Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət


                   Ümumxalq Azərbaycan dilinin tərkib hissələri



Yüklə 1,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/166
tarix18.05.2022
ölçüsü1,28 Mb.
#58406
növüDərs
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   166
2015-332

 
17 
                 Ümumxalq Azərbaycan dilinin tərkib hissələri 
 
Hər xalqın və millətin ancaq bir dili olur. Həmin dil o xalq 
və  ya  millətin  ümumi  dili  olduğu  üçün  ümumxalq  dili  deyilir. 
Məsələn,  Azərbaycan  ümumxalq  dili,  rus  ümumxalq  dili,  türk-
mən ümumxalq dili, qazax ümumxalq dili və s. 
Ümumxalq dili çox geniş anlayışdır. Belə ki, ümumxalq dili 
dedikdə xalqın bütün dil vasitə və formalarının məcmusu nəzərdə 
tutulur.  Dildə  hər  nə  varsa,  bunların  hamısını  ümumxalq  dili 
əhatə edir. 
Öz  inkişafının  müəyyən  mərhələsinədək  Azərbaycan  dili 
vahid  tərkibli  ümumxalq  dili  formasında  olmuşdur.  Lakin  son-
ralar bu dilin tərkibində bir-birindən az-çox fərqlənə bilən qollar 
əmələ  gəlmişdir.  Bu  qollar,  başlıca  olaraq,  cəmiyyət  üzvlərinin 
dildən nə dərəcədə istifadə edə bilməsi ilə əlaqədar yaranmışdır. 
Məlumdur  ki,  hər  bir  xalq  və  ya  millətin  bütün  üzvləri 
ümumxalq  dilindən  eyni  şəkildə,  eyni  qaydada  istifadə  edə  bil-
mirlər. Məsələn, ziyalılar, xüsusən alim və yazıçılar dildən daha 
məharətlə  istifadə  etməyə  meyl  göstərirlər.  Onlar  ümumxalq 
dilinin söz və ifadələrini, qayda-qaynunlarını daha da cilalayır və 
daha mükəmməl şəklə salırlar. Lakin savadsız və azsavadlılar isə 
dildən bir növ ―xam‖ şəkildə istifadə edirlər. 
Bu deyilənlərə görədir ki, müasir Azərbaycan ümumxalq dili, 
tərkibcə 2 qola ayrılır: 1) ədəbi danışıq, yaxud ədəbi dil, 2) qeyri-
ədəbi danışıq, yaxud danışıq dili. 
Bu şərti bölgüdə ―ədəbi dil‖ və ―danışıq dili‖ məfhumlarını, 
eyni zamanda, dilin ―tərkib tərəfləri‖ də adlandırmaq olar. 
Ümumxalq  dilinin  iki  qola  ayrıldığını  M.Qorki  çox  gözəl 
şərh etmişdir: ―Dilin ədəbi və xalq dili deyə ikiyə bölünməsi yal-
nız onu göstərir ki, necə deyərlər, bir ―xam‖ dil var, bir də sənət-
karlar tərəfindən işlənilmiş dil‖. 
Ümumxalq  dilinin  iki  qola  ayrılmasını  şərti  mənada  başa 


 
18 
düşmək  lazımdır,  çünki  yuxarıda  qeyd  edildiyi  kimi,  hər  xalqın 
bir neçə deyil, ancaq bir dili olur.Buna görə də Azərbaycan ədəbi 
dili  dedikdə  bir  dili,  Azərbaycan  danışıq  dili  dedikdə  isə  başqa 
dili düşünmək olmaz. Bunların hər ikisinin əsası eynidir. 
 

Yüklə 1,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   166




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin