frantsuzcha “banque” va italiyancha “bansa” so’zlaridan paydo bo’lib,
“almashtirish stoli” ma’nosini anglatishining guvohi bo’lamiz.
Bank – bu moliyaviy muassasa bo’lib, jamiyatdagi vaqtinchalik bo’sh pul
mablag’larini tegishli shartlar bilan jalb etib, ushbu mablag’larga ehtiyoji mavjud
bo’lgan yuridik va jismoniy shaxslarga qaytarishlik, muddatlilik, to’lovlilik va
ta’minlanganlik asosida beradigan tijorat tashkilotdir.
Boshqa bir adabiyotda, bank – tadbirkorlik faoliyatining o’ziga xos turi
bo’lib, uning faoliyati ssuda kapitalining harakati, ya’ni ularni jalb qilish va
joylashtirilishi bilan bevosita bog’liqdir, degan fikr ilgari suriladi
52
.
Bankir ssuda kapitalistidan farqli o’laroq, turli ko’rinishdagi xizmatlarni
taklif etadi va pul aylanmasini tashkil qiladi. Ssuda kapitalisti ishlab chiqarishni
o’z kapitali hisobidan moliyalashtirsa, bankir ushbu jarayonni chetdan jalb qilingan
begona shaxslarning mablag’lari hisobidan amalga oshiradi.
Tijorat banklari mohyatini teranroq anglash uchun ayrim metodologik
masalalarga e’tibor qaratish lozim. Ularning ayrimlari quyida keltiriladi:
– banklarning mohiyatini yoritishda ularning mikrodarajadagi faoliyatiga
e’tibor qaratish lozim;
– banklarning mohiyatini yoritishda ular qanday shaklda va maqsadda
tashkil etilganligiga emas, balki ularga yagona bank sifatida faoliyat yuritishiga
e’tibor qilish lozim;
– banklarning mohiyatini ajralmas qismi sifatida ularning tashkil topish
asoslari, ya’ni tashkiliy – huquqiy asoslari muhim ahamiyat kasb etadi;
– banklarning mohiyati – bu o’ziga xos xususiyatga ega bo’lgan ob’ektning
tarkibini anglatadi;
– banklarning mohiyatiga qator ta’riflar shakllantirilgan bo’lib, muammoni
o’rganayotgan paytda uning qanday jihatiga e’tibor qaratilayotganligi muhim
hisoblanadi.
Xulosa qilib aytganda, banklarning vujudga kelishi va ularning mohiyati
kishilik jamiyatining vujudga kelishi davridan boshlab shakllanib, rivojlanib va
takomillashib
kelmoqda.
Buning
asosiy
sababi
jamiyatda
iqtisodiy
munosabatlarning takomillashuvi, mehnat taqsimotining chuqurlashuvi, tovar va
xizmatlar aylanmasi hajmining ortishi kabi qator omillar hisoblanadi. Shuningdek,
qaerda savdo va zargarlik ishlari rivojlangan bo’lsa, shuningdek, ishonch yuqori
bo’lgan joylarda dastlabki banklar paydo bo’lgan.
Dostları ilə paylaş: