Microsoft Word P. doc titul doc
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
__________________Milli Kitabxana__________________
38 ğır da belə aça bilməz. Buradan belə bir nəticə çıxa bilər ki, fənlərin hər bir mövzusu üçün qısa məzmunu fraqmentlər hazırlanmalı və əsas materialla birlikdə şagirdlərə çatdırılmalıdır. Əlbəttə bu fikir səhvdir. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, indiki inkişaf şəraitində bu fraqmentlər tezliklə köhnələr, digər tərəfdən də hazır faktların şagirdlər tərəfindən mənimsənilməsi ilə kifayətlənmək onların fəallığını xeyli azaldır. Şagirdlər öyrəndikləri faktları doğma kimi qəbul etməməli, onlara məlum olan biliklər əsasında mühakimə yürüdərək baş verən hadisələrin əmələ gəlmə səbəbləri haqqında müəyyən təsəvvür yaratmalıdırlar. Onlar IX sinifdə fizikadan öyrənirlər ki, kapillyar hadisələr buxarın kondensasiyası üçün şərait yaradır. Məsələn, başqa şərtlər eyni olduqda, meniski çökük olan maye üzərindəki molekula, qabarıq meniskli maye üzərindəki molekuldan fərqli olaraq, daha çox molekul cəzbedici təsir göstərir. Ona görə də havanın rütubəti az olan hallarda, isladan mayenin buxarının kapillyar borularda kapilyar kondensasiyası baş verir. Bunun sayəsində məsaməli maddələr havadakı nəmi özlərinə çəkir. Nəm hava olan yerdə pambıq da, torpaq da nəmi tutub saxlayır, belə şəraitdə hiqroskopik maddələrin qurudulması çətinləşir. Verilmiş maddə üçün islatmayan mayelər isə həmin maddənin məsamələrinə daxil olmur. Suda üzən quşların lələklərinin islanmaması da buna əsasən izah olunur. Içərisindən maye axan kapillyar boruda hava qabarcığı olduqda mayenin hərəkəti zamanı qabarcıq deformasiyaya məruz qalır, onun qabarcıq tərəfdəki əyrilik radiusu dəyişir və maye üzərində əlavə təzyiq yaradır. Bu isə öz növbəsində mayenin hərəkətini çətinləşdirir və ya tamam dayandırır. Belə hadisələr insanın qan damarında baş verə bilər. Qana daxil olan qabarcıq onun hərəkətinə mane olaraq hər hansı bir orqanın qanla təchiz edilməsini pisləşdirir. Dalğıclarda belə hadisə baş verə bilər. Onlar suyun dərin qatlarından nisbətən dayaz qatlarına sürətlə keçdikdə hidrostatik təzyiq qəflətən azaldığından qandan qabarcıqlar ayrılır və qanın damarlar boyunca normal hərəkətinə mane olur. Venaya qan və ya başqa dərman maddəsi yeritdikdə də oraya hava qabarcığının daxil olması ciddi təhlü- |