Yer: Van, Rescate Otel program ve özetler programme and abstracts

Zeytin Ağacı Hz. Nuh’un Gemisi’nin Yerini Belirledi
The Olive Tree Identified the Location of Noah's Ark 
Fevzi ÖZGÖKÇE
Doç.Dr.Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 65080 
Van-Türkiye
e-mail:[e-mail]
Özet
Bu  güne  kadar  sadece  Hz  Nuh’un  Gemisine  bir  çift  hayvan  alınmasından  söz 
edilmekteydi. Oysa gerek dünya çapında olduğu kabul edilse (imkansız gözükme-
kte), gerekse de lokal olarak gerçekleştiği kabul edilse Biyolojik çeşitliliğin önemli 
bir parçası olan bitkilerin de gemiye alındığı kaçınılmazdır. Bitkilerin toplanması, 
taşınması  ve  gemide  uzun  zaman  saklanması  ve  bakımı  hayvanlara  oranla  daha 
kolaydır. Çünkü bitkilerin ekserisi tohum, kalan kısmının ise soğan, yumru ve diğer 
vejetatif organların gemiye alınması ve orada korunması çok kolaydır.
En yaygın görüşlere göre Hz. Nuhun Gemisi ya Ağrı Dağı (Ağrı)’nda yada Cudi 
Dağı (Şırnak)’nda olduğu iddia edilmektedir. Nuh Tufanı sonrası Beyaz güvercin 
suların çekildiğinin ve canlılık belirtisi ve karanın yakınlığı gösteren tarihi kayıt en 
azında tufan kadar kesindir. Beyaz Güvercinin ağzında zeytin dalı ile Nuh’un gemi-
sine dönmesi Geminin Cudi Dağı’na indiğinin en önemli floristik delilidir. Yaklaşık 
on yıllık bölgedeki bitki örtüsü araştırmalarımız sonucunda Zeytin’in doğal yayılışı 
Cudi ve Gabar dağlarında tespit edilirken, Ağrı Dağı ve çevresinde yayılışı atrıntılı 
araştırılmasına rağmen bulunmamaktadır. Doğal zeytin ağaçlarının (Olea europea 
L.) tarafımızdan Cudi ve Gabar eteklerinde tespit edilmesi de geminin Ağrı Dağı’na 
değil,  bilakis  Cudi  Dağı’na  konduğu  rivayetini  güçlendirmektedir.  Çünkü  gerek 
günümüz  gerekse  de  fitocoğrafik  verilerde Ağrı  ve  çevresinde  Zeytin  bitkisinin 
yayılışına rastlanmamıştır. 
Anahtar  Kelimeler:  Nuhun  Gemisi,  Zeytin  Ağacı,  Ağrı  Dağı,  Cudi  Dağı, 
Türkiye.
                          
Summary
   To this day, only a couple of animals were mentioned to be taken to Prophet 
Noah's Ark. However, either assuming that it happened worldwide (seems impossi-
ble), or assuming that it happened locally, it is inevitable that plants which embrace 
an important part of the biodiversity were taken to the ship. Plant collection, trans-
port and storage on board for a long time are easier to maintain when compared to 
Türkiye’de Felaketlerin Hastanelere Kazandırdığı Kadın 
Hastabakıcı Mesleği “Hemşirelik”
Disasters Raising Nursing Care in Hospitals as a Woman’s 
Carrer in Turkey
 
Prof.Dr.Nil SARI
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
e-mail:[e-mail]
Özet
   Osmanlı döneminde kadınların hastanelerde çalışması düşünülmezdi. Kadınlar 
(anneler, eşler, kız kardeşler) ailelerinin doğal hastabakıcılarıydı. 19’uncu yüzyılın 
ikinci yarısından itibaren savaşlar, göçler ve salgın hastalıklar gibi felaketler sebebi-
yle Osmanlı’lar kadın hastabakıcılarla tanışmaya başladı. Kırım Savaşı’nda (1853-
56)  Türkiye’ye  gelen  rahibe  hemşireler  ordularının  yaralı  ve  hasta  askerlerine 
baktılar. Rahibe hemşireler 1865 kolera salgınında özveriyle hizmet ederek takdir 
topladılar. Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1877-78) Kızılhaç ile birlikte kurulan Hilâl-i 
Ahmer  Hastanelerinde  rahibe  hemşireler  de  hizmet  verdiler.  Kafkas  ve  Balkan 
göçlerinde  hastanelere  yatırılan  evsiz  ve  kimsesiz  kadın  hastaların  bakımı  için 
kadınlar görevlendirildi. 
19’uncu yüzyılın sonlarında kadın hastalar için açılan hastanelerde ve koğuşlarda 
hasta  bakımı  yapan  kadınlar  “kadın  hizmetçi”,  “inâs  hademe”  ve  “tımarcı”  gibi 
sıfatlarla çalışmaktaydı. Osmanlı-Rus Savaşı başladığında “Yaralı ve Hasta Asker-
lere Yardım Cemiyeti” olarak 1877 yılında kurulan Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemi-
yeti  içinde  kadınların  örgütlenmesi  ancak  1912’de  gerçekleşti.  Birinci  Dünya 
Savaşı’nda  Osmanlı  hanımefendileri  gönüllü  olarak  hastanelerde  hemşirelik 
yaptılar ve göçmenlere yardım ettiler. Kadın hastabakıcı (hemşirelik) mesleğinin 
Türkiye’de  toplumca  benimsenmesi  ve  gelişimi  Dr.  Besim  Ömer  Paşa’nın 
öncülüğünde  ve  Hilâl-i Ahmer  Cemiyeti  vasıtasıyla  sağlanmıştı. Ard  arda  gelen 
felaketler  Osmanlı  kadınının  toplum  içinde  yer  almasına  zemin  teşkil  etmiş  ve 
hastanelerde hasta bakımının bir kadın mesleği olarak benimsenmesine yol açmıştı.
Summary
  It would have been unthinkable for a woman to be a nurse in an Ottoman hospital 
before late 19th century. Female members of Ottoman families (wifes, mothers, 
sisters)  were  considered  as  inborn  nurses  of  the  family.    Ottomans  came  to  be 
acquainted with professional female nurses as a result of disasters such as wars, 
migrations and epidemic diseases. Nursing nuns who came to Turkey during the 
animals. For it is very easy to protect the predominant seed plants, the remainder 
bulbs, tubers and other vegetative organs to be taken aboard. 
    According to the most common opinions, Noah's Ark is alleged to be at Mount 
Ararat (Ağrı) or at the Mount Cudi (Şırnak). It is as at least certain as the Deluge 
that after the Deluge, White dove is a historical record showing the foreshore and is 
a sign of life and the proximity of the land. That White dove in returning to the ship 
with an olive branch in the mouth of its own is the most important floristic evidence 
that the Noah's Ark was placed on Mount Cudi. As a result of nearly ten years of our 
research in the area of vegetation, natural distribution of Olive was detected in the 
mountains Cudi and Gabar, although there was no spread around Mount Ararat in 
spite of detailed investigation. That natural olive trees (Olea europea L.) were iden-
tified by us at the foot of Cudi and Gabar strengthens the rumor that the ship is not 
placed at Mount Ararat, but rather is placed on Mount Cudi. For, either in today's 
data or in phytogeographical data, the distribution of olive plants was not observed 
in and around Ağrı (Ararat).
Keywords: Noah's Ark, The Olive Tree, Mount Ararat, Mount Cudi, Turkey.
Crimean War (1853-56) looked after the wounded and sick soldiers of their armies. 
Nursing sisters were greatly appreciated due to their devoted service for patients 
during the cholera epidemic in 1865. Nursing sisters also served at hospitals estab-
lished by the Ottoman Red Crescent Society together with the International Red 
Cross Society during the Ottoman-Russian War (1877-78). Women were commis-
sioned in Ottoman hospitals to care for homeless and forlorn sick women immi-
grants from the Caucasus and Balkans. 
During the end of the 19th century women who cared for female patients in Otto-
man hospitals and wards established for women were employed as “female maid” 
or  “female  servant”.  Organization  of  women  within  the  Ottoman  Red  Crescent 
Society, founded in 1877 at the start of the Russian War under the name “Relief of 
Wounded and Sick Soldiers”, was not realized until1912. During the Ist World War 
Ottoman ladies worked as volunteer nurses in hospitals and aided the immigrants. 
Nursing was adopted socially as a female career under the leadership of Dr. Besim 
Ömer Pasha and he also pioneered the development of professional nursing through 
the  support  of  the  Ottoman  Red  Crescent  Society.  Disasters,  one  after  another, 
constituted grounds for Ottoman women to participate in social life together with 
men and opened the way for the adoption of nursing in hospitals as a female career.   
56

Zeytin Ağacı Hz. Nuh’un Gemisi’nin Yerini Belirledi
The Olive Tree Identified the Location of Noah's Ark 
Fevzi ÖZGÖKÇE
Doç.Dr.Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 65080 
Van-Türkiye
e-mail:[e-mail]
Özet
Bu  güne  kadar  sadece  Hz  Nuh’un  Gemisine  bir  çift  hayvan  alınmasından  söz 
edilmekteydi. Oysa gerek dünya çapında olduğu kabul edilse (imkansız gözükme-
kte), gerekse de lokal olarak gerçekleştiği kabul edilse Biyolojik çeşitliliğin önemli 
bir parçası olan bitkilerin de gemiye alındığı kaçınılmazdır. Bitkilerin toplanması, 
taşınması  ve  gemide  uzun  zaman  saklanması  ve  bakımı  hayvanlara  oranla  daha 
kolaydır. Çünkü bitkilerin ekserisi tohum, kalan kısmının ise soğan, yumru ve diğer 
vejetatif organların gemiye alınması ve orada korunması çok kolaydır.
En yaygın görüşlere göre Hz. Nuhun Gemisi ya Ağrı Dağı (Ağrı)’nda yada Cudi 
Dağı (Şırnak)’nda olduğu iddia edilmektedir. Nuh Tufanı sonrası Beyaz güvercin 
suların çekildiğinin ve canlılık belirtisi ve karanın yakınlığı gösteren tarihi kayıt en 
azında tufan kadar kesindir. Beyaz Güvercinin ağzında zeytin dalı ile Nuh’un gemi-
sine dönmesi Geminin Cudi Dağı’na indiğinin en önemli floristik delilidir. Yaklaşık 
on yıllık bölgedeki bitki örtüsü araştırmalarımız sonucunda Zeytin’in doğal yayılışı 
Cudi ve Gabar dağlarında tespit edilirken, Ağrı Dağı ve çevresinde yayılışı atrıntılı 
araştırılmasına rağmen bulunmamaktadır. Doğal zeytin ağaçlarının (Olea europea 
L.) tarafımızdan Cudi ve Gabar eteklerinde tespit edilmesi de geminin Ağrı Dağı’na 
değil,  bilakis  Cudi  Dağı’na  konduğu  rivayetini  güçlendirmektedir.  Çünkü  gerek 
günümüz  gerekse  de  fitocoğrafik  verilerde Ağrı  ve  çevresinde  Zeytin  bitkisinin 
yayılışına rastlanmamıştır. 
Anahtar  Kelimeler:  Nuhun  Gemisi,  Zeytin  Ağacı,  Ağrı  Dağı,  Cudi  Dağı, 
Türkiye.
                          
Summary
   To this day, only a couple of animals were mentioned to be taken to Prophet 
Noah's Ark. However, either assuming that it happened worldwide (seems impossi-
ble), or assuming that it happened locally, it is inevitable that plants which embrace 
an important part of the biodiversity were taken to the ship. Plant collection, trans-
port and storage on board for a long time are easier to maintain when compared to 
Türkiye’de Felaketlerin Hastanelere Kazandırdığı Kadın 
Hastabakıcı Mesleği “Hemşirelik”
Disasters Raising Nursing Care in Hospitals as a Woman’s 
Carrer in Turkey
 
Prof.Dr.Nil SARI
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
e-mail:[e-mail]
Özet
   Osmanlı döneminde kadınların hastanelerde çalışması düşünülmezdi. Kadınlar 
(anneler, eşler, kız kardeşler) ailelerinin doğal hastabakıcılarıydı. 19’uncu yüzyılın 
ikinci yarısından itibaren savaşlar, göçler ve salgın hastalıklar gibi felaketler sebebi-
yle Osmanlı’lar kadın hastabakıcılarla tanışmaya başladı. Kırım Savaşı’nda (1853-
56)  Türkiye’ye  gelen  rahibe  hemşireler  ordularının  yaralı  ve  hasta  askerlerine 
baktılar. Rahibe hemşireler 1865 kolera salgınında özveriyle hizmet ederek takdir 
topladılar. Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1877-78) Kızılhaç ile birlikte kurulan Hilâl-i 
Ahmer  Hastanelerinde  rahibe  hemşireler  de  hizmet  verdiler.  Kafkas  ve  Balkan 
göçlerinde  hastanelere  yatırılan  evsiz  ve  kimsesiz  kadın  hastaların  bakımı  için 
kadınlar görevlendirildi. 
19’uncu yüzyılın sonlarında kadın hastalar için açılan hastanelerde ve koğuşlarda 
hasta  bakımı  yapan  kadınlar  “kadın  hizmetçi”,  “inâs  hademe”  ve  “tımarcı”  gibi 
sıfatlarla çalışmaktaydı. Osmanlı-Rus Savaşı başladığında “Yaralı ve Hasta Asker-
lere Yardım Cemiyeti” olarak 1877 yılında kurulan Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemi-
yeti  içinde  kadınların  örgütlenmesi  ancak  1912’de  gerçekleşti.  Birinci  Dünya 
Savaşı’nda  Osmanlı  hanımefendileri  gönüllü  olarak  hastanelerde  hemşirelik 
yaptılar ve göçmenlere yardım ettiler. Kadın hastabakıcı (hemşirelik) mesleğinin 
Türkiye’de  toplumca  benimsenmesi  ve  gelişimi  Dr.  Besim  Ömer  Paşa’nın 
öncülüğünde  ve  Hilâl-i Ahmer  Cemiyeti  vasıtasıyla  sağlanmıştı. Ard  arda  gelen 
felaketler  Osmanlı  kadınının  toplum  içinde  yer  almasına  zemin  teşkil  etmiş  ve 
hastanelerde hasta bakımının bir kadın mesleği olarak benimsenmesine yol açmıştı.
Summary
  It would have been unthinkable for a woman to be a nurse in an Ottoman hospital 
before late 19th century. Female members of Ottoman families (wifes, mothers, 
sisters)  were  considered  as  inborn  nurses  of  the  family.    Ottomans  came  to  be 
acquainted with professional female nurses as a result of disasters such as wars, 
migrations and epidemic diseases. Nursing nuns who came to Turkey during the 
animals. For it is very easy to protect the predominant seed plants, the remainder 
bulbs, tubers and other vegetative organs to be taken aboard. 
    According to the most common opinions, Noah's Ark is alleged to be at Mount 
Ararat (Ağrı) or at the Mount Cudi (Şırnak). It is as at least certain as the Deluge 
that after the Deluge, White dove is a historical record showing the foreshore and is 
a sign of life and the proximity of the land. That White dove in returning to the ship 
with an olive branch in the mouth of its own is the most important floristic evidence 
that the Noah's Ark was placed on Mount Cudi. As a result of nearly ten years of our 
research in the area of vegetation, natural distribution of Olive was detected in the 
mountains Cudi and Gabar, although there was no spread around Mount Ararat in 
spite of detailed investigation. That natural olive trees (Olea europea L.) were iden-
tified by us at the foot of Cudi and Gabar strengthens the rumor that the ship is not 
placed at Mount Ararat, but rather is placed on Mount Cudi. For, either in today's 
data or in phytogeographical data, the distribution of olive plants was not observed 
in and around Ağrı (Ararat).
Keywords: Noah's Ark, The Olive Tree, Mount Ararat, Mount Cudi, Turkey.
Crimean War (1853-56) looked after the wounded and sick soldiers of their armies. 
Nursing sisters were greatly appreciated due to their devoted service for patients 
during the cholera epidemic in 1865. Nursing sisters also served at hospitals estab-
lished by the Ottoman Red Crescent Society together with the International Red 
Cross Society during the Ottoman-Russian War (1877-78). Women were commis-
sioned in Ottoman hospitals to care for homeless and forlorn sick women immi-
grants from the Caucasus and Balkans. 
During the end of the 19th century women who cared for female patients in Otto-
man hospitals and wards established for women were employed as “female maid” 
or  “female  servant”.  Organization  of  women  within  the  Ottoman  Red  Crescent 
Society, founded in 1877 at the start of the Russian War under the name “Relief of 
Wounded and Sick Soldiers”, was not realized until1912. During the Ist World War 
Ottoman ladies worked as volunteer nurses in hospitals and aided the immigrants. 
Nursing was adopted socially as a female career under the leadership of Dr. Besim 
Ömer Pasha and he also pioneered the development of professional nursing through 
the  support  of  the  Ottoman  Red  Crescent  Society.  Disasters,  one  after  another, 
constituted grounds for Ottoman women to participate in social life together with 
men and opened the way for the adoption of nursing in hospitals as a female career.   
57

Şanlıurfa’da Halkın Tansiyon Düşürücü Olarak Kullandığı 
Bitkiler
Plants Used as Blood Pressure-Lowerings by Public in 
Şanlıurfa 
Fevzi ÖZGÖKÇE & Hüseyin HASIRCI 
Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 65080 Van-Türkiye
e-mail:[e-mail]
Özet
Bu  çalışma  ile  Şanlıurfa’da  halkın  tansiyon  düşürücü  olarak  kullandığı  bitkiler 
araştırılmıştır. Yöre halkından bu bitkilerin kullanımı hakkında anketlerle ve yüz 
yüze görüşmelerle bilgiler alınmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda Şanlıurfa ve 
çevresinde  halkın  tansiyon  düşürücü  olarak  kullandığı  8  bitki  taksonu  tespit 
edilmiştir; Acı yavşan otu (Teucrium polium L.), Deve çökerten (Tribulus terrestris 
L.),  Isırgan  otu  (Urtica  dioica  L.),  Karabaş  otu  (Lavandula  stoechas  L.),  Kişniş 
(Coriandrum  sativum  L.),  Oğul  otu  (Melissa  officinalis  L.),  Ökse  otu  (Viscum 
album L.), Sarımsak (Allium sativum L.), bitkilerinin halk arasında kullanımı tespit 
edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Tansiyan düşüren, Bitki, Şanlıurfa, Etnobotanik.
Summary
This  study  examined  plants  used  as  blood  pressure-lowerings  by  the  people  in 
Şanlıurfa. Information about the use of these plants was obtained using question-
naires  and  face  to  face  interviews  with  local  people. As  a  result  of  the  findings 
obtained, eight plant taxa were identified to be used as blood pressure-lowering by 
the people in and around Şanlıurfa; bitter wormwood herb (Teucrium polium L.), 
camel  refuted  (Tribulus  terrestris  L.),  nettle  (Urtica  dioica  L.),  buckwheat  herb 
(Lavandula stoechas L.), coriander (Coriandrum sativum L.), lemon balm (Melissa 
officinalis L.), mistletoe (Viscum album L.), garlic (Allium sativum L.) plants were 
identified to be used among the public.
Keywords: The lowering Tans, Plant, Sanlıurfa, Ethnobotany.
Türkiye’de Felaketlerin Hastanelere Kazandırdığı Kadın 
Hastabakıcı Mesleği “Hemşirelik”
Disasters Raising Nursing Care in Hospitals as a Woman’s 
Carrer in Turkey
 
Prof.Dr.Nil SARI
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
e-mail:[e-mail]
Özet
   Osmanlı döneminde kadınların hastanelerde çalışması düşünülmezdi. Kadınlar 
(anneler, eşler, kız kardeşler) ailelerinin doğal hastabakıcılarıydı. 19’uncu yüzyılın 
ikinci yarısından itibaren savaşlar, göçler ve salgın hastalıklar gibi felaketler sebebi-
yle Osmanlı’lar kadın hastabakıcılarla tanışmaya başladı. Kırım Savaşı’nda (1853-
56)  Türkiye’ye  gelen  rahibe  hemşireler  ordularının  yaralı  ve  hasta  askerlerine 
baktılar. Rahibe hemşireler 1865 kolera salgınında özveriyle hizmet ederek takdir 
topladılar. Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1877-78) Kızılhaç ile birlikte kurulan Hilâl-i 
Ahmer  Hastanelerinde  rahibe  hemşireler  de  hizmet  verdiler.  Kafkas  ve  Balkan 
göçlerinde  hastanelere  yatırılan  evsiz  ve  kimsesiz  kadın  hastaların  bakımı  için 
kadınlar görevlendirildi. 
19’uncu yüzyılın sonlarında kadın hastalar için açılan hastanelerde ve koğuşlarda 
hasta  bakımı  yapan  kadınlar  “kadın  hizmetçi”,  “inâs  hademe”  ve  “tımarcı”  gibi 
sıfatlarla çalışmaktaydı. Osmanlı-Rus Savaşı başladığında “Yaralı ve Hasta Asker-
lere Yardım Cemiyeti” olarak 1877 yılında kurulan Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemi-
yeti  içinde  kadınların  örgütlenmesi  ancak  1912’de  gerçekleşti.  Birinci  Dünya 
Savaşı’nda  Osmanlı  hanımefendileri  gönüllü  olarak  hastanelerde  hemşirelik 
yaptılar ve göçmenlere yardım ettiler. Kadın hastabakıcı (hemşirelik) mesleğinin 
Türkiye’de  toplumca  benimsenmesi  ve  gelişimi  Dr.  Besim  Ömer  Paşa’nın 
öncülüğünde  ve  Hilâl-i Ahmer  Cemiyeti  vasıtasıyla  sağlanmıştı. Ard  arda  gelen 
felaketler  Osmanlı  kadınının  toplum  içinde  yer  almasına  zemin  teşkil  etmiş  ve 
hastanelerde hasta bakımının bir kadın mesleği olarak benimsenmesine yol açmıştı.
Summary
  It would have been unthinkable for a woman to be a nurse in an Ottoman hospital 
before late 19th century. Female members of Ottoman families (wifes, mothers, 
sisters)  were  considered  as  inborn  nurses  of  the  family.    Ottomans  came  to  be 
acquainted with professional female nurses as a result of disasters such as wars, 
migrations and epidemic diseases. Nursing nuns who came to Turkey during the 
Crimean War (1853-56) looked after the wounded and sick soldiers of their armies. 
Nursing sisters were greatly appreciated due to their devoted service for patients 
during the cholera epidemic in 1865. Nursing sisters also served at hospitals estab-
lished by the Ottoman Red Crescent Society together with the International Red 
Cross Society during the Ottoman-Russian War (1877-78). Women were commis-
sioned in Ottoman hospitals to care for homeless and forlorn sick women immi-
grants from the Caucasus and Balkans. 
During the end of the 19th century women who cared for female patients in Otto-
man hospitals and wards established for women were employed as “female maid” 
or  “female  servant”.  Organization  of  women  within  the  Ottoman  Red  Crescent 
Society, founded in 1877 at the start of the Russian War under the name “Relief of 
Wounded and Sick Soldiers”, was not realized until1912. During the Ist World War 
Ottoman ladies worked as volunteer nurses in hospitals and aided the immigrants. 
Nursing was adopted socially as a female career under the leadership of Dr. Besim 
Ömer Pasha and he also pioneered the development of professional nursing through 
the  support  of  the  Ottoman  Red  Crescent  Society.  Disasters,  one  after  another, 
constituted grounds for Ottoman women to participate in social life together with 
men and opened the way for the adoption of nursing in hospitals as a female career.   
58

Türkiye’de Felaketlerin Hastanelere Kazandırdığı Kadın 
Hastabakıcı Mesleği “Hemşirelik”
Disasters Raising Nursing Care in Hospitals as a Woman’s 
Carrer in Turkey
 
Prof.Dr.Nil SARI
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
e-mail:[e-mail]
Özet
   Osmanlı döneminde kadınların hastanelerde çalışması düşünülmezdi. Kadınlar 
(anneler, eşler, kız kardeşler) ailelerinin doğal hastabakıcılarıydı. 19’uncu yüzyılın 
ikinci yarısından itibaren savaşlar, göçler ve salgın hastalıklar gibi felaketler sebebi-
yle Osmanlı’lar kadın hastabakıcılarla tanışmaya başladı. Kırım Savaşı’nda (1853-
56)  Türkiye’ye  gelen  rahibe  hemşireler  ordularının  yaralı  ve  hasta  askerlerine 
baktılar. Rahibe hemşireler 1865 kolera salgınında özveriyle hizmet ederek takdir 
topladılar. Osmanlı-Rus Savaşı’nda (1877-78) Kızılhaç ile birlikte kurulan Hilâl-i 
Ahmer  Hastanelerinde  rahibe  hemşireler  de  hizmet  verdiler.  Kafkas  ve  Balkan 
göçlerinde  hastanelere  yatırılan  evsiz  ve  kimsesiz  kadın  hastaların  bakımı  için 
kadınlar görevlendirildi. 
19’uncu yüzyılın sonlarında kadın hastalar için açılan hastanelerde ve koğuşlarda 
hasta  bakımı  yapan  kadınlar  “kadın  hizmetçi”,  “inâs  hademe”  ve  “tımarcı”  gibi 
sıfatlarla çalışmaktaydı. Osmanlı-Rus Savaşı başladığında “Yaralı ve Hasta Asker-
lere Yardım Cemiyeti” olarak 1877 yılında kurulan Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemi-
yeti  içinde  kadınların  örgütlenmesi  ancak  1912’de  gerçekleşti.  Birinci  Dünya 
Savaşı’nda  Osmanlı  hanımefendileri  gönüllü  olarak  hastanelerde  hemşirelik 
yaptılar ve göçmenlere yardım ettiler. Kadın hastabakıcı (hemşirelik) mesleğinin 
Türkiye’de  toplumca  benimsenmesi  ve  gelişimi  Dr.  Besim  Ömer  Paşa’nın 
öncülüğünde  ve  Hilâl-i Ahmer  Cemiyeti  vasıtasıyla  sağlanmıştı. Ard  arda  gelen 
felaketler  Osmanlı  kadınının  toplum  içinde  yer  almasına  zemin  teşkil  etmiş  ve 
hastanelerde hasta bakımının bir kadın mesleği olarak benimsenmesine yol açmıştı.