13.4. Tijorat banklari daromad va xarajatlari
Tijorat banklarining daromadi foizli va foizsiz daromadlardan iborat. Tijorat
banklarinining daromadlari tarkibida foizli daromadlar asosiy salmoqni egallaydi.
Daromadlar bank balansining passivida hisobga olib boriladi.
Tijorat banklari daromadlarini manbalari turli – tuman bo‘lib, ularni
quyidagi tartibda guruhlash mumkin.
38. Mulkiy shaklidan qa’tiy nazar yuridik va jismoniy shaxslarga qisqa,
o‘rta va uzoq muddatga so‘mda va xorijiy valyutalarda berilgan kreditlar bo‘yicha
daromadlar.
39. Markaziy bankdagi va boshqa banklardagi vakillik hisobvaraqlar
bo‘yicha daromadlar.
40. Qimmatli qog‘ozlarga qilingan investitsiyalar bo‘yicha daromadlar.
41. Trast, lizing, faktoring va forfeyting operatsiyalari bo‘yicha daromadlar.
42. Qimmatbaho metallar bilan amalga oshiriladigan operatsiyalar bo‘yicha
daromadlar.
43. Qimmatli qog‘ozlar bilan amalga oshiriladigan RYePO bitimlari
bo‘yicha daromadlar.
44. Xorijiy valyutalar kursining o‘zgarishi natijasida olinadigan daromadlar.
45. Berilgan kafolatlar va tijorat faoliyatidan olinadigan daromadlar.
46. Qaram xo‘jalik jamiyatlariga, qo‘shma korxonalarga va sho‘‘ba xo‘jalik
jamiyatlariga qilingan investitsiyalardan olingan foyda va dividendlar.
47. Maslahat va vositachilik xizmatlaridan olingan daromadlar.
48. Boshqa daromadlar.
49. Tijorat banklarining foizli daromadlari asosan ular tomonidan
berayotgan kreditlar hisobidan shakllanadi.
Tijorat banklarining xarajati foizli va foizsiz xarajatlardan iborat bo‘ladi.
Xarajatlar bank balansining aktiv tomonida hisobga olib boriladi.
Tijorat banklari o‘z faoliyatini tashkil etish jarayonida turli xarajatlarni
amalga oshiradi, shu bois xarajatlarni moddalar bo‘yicha guruhlarga ajratib
o‘rganish maqsadga muvofiq.
50. Bankning moliyaviy resurslarini shakllantirish va uning bevosita
faoliyatini tashkil etish bilan bog‘liq xarajatlar. Ushbu xarajatlar tarkibiga:
1. mijozlarning
talab
qilib
olinguncha
saqlanadigan
depozit
hisobvaraqlariga xarajatlar;
2. depozit sertifikatlar, omonatlar va aktsiyalarga to‘lanadigan xarajatlar;
3. boshqa bank va bank bo‘lmagan tashkilotlardan olingan kreditlar
bo‘yicha xarajatlar;
4. Markaziy bankdan qayta moliyalash tarzida olingan resurslarga
to‘lanadigan xarajatlar;
5. naqd pullarni olib kelish, jo‘natish va saqlash bilan bog‘liq xarajatlar;
6. qimmatli qog‘ozlar va qimmatli metallar bilan bog‘liq operatsiyalar
bo‘yicha to‘lanadigan xarajatlar;
7. mahalliy banklarning vakillik hisobvaraqlariga to‘lanadigan xarajatlar;
8. xorijiy banklarning «Loro» vakillik hisobvaraqlariga to‘lanadigan
xarajatlar;
9. qaytarilmagan kreditlar bo‘yicha xarajatlar;
10. boshqa xarajatlar.
1. Xodimlarining ish haqi, ijara va boshqa ma’muriy xarajatlar:
11. ish haqi va moddiy yordam xarajatlari;
12. sug‘urta va badallarga xarajatlar;
13. xodimlarni ijtimoiy himoya va meditsina xarajatlari;
14. ijara, suv, elektr energiya, ta’mirlash, qo‘riqlash va boshqa xarajatlar.
3. Xizmat safari, tarnsport va amortizatsiya xarajatlari.
15. bank xodimlarining xizmat safari va yashash xarajatlari;
16. transport va yoqilg‘i xarajatlari;
17. bank binosi va boshqa imoratlariga amortizatsiya xarajatlari;
18. transport, mebel va boshqa jihozlarning amortizatsiya xarajatlari;
19. nomoddiy aktivlar va ijaraga topshirilgan binolarga amortizatsiya
xarajatlari;
20. soliq to‘lovlari bilan bog‘liq xarajatlar;
21. boshqa xarajatlar.
4. Bankning imidjini ko‘tarish va xizmatlarining turini ko‘paytirish bilan
bog‘liq xarajatlar:
22. reklama va e’lonlarga qilinadigan xarajatlar;
23. prezentatsiya va boshqa tadbirlarlarni o‘tkazish bilan bog‘liq xarajatlar;
24. kitoblar va davriy nashrlarga qilinadigan xarajatlar,
25. homiylik va vasiylik xarajatlari;
26. boshqa xarajatlar.
Tijorat banklarining xarajatlari tarkibida asosiy salmoqni yuqorida
keltirilgan birinchi va ikkinchi guruxdagi xarajat moddalari egallaydi.
Tijorat bankining yuqori darajada foydaga ega bo‘lishi va kapitalning
yetarliligini ta’minlanganligi uning iqtisodiy jihatdan mustahkamligini anglatadi.
Bankning yuqori foydaga ega bo‘lishi uning raqobatbardoshligini va
xizmatlarining sifatini oshirishga xizmat qiladi. Kapitalning yetarligini
ta’minlanganligi esa bankning aktiv operatsiyalarining hajmini oshirishga va risk
darajasini pasaytirishga bevosita ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
|