdiş etmişik. Siqaret də buna əlavə oluna bilər, çünki 
bu da bir növ vərdişdir. Bununla bərabər, sözün həqiqi 
mənasında  farmokologiyada  çay,  qəhvə  içmək  vərdi-
şindən  bəhs  olunmaz.  Pis  vərdiş  yaradan  dərmanlar 
aşağıdakı  kimi  səciyyələndirilə  bilər:  Həmin  maddələr 
mərkəzi  sinir  sistemində,  yəni  beyin,  beyincik  və 
onurğa beynində əhəmiyyətli dərəcədə dəyişiklik və ya 
depressiya  yaradır.  Bunun  nəticəsində  isə  insanın 
təfəkküründə,  xasiyyətində  və  zehni  qabiliyyətində 
dəyişikliklər  olur,  davranışı,  bədənində  gedən  maddə-
lər  mübadiləsi  pozulur.  Sərxoşun  səndələyərək  güclə 
yeriməsi kimi. Bir sözlə, zərərli vərdişlərə belə bir tərif 
verilə  bilər:  Bir  maddənin  vücuda  və  ya  mərkəzi  sinir 
sisteminə təsiri, o maddənin tibbi bir məqsəd olmadan 
israrla istifadə olunmasından ibarətdir. 
 
ġərab içməyin günahları haqqında 
 
Spirtli  içkilər  və  sərxoşluq  insan  həyatının  böyük 
və ən qədim düşmənidir. 
İnsanın  cismi  və  ruh  sağlamlığını  təmin  edən, 
insanın  saədətini  düşünən,  insan  və  cəmiyyətin 
təkamülü  üçün  ən  mütərəqqi  qanunlar  verən  islam 

 
301 
dininin  sərxoşluq  və  spirtli  içkilərin  zərər  –  ziyanı 
haqqında 
etdiyi 
xəbərdarlıqlar 
insan 
həyatının 
sağlamlığında  çox  əhəmiyyətlidir.  Öz  vaxtında  İbn-
Sina şərab haqqında belə demişdir. 
Şərab sərxoşun düşməni, mötədilin dostudur. 
Az miqdarda zəhərə çarə, çox miqdarda zəhərdir. 
Ata məşvərəti kimi acı, Ata öyüdü kimi faydalıdır. 
Ağıllıya icazə, səfehlərə qadağandır. 
Təkcə  islam  dini deyil, bütün  səmavi  dinlər Allah 
Təbarəkə  Təala  tərəfindən  göndərilən  peyğəmbərlər, 
alimlər  və  həkimlər  spirtli  içkiləri  pisləyib  insanı 
ondan  çəkindirmişlər.  İçki  ağlın  düşmənidir.  Hansı 
ağıllı insan öz ağlını öz əli ilə puç edər? İnsanın böyük 
məziyyəti onun ağlıdır, insan bu qüvvəni və məziyyəti 
əldən verdikdə öz insanlığını itirir və hətta heyvandan 
da  alçaq  mərtəbəyə  enir.  Sərxoş  olanlar  nəinki  öz 
sağlamlıqlarını,  əxlaq  və  ağıllarını  da  pozurlar,  hətta 
başqalarına da təhlükəli olurlar.  
Müqəddəs kitabımızda sərxoş edən içkilər, qumar 
və  digər  şeytan  fitnə  -  fəsadlarına  aid  olan  buyruqlar 
çoxdur. “Qurani Kərim” –də bu barədə 11 surədə və 20 
ayədə  Allah  kəlamları  vardır.  Bunlar  dünyada  və 
axirətdə  insanların  varlığına  və  ruhuna  təsir  edən  əks 
amillərdir.  Şərab  və  qumar  haqqında  olan  ayələr 
müxtəlif  vaxtlarda  nazil  olmuşdur.  Bu  barədə  bir  çox 
kitablarda və risalələrdə bəzi yazılara rast gəlmək olar. 
Həmin  ayələr  Muhəmməd  Peyğəmbərə  (s.ə.v.)  onun 
peyğəmbərliyi dövründə (23 il ərzində) nazil olmuşdur. 
Bu  mənada  əsasən  şərab  nəzərdə  tutulur.  Ərəbcə 
“sakar”  və  ya  “şakar”  hərfi  mənada  sərxoş  edən  içki 
kimi  tərcümə  olunur.  Bu  haqda  birinci  ayə  Məkkədə 
nazil  olmuşdur,  lakin  şərab  içməkdən  çəkindirmək 

 
302 
haqqında  ayə  Mədinədə  nazil  olunub.  Ona  görə  də 
şərabın  haram  edilməsini  daha  dəqiq  bilmək  üçün  bu 
barədə  nazil  olunan  ayələri  xronoloji  qaydada  izah 
etmək vacibdir. 
“Siz  xurma  ağaclarının  meyvəsindən  və 
üzümlərdən Ģərab (yaxud sirkə) və gözəl ruzi (kişmiş, 
mövüc,  bəhməz,  quru  xurma  və  s.)  düzəldirsiniz. 
ġübhəsiz  ki,  bunda  da  ağılla  düĢünənlər  üçün  bir 
ibrət vardır.” (ən – Nəhl, 16/67). 
Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  bu  ayə  içki  haram 
edilməzdən əvvəl Məkkədə nazil olub. 
Bu ayə Məkkədə nazil olmuşdur və ayənin mənası 
ondadır  ki,  üzümün  emalından  alınan  və  insanları 
sərxoş edən şərab onu içməyi bacaranlar üçün nəzərdə 
tutulur.  Bəs  onu  içməyin  həddini  kim  bilir?  Bunun 
həddini  hamı  bilməlidir.  Artıq  əl  –  Bəqərə  surəsində 
Muhəmməd  Peyğəmbərdən  (s.ə.v.)  şərab  haqqında 
soruşduqda Allahın belə buyurduğunu demişdir:  
(Ya Muhamməd!) Səndən içki və qumar (meysir) 
haqqında sual edənlərə söylə: “Onlarda həm böyük 
günah,  həm  də  insanlar  üçün  mənfəət  (dünya 
mənfəəti)  vardır.  Lakin  günahları  mənfəətlərindən 
daha böyükdür”! ...(əl – Bəqərə, 2/219).  
Bu surə  Mədinədə nazil olmuşdur və  qeyd olunur 
ki, şərab içməkdə xeyrdən çox, günah var. Bəs nə üçün 
şərabın  içilməsi  birdəfəlik  qadağan  edilmirdi?  İş 
burasındadır  ki,  “Qurani  Kərim”  nazil  olana  qədər 
insanlarda şərab içməyə və qumar oynamağa meyillilik 
vardı. “Qurani Kərim” -in hikməti hər işdə tədricilik və 
ardıcıllıq  (məntiqlik)  göstərilməklə  daimiliyə  nail 
olmağa  çağırışdır.  Əgər  bu  və  ya  digər  iş  qədim 
dövrdən mövcud olmaqla ictimai ənənələrə, adətlərə və 

 
303 
qaydalara  toxunursa,  onların  dəyişdirilməsinə  və  ya 
qadağan edilməsinə ehtiyatlı olmaq lazımdır. Ona görə 
də  şərab  haqqında  olan  Allah  kəlamlarını  insanlara 
incəliklə  anlatmağa  çağırılır.  Ayədə  deyildiyi  kimi 
şərabda  xeyirdən  çox  ziyan  (günah)  var.  Məhz  buna 
görə də Yaradan öz buyruğunu, onun fikrini insanların 
dərk etməsini istəmişdir.  
“Allah  istər  ki,  üzərinizdə  olanı  (ağırlığı) 
yüngülləĢdirsin, çünki insan (şəhvətini cilovlamaq və 
itaətin 
çətinliyinə 
dözmək 
baxımından) 
zəif 
yaradılmıĢdır”. (ən – Nisa, 4/28). 
Ən  –  Nisa  surəsində  deyilir  ki,  insan  çox  zərif 
yaranıb.  Buradan  aydın  olur  ki,  insanın  ruhu  ilə  onun 
fiziki  hissiyyatı  arasında  münaqişə  yaranır.  Nəticədə 
insan  şərab  içməyə  meyl  edir.  Şərab  içdikdən  sonra 
başı  dumanlanır  və  sərxoş  olur.  Nəticədə  insanın 
zəifliyi aşkar təzahür edir. Elə ona görə də insan sərxoş 
vaxtı  Yaradana  müraciət  etməsin  deyə  xüsusi  ayədə 
vurğulanmışdır.  
“Ey  iman  gətirənlər!  SərxoĢ  ikən  nə  dediyinizi 
anlamayana  qədər  və  cunub  (murdar)  olduğunuz 
zaman – yol ötən müsafirlər müstəsnadır- qüsl edə-
nədək  namaza  (namaz  qılınan  yerə)  yaxınlaĢmayın. 
Xəstələndikdə  və  ya  səfərdə  olduqda,  sizlərdən  biri 
ayaq yolundan gəldikdə, yaxud qadınlara toxunmuĢ 
(yaxınlıq  etmiş)  olduqda  (qüsl  və  dəstamaz  üçün)  su 
tapmadığınız  zaman  pak  bir  torpaqla  təyəmmüm 
edin,  (ovuclarınızı)  üzünüzə  və  əllərinizə  sürtün! 
ġübhəsiz ki, Allah əfv edəndir, bağıĢlayandır!” (ən – 
Nisa, 4/43). 
Görüldüyü  kimi,  “Qurani-Kərim”  necə  ehtiyatla, 
ardıcıllıqla  şərabdan  imtina  etməyə  çağırır.  Lakin 

 
304 
bunlar  hələ  şərabın  qadağan  olunması  demək  deyil. 
Qeyd  olunan  ayədəki  buyruqlar  bir  daha  insanlara 
dəqiq  göstərir  ki,  Allah  Təbarəkə  Təala  şərab  içməyi 
təqdir etmir (icazə vermir), tövsiyə etmir. Bəs nə üçün 
belə olur? Əgər “Qurani Kərim” – də sərxoş halda na-
maza  durmamaq  buyurulursa,  deməli  belə  hallar 
əvvəllər mövcud olmuşdur. 
“Qurani-Kərim”  bunun  səbəbini  bizə  açıq  aydın 
göstərir.  Şeytan  axirət  gününə  qədər  Allah  Təaladan 
əbəs yerə möhlət istəməmişdi. Şeytan insanı yolundan 
çıxardır.  Bu  barədə  Əl  –  Maidə  surəsində  deyilir:  Ey 
insan, şeytanın fitvasına qarşı dayana biləcəksənmi? 
“ġübhəsiz  ki,  ġeytan  içki  və  qumarla  aranıza 
ədavət  və  kin  salmaqdan  və  namaz  qılmaqdan 
ayırmaq istər. Artıq bu iĢə son qoyacaqsınızmı?” (əl 
– Maidə, 5/91). 
Bu  ayənin  məzmunu  da  şərabın  tam  qadağan 
olunmasını  demir.  “Artıq  bu  iĢə  son  qoyacaq-
sınızmı?” deyilir. 
Əgər  şərabın  içilməsinə  qadağa  qoyulmursa,  ona 
əməl  olunmursa  və  ona  qarşı  birbaşa  izahat  və 
müraciət  yoxdursa,  onda  bəs  nə  qalır?  Bunun  Allah 
Təalanın  xoşuna  gəlməyən  əməl  olduğu  elan 
edilməlidir.  Yenə  də  insan  seçim  qarşısındadır. 
“Qurani-Kərim” – də buyrulur. 
“Ey iman gətirənlər! ġərab da (içki də), qumar 
da,  bütlər  də,  fal  oxları  da  ġeytan  əməlindən  olan 
murdar  bir  Ģeydir.  Bunlardan  çəkinin  ki,  bəlkə, 
nicat tapasınız!” (əl – Maidə, 5/90). 
“Qurani-Kərim” ciddi surətdə xəbərdarlıq edir: Bu 
işdən  uzaqlaşın!  Bu  işdən  çəkinin!  Əgər  siz 
doğurdanda  Allahı  sevirsinizsə  və  özünüzə  xoşbəxtlik 

 
305 
arzulayırsınızsa, onda onun buyruqlarına əməl edin. Bu 
anda  “Qurani-Kərim”  –  dən  bir  ayə  də  yada  düşür. 
Ayədə buyurulur: 
“Allah,  Ģübhəsiz  ki,  Allah  yolunda  vuruĢub 
öldürən  və  öldürülən  möminlərin  canlarını  və 
mallarını  Tövratda,  Ġncildə  və  Quranda  haqq 
olaraq  vəd  edilmiĢ  Cənnət  müqabilində  satın 
almıĢdır.  Allahdan  daha  çox  əhdə  vəfa  edən 
kimdir?  Etdiyiniz  sövdəyə  görə  sevinin.  Bu  böyük 
qurtuluĢdur (uğurdur)!” (ət-Tovbə, 9/111). 
Bu  o  deməkdir  ki,  sizin  xoşbəxtliyinizin  ölçüsü 
sizin  Allaha  sevginizin  dərəcəsi  ilə  təyin  olunur.  Nə 
üçün  belədir?  Ayənin  digər  hissəsində  buyurulur: 
“Allahdan  daha  çox  əhdə  vəfa  edən  kimdir?”. 
Deməli biz hərəkətlərimizin seçimini özümüz müəyyən 
etməliyik.  Ali  –  İmran  surəsində  deyildiyi  kimi:  “Bu 
sizin özünüzdədir”. Buna cavab yenə “Qurani-Kərim” 
– də verilir.  
 “Hər  kəs  öz  əməlinin  girovudur!  (Hərə  öz 
əməlinin əvəzini alacaqdır! ).” (əl – Muddassir, 74/38). 
İnsan  haqqında  söylənilən  bir  söhbət  çox  düzgün 
deyilib.  “Qurani-Kərim”  –  də  insanın  xarakteristikası 
haqqında digər buyruq var.  
“Həqiqətən  insan  (sərvətə)  çox  həris  (tamahkar 
və kəmhövsələ) yaradılmıĢdır!” (əl-Məaric, 70/19)  
Bəs  necə  olmaq  lazımdır?  Dünyada  görüldüyü 
kimi  müxtəlifliklər  çoxdur.  Qurani  Kərim  –  də 
buyurulur.  
“Biz  yer  üzündə  olanları  onun  (sakinləri,  yer 
əhli)  üçün  (və  ya  onun  özünəməxsus)  bir  zinət