NOTLAR 325
risinde bulunan hakikat payı Spinoza’nın formülünde zaten vardır. Or
tak olan herkesçe heyecan ifade ediyor diye görülen organik sarsıntılar
için,
Spinoza doğrusu, önerme 59 scolie’sinde hiçbir şey bildirmiyor. Çün
kü onların ruhla hiçbir münasebetleri yoktur. Fakat bundan dolayı bu
sarsıntıların şuurda hiçbir akis bırakmadığı manası çıkarmalıdır. Tersi
ne, her beden duygulanışının ister istemez bir fikri vardır; başka deyişle,
organizmadan geçen bir hale karşılık ister istemez ruhun uğradığı bir
değişiklik vardır; fakat titreme gibi fizyolojik bir olgunun tasviri heyeca
nın psikolojik tabiatını aydınlatma bakımından bize yardım edemez. Zira
titreme bir düşünce tavrı değildir, bir uzam tavrıdır ve böyle olunca da
bir ruh halini açıklayamaz.
