Microsoft Word P. doc titul doc

__________________Milli Kitabxana__________________ 
89 
genişlənmə xüsusiyyətinə və Arximed qanununa görə izah 
olunur. 
Su öz istilik tutumunun böyüklüyünə görə də bütün bərk və maye 
maddələrdən fərqlənir. Bu o deməkdir ki, müəyyən miqdar suyu 
müəyyən temperatura qədər qızdırmaq üçün lazım olan istilik miqdarı 
həmin şərtlər daxilində başqa maddələri qızdırmaq üçün tələb edilən 
istilik miqdarından çoxdur. Deməli, eyni şərtlər daxilində soyuyan 
maddələrdən ən çox istilik verəni də sudur. 
Suyun istilik tutumunun böyük olması dünya okeanını istilik 
akkumulyatoruna çevirmişdir. Bunu qeyd etmək kifayətdir ki, 1m
3
su 
1
0
S soyuyarkən verdiyi istilik, 3000 m
3
havanı 1
0
S qızdırmaq üçün 
kifayət edir, Bu misalla, dəniz və okeanların planetimizin iqlim 
şəraitində nə qədər böyük rol oynadığını təsəvvür etmək olar. 
Buzu əritmək üçün də çox istilik lazımdır. Bir qram buzu əritmək 
üçün lazım olan istilik, həmin miqdarda qurğuşunu əritmək üçün tələb 
edilən istilikdən 13 dəfə çoxdur. Su donduqda bu istilik yenə ayrılır. 
Buz və qar istilik verərək torpağı və havanı qızdırır. Onlar mühitin sərt 
qış iqlimi şəraitinə qəflətən keçməyin qarşısını alır. Ona görə də 
payızda hələ bir neçə həftə havalar mülayim keçir. Yazda isə buzun 
əriməsi qəflətən bürkü düşməsinə mane olur. Əgər buzun ərimə istiliyi 
qurğuşununki qədər olsaydı, o 13 dəfə tez əriyərdi, çayların suyu aşıb-
daşardı, torpağın məhsuldar qatını və bitkiləri yuyub aparardı, böyük 
fəlakətlər baş verərdi. 
Suyun xüsusi buxarlanma istiliyi də başqa maddələrinkinə nisbətən 
çox böyükdür. Əgər suyun xüsusi buxarlanma istiliyi maye azotunki 
qədər olsaydı, su gölləri bir-birinin ardınca quruyar, yağış yerə 
düşməmiş havadaca buxarlanar, meşə və tarlalar səhraya çevrilərdi. 
Suyun səthi gərilməsi də başqa mayelərinkindən xeyli böyükdür. Eyni 
şəraitdə maye halında olan civə müstəsnalıq təşkil edir. Suyun səth 
qatı özünü gərilmiş rezin pərdə kimi aparır. Bəzi həşəratlar suyun 
səthində sərbəst gəzir və batmırlar. Bu xassəsinə görə yerin 
dərinliklərində olan qrunt suları yuxarı qalxaraq bitkiləri qidalandırır. 
Suyun bu 

---