“Металл қуйиш усуллари” мавзусини


Domna  pechida  sodir  bo’ladigan  jarayonlar



Yüklə 1,06 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə15/47
tarix19.04.2022
ölçüsü1,06 Mb.
#55763
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   47
“Ìåòàëë óéèø óñóëëàðè” ìàâçóñèíè

Domna  pechida  sodir  bo’ladigan  jarayonlar.  Domna  pechida  sodir  bo‟ladigan 

jarayonlarni  quyidagi  davrlarga  bo‟lish  mumkin;  temir  oksidlaridan  temirning 

qaytarilishi;  temirning  cho‟yanga  aylanishi;  shlak  hosil  bo‟lishi.  Bu  jarayonlar  bir 

vaqtda sodir bo‟ladi. Cho‟yan olish jarayoni quyidagidan iborat: shixta materiallari 

(temir va marganes rudasi, yoqilg‟i va flyuslar) pastga tushadi, gazlar esa yuqoriga 

ko‟tariladi.  Bu  gazlar  koks  yonishidan  hosil  bo‟ladi.  Yonish  gorn  sohasida 

boshlanadi.  1200 

0

S  haroratgacha  qizdirilgan  havo  furma  teshiklari  orqali  pechga 



kiradi  va  furma  sathida  koks  uglerodi  bilan  reaksiyaga  kirishadi.  Yonishdan 

karbonad angidrid hosil bo‟ladi:  

 



 

22 


C

O



2

=CO


 

Gaz  yuqoriga  ko‟tarilgan  sari  kislorod  miqdori  kamaya  boradi  va  uglerod  to‟la 



oksidlanmaydi, quyidagi reaksiya sodir bo‟ladi: 

 

CO



+ C = 2CO. 

 

 

Domna pechiga bug‟ ham puflanadi.  Bug‟ koks bilan reaksiyaga kirishib, uni 



oksidlaydi:   

H

2



O + C=H

2

+CO. 



 

Bir yo‟la flyus - ohaktosh parchlanadi: 

CaCO

3



CaO+CO2 

 

Temirning  uning  oksidlaridan  qaytarilishi  domna  jarayonining  muhim  bosqichi 



hisoblanadi.  U asta-sekin quyidagi  sxema  bo‟yicha kechadi: 

Fe

2



O

3



Fe

3

O



4

FeO



Fe; 


3Fe

2

O



+ CO = 2Fe

3

O



+ CO

2

+Q; 



Fe

3

O



+ CO  = 3FeO + CO

2

 + Q; 


FeO+CO=Fe + CO

2

 – Q. 



Rudani  vodorod  bilan  qaytarishda  shunday  reaksiyalar  bo‟ladi.    Bir  yo‟la  temir 

oksidi qattiq uglerod hisobiga quyidagi reaksiya bo‟yicha ham qaytariladi: 

FeO+C = Fe + CO.  

Shunday  qilib,  50%  gacha  shixta  qaytariladi.  Qattiq  uglerod  (qurum  ko‟rinishida  ) 

rudaning g‟ovaklariga o‟tiradi va uni uglerodlaydi.  

 

900



1100 


0

S haroratda uglerod oksidi sof temir bilan reaksiyaga kirishadi: 

3Fe + 2CO = Fe

3

C + CO



2

 



Bunda temir karbidi hosil bo‟ladi va u temirda erib, uni uglerodlaydi. Temirni 

qaytarish  jarayoni  bilan  birga  shixtaning  boshqa  elementlari  (kremniy,  marganes, 

fosfor)  ni  ham  qaytarish  reaksiyasi  sodir  bo‟ladi.  Marganes  shixtaga  maxsus 



 

23 


kiritilgan marganes rudasidan qaytariladi. Aralashmalarning qaytarilishi quyidagicha 

sodir bo‟ladi: 

MnO + C = Mn + CO; 

SiO


2

 + 2C = Si + 2CO. 

P

2

O



5

  ko‟rinishidagi  fosforning  qaytarilishi  ham  shunday  amalga  oshiriladi.  

Oltingugurt temir bilan  birikma hosil qilib, qolgan temirda eriydi.  

 

Yuqorida  qayd  qilingan  elementlarning  qaytarilishi  tufayli  domna  pechida 



temirning  uglerod,  marganes,  oltingugurt,  fosfor  bilan  murakkab  qotishmasi  hosil 

bo‟ladi.    Bekorchi  jins,  kul,  oltingugurt,  koks  va  ruda  aralashmalarining  bir  qismi 

flyus  bilan  birikib  shlak  hosil  qiladi.  Domna  jarayonida  shlakning  roli  juda  katta, 

cho‟yanning sifati hosil bo‟lgan shlakning xarakteriga bog‟liq.  Oltingugrtni chiqarib 

yuborish quyidagi reaksiya bo‟yicha sodir bo‟ladi: 

CaO + FeS 

FeO + CaS.  



 

Shlak  domnada  suyuqlantirishning  qimmatli  mahsuloti  hisoblanadi.    U  turar 

joy  va  sanoat  binolarini  qurishda,  sement,  beton,  g‟isht  tayyorlashda,  yo‟llar 

qoplamasida va hatto o‟g‟it sifatida ishlatiladi.  

 

Domna  gazi  suyuqlantirishning  muhim  mahsuloti    bo‟lib,  yuqori  kaloriyali 



yonilg‟i hisoblanadi. Undan turli metallurgiya agregatlarini (havo isitgichlari, koks 

batareyalari)  isitishda  foydalaniladi,  so‟ngi  vaqtlarda  undan  qimmatli  kimyoviy 

mahsulotlar  olinmoqda.    Bir  kecha  –  kunduzda  1500  t  cho‟yan  beradigan  domna 

pechi 90 – 100 t yoqilg‟i  o‟rnini bosadigan gaz beradi.  




Yüklə 1,06 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin