Ərşad Əzimzadə

1
,  B
3
 və B
6.
 Yada salaq ki, B
3  
(PP)  vitamini təkcə dəri 

 
48 
xəstəliyi  deyil,həm  də  beyin  xəstəliyi  sayılan  pellaqara 
xəstəliyinin  müalicəsində geniş tətbiq olunur və yaxşı səmərə 
verir.E  vitamini  isə  orqanizmdə  israfçılığın  qarşısını  alır, 
oksigenin  qənaətlə  işlənməsini  təmin  edir.Biz  beyinin  əsas 
qidası sayılan oksigendən danışarkən,nəzərə almalıyıq ki,onun 
daşıyıcısı  təkcə  hava  deyil,həm  də  qidalardır.Söhbət    təbii 
qidalardan-çiy sudan, çiy meyvə-tərəvəzdən gedir. 
Psixikanın  vəziyyəti  və  beyinin  işləmək  qabliyyəti, 
birinci  növbədə,daxili  sekresiya  vəzilərinin  iş  qabliyyətindən 
asılıdır.Nəzərə alın ki, bütün vəzilər bir-biri ilə sıx bağlıdır,biri 
digərindən asılıdır.Onların hamısı sağlam olmalıdır.  
Diqqət!..Bir  vəzinin  dərmanla  stimullaşdırılması-
digərinin  fəaliyyətini  pozur.Vəzilərin  hasil  etdiyi  məhsullar 
çox  fəaldır.Onlar  qana,limfaya,mayeyə,toxumaya  sekresiya  və 
harmonlar  buraxırlar.Harmonlar  orqanizmin  həyat  fəaliyyəti 
üçün  gərəkdir,bütün  orqanizmin  funksiyasını,eləcə  də  zülal, 
yağ,karbohidrat və su-duz mübadiləsini tənzimləyir.Hüceyrələ- 
rin  yaxşı  vəziyyətdə  olması  üçün-  düzgün  qidalanmaq,bir  də 
faydalı  hərəkət  lazımdır.  Sağlam  qida-sağlam  hüceyrə  yaradır 
və onları uzun müddət yaşadır, çürük qida-onları qırır. 
Bəs vəzilərimizin hüceyrələrinə hansı qidalar lazımdır? 
Qalxanabənzər  vəzi.  Boyunda  yerləşib.O,normal  işlə-
yəndə,insan  özünü  çox  gümrah  hiss  edir,güclü,nikbin,gülərüz 
və yaradıcı olur,pis işləyəndə-tez yorulur,dəri kobudlaşır və tez 
qocalır,mübadilə  prosesi  pozulur,tük  inkişafdan  qalır,dırnaqlar 
tez-tez  qırılır,tuluqvari  şiş  əmələ  gəlir,zehni  qabliyyət  və  cinsi 
fəallıq  zəyifləyir,adamda  ruh  düşgünlüyü  əmələ  gəlir.Bu  hal 
tərkibində yod olan harmonun-tiroksinin çatışmaması nəticəsin 
-də baş verir.Bunun qarşısı vaxtında alınmasa-ur (zob) xəstəliyi 
əmələ gələr və orqanizmin tez qocalması baş verər. 
Qalxanabənzər  vəzinin  təlabatı:  yod,  B,  S  vitaminləri, 
tirozin (zülal quruculuğunda iştirak edən amin turşusudur). 
Cinsi  vəzilər.Onlar  orqanizmin  normal    fəaliyyət  gös-
tərməsi,həm  də  normal  cinsi  fəaliyyət  üçün  vacibdir.Cinsi 

 
49 
vəzilərə  aiddir:qadınlarda  yumurtacıqlar,kişilərdə  yumurtalar 
(prostat). 
Cinsi vəzilərin təlabatı: A, B, S, E vitaminləri, arqinin, 
dəmir, mis. 
Böyrəküstü  vəzilər.Baş  barmaq  boyda  olan  iki  cüt 
vəzidir,  böyrəklərin  yuxarı  hissəsinə  bitişib(adını  buna  görə 
alıb).Qabıqdan və daxili təbəqədən ibarətdir.Qabığın harmonu - 
karbohidrat  mübadiləsinə,cinsi  funksiyaya  təsir  edir,orqaniz-
min  müdafiə  qabliyyətini  və  əzələlərin  iş  qabliyyətini  təmin 
edir.Daxili təbəqənin  harmonu-adrenalin hazırlayır və maddə-
lər  mübadiləsini  stimullaşdırır.Böyrəküstü  vəzilər-qarşıdurma 
və  qalib  çıxmaq  vəziləridir,onların  harmonu  orqanizmə  enerji 
və həyat gücü axınını təmin edir. 
Böyrəküstü  vəzilərin  təlabatı.  Zəngin  zülallı  qidalar, 
A,S,E vitaminləri və tirozin. 
Böyrəkyanı  vəzilər.Boyunda,qalxanabənzər  vəzinin 
yanında  yerləşib,  ona  bitişib.Elə  buna  görə  də  yaxın  vaxtadək 
onun  bir  hissəsi  hesab  olunurdu.Əsas  vəzifələri-orqanizmdə 
fosfor-kalsium  mübadiləsini  təmin  etməkdir.Bu  da  beyin  üçün 
çox  önəmlidir.Bu  vəzinin  zəifləməsi-sinir  sisteminin  fəaliyyə-
tinə mənfi təsir göstərir:yüksək oyanma, qeyri-normal həssaslıq 
və  nəzarət  olunmayan  əsəbilik  baş  verir.Allergiya  və  spazma-
dan  əzab  çəkirsinizsə,vaxtından  qabaq  qocalırsınızsa,dəqiq 
bilin:qanda kalsium çatışmır. 
Böyrəkyanı  vəzinin  təlabatı:  orqanizmə  kalsiumun 
mənimsənilməsində 
kömək 
edən 
və 
fosfor-kalsium 
mübadiləsini tənzimləyən D vitamini. 
Çəngəlvari vəzi.Ona ur(zob) vəzi də deyirlər.Döş qəfə-
sində  yerləşib.Cinsi  vəzilərlə  və  böyrəküstü  vəzinin  qabığı  ilə 
funksional əlaqəyə malikdir. 
Çəngəlvari vəzinin təlabatı: B qrupu vitaminləri. 
Mədəaltı vəzi.Qarın nahiyəsində yerləşib.İnsulin harmo 
-nu  hazırlayır.Bu  harmon  qara  ciyərdə  yağ  mübadiləsinin 

 
50 
tənzimlənməsində  iştirak  edir.İnsulin  kifayət  qədər  ayrılma- 
dıqda  şəkərli diabet baş verə bilər. 
Mədəaltı vəzinin təlabatı: B  qrupu vitaminləri, kükürd, 
nikel, sistin, qlutamin turşusu. 
Vəzilər  haqqında  söhbətimizə  yekun  vuraraq,onu  qeyd 
etmək  istəyirəm  ki,onları  hər  vaxt  “cari”  və  “əsaslı”  təmir 
etmək  mümkündür.Düzgün  qidalanmaqla  bərabər,Custin 
Qlassın bir məsləhətinə də qulaq asın:“Diqqətinizi vəzilərdən 
biri üzərində cəmləyib, onu təsəvvürünüzdə canlandırsanız 
və dönə-dönə təkrar etsəniz ki, o, əla işləyir, onun fəaliyyəti 
həqiqətən də yaxşılaşacaq”. 
Yenidən  beynin  üzərinə  qayıdaq.Bəzi  mütəxəssislər 
belə  hesab  edirlər  ki,45  yaşa  çatanda  artıq  beynin  intensiv 
fəaliyyəti azalır,75 yaşda isə insan yaradıcı düşünmək qabiliy-
yətini itirir.Belə düşünənlər tədqiqat obyekti kimi, heç şübhəsiz, 
qeyri-sağlam həyat tərzi keçirən müasir(sivil) insanları götürür-
lər.Lakin  bu  mülahizəni  sağlam  həyat  tərzi  keçirən  insanlara 
tətbiq  etsək,aydın  olacaq  ki,onun  heç  bir  elmi  əsası  yoxdur. 
Natruropat  alimlər  sübut  ediblər  ki,yaş-vaxt  ölçüsüdür, 
sağlamlıq  ölçüsü  deyil.Biz  40  yaşlı  qoca  da  tanıyırıq,80-90 
yaşlı gənc də (Məsələn,P.Breqq,M.Kotlyarov və s.).Məşhur rus 
yazıçısı  Aksakov  bədii  əsər  yazmağa  64  yaşda  başlayıb. 
Qaliley öz əsas  kəşfini 70 yaşda edib.Darvin  məşhur “İnsanın 
əmələ gəlməsi” əsərini 60 yaşında yazıb. Bu sətirləri yazarkən, 
73  yaşın  içindəyəm  və  öz  iş  qabiliyyətimi,  düşüncə  tərzimi, 
yaradıcılıq  həvəsimi  20-30  il  bundan  qabaqkı  ilə  müqayisə 
edərkən, dodağıma xoş təbəssüm qonur. O vaxtın ölü ruhundan 
əsər-əlamət  qalmayıb,özümdə  on  adamın  işini  görməyə  bəs 
edən  enerji,həvəs  və  təfəkkür  tapa  bilirəm.Məhz  72  yaşın 
içində  olarkən,ağır  xəstəliklə  vuruşa-vuruşa,ömrümdə  ilk  dəfə 
qələmimi  poeziya  meydanında  sınadım  və  “Seçim”  adlı  geniş 
həcmli  (əl  yazması-1000  səhifə)  poema    yazdım.Ümümbəşəri 
bir  ideyaya  həsr  etdiyim  bu  əsəri  əqli  cəhətdən  heç  bir  əzab 
çəkmədən  yazdım.Qeyri-sağlam  həyat  tərzini  sağlam  həyat 

 
51 
tərzi  ilə əvəz  edən  hər  kəs,sinnindən  asılı  olmayaraq,çox şeyə 
nail ola bilər.Beynin fəaliyyətini hər yaş dərəcəsində dəyişmək, 
onu cavanlaşdırmaq mümkündür.Çünki beyin də hüceyrələrdən 
“toxunub”,hüceyrələri isə cavanlaşdırmaq,yeni hüceyrələr yarat 
-maq  mümkündür!..Beynin  yaxşı  işləməsi  üçün,onu  qida  ilə 
yanaşı,informasiya ilə təchiz etmək də vacib şərtlərdən biridir. 
Beyin  haqqında  təsəvvürünüzü  bir  qədər  də  genişlən-
dirmək məqsədilə qeyd edək ki,insan beyni üç “mərtəbəlidir”: 
birinci “mərtəbə”-şüuraltı,ikinci ”mərtəbə”-şüur və üçüncü  
“mərtəbə”-şüurüstü.  Şüuraltı  mərtəbədə-instinkt,refleks  və 
yaxşı mənimsənilmiş,avtomatik dərəcəyə çatdırılmış qabliyyət-
lər və vərdişlər yerləşib. Onlar “tələb olunanadək” orada yatıb 
qalırlar.Şüur  mərtəbəsində-hardansa,kimdənsə  aldığımız,hətta, 
kiməsə  ötürdüyümüz  biliklər  cəmlənib.Şüurüstü    mərtəbədə- 
cəmlənən  məlumat  isə  qabaqlar  beyində  olmayan,sonradan 
əldə edilmiş bilik sayəsində yaranan bilikdir.Belə bilik-şüurun, 
şüuraltının  və  ötən  illərin  verdiyi  bütün  təcrübənin  birgə 
intensiv fəaliyyəti nəticəsində əmələ gəlir.Şüurüstünün işləməsi 
üçün şüuru mütəmadi olaraq informasiya ilə yükləmək lazımdır. 
Şüur-mühavizəkardır,yalnız  yoxlanılmış,normalarla  “bərkidil-
miş”,sabitləşdirilmiş  şeyləri  özünə  buraxır,yeniliyə    dərhal 
inanmağa  razı  olmur-orqanizmi  qorumaq  təyinatı  belədir. 
Axşamlar,yuxudan qabaq və səhər tezdən şüuraltının gücündən 
istifadə  edə  bilərik-bu  vaxtlar  orqanizm,bir  halda  hələ  tam 
oyanmayıb,o  biri  halda  yorulub,düşüncə  tərzi  fəal  deyil,ona 
görə  də  hələlik  ona  ötürülən  təzəni  inkar  etməyə,yaxud  onu 
şübhə  altına  almağa  qadir  deyil.Şüuraltının  informasiyanı 
qavramaq və qəbul etmək qabliyyəti yuxudan qabaq daha güclü 
olur.Ona  görə  də  C.Qlass  bizə  belə  bir  özünətəqlid  metodu 
təklif  edir:  “Yatağa  uzanın.  Yuxarıdan  aşağı  özünüzü  xəyalən 
seyr edin və içinizdə deyin:”Beynim dincəlir,başımın əzələləri 
yumuşalır,boynumun  və  çiyinlərimin  əzələləri  yumuşalır”... 
Beləliklə  də  ayaq  barmaqlarınızın  ucunadək  çatın.Sonra 
özünüzə  deyin:“Mən  bütövlükdə  rahatlanıram,dərin  yuxudan 

 
52 
başqa  heç  nə  istəmirəm.Mən  get-gedə  daha  bərk  yatmaq 
istəyirəm”.Bundan  sonra  əlavə  edin:“Mən  istirahət  edirəm, 
beynim dincəlir, mən bütövlükdə dincəlirəm”. 
Yuxudan  öncə  mənfi  emosiyaları  atmaq  çox  vacibdir. 
Bu,daxili  qüvvəni,  qoruyub  çətin  situasiyalar  üçün  saxlamağa 
imkan verəcək. Mütamadi olaraq özünüzü inandırmağa çalışın : 
“Şüuraltı bütün çətinlikləri dəf etməkdə, bütün problemləri həll 
etməkdə,bütün  suallara  cavab  tapmaqda  mənə  köməklik 
edəcək”.Şüuraltı  şüur  daha  böyük  imkanlara  malikdir.O,  gecə 
hər  şeyi  öz  “yerinə  qoya  bilər”.Çünki  həmin  vaxt  “Böyük 
Skeptik”-şüurumuz  yatır.Qeyd  edək  ki,  skeptizm    məhsuldar 
deyil.Əgər  siz  qarşıda  duran  problemə  sakitcə  və  ağıllı  nəzər 
salsanız,sonra  öz  şüuraltınıza  tapşırıq  versəniz,o,bu  tapşırığı 
yerinə  yetirəcək.Bunu  təsdiq  edən  nümunələr  çoxdur.Götürək 
elə  Mendeleyevin  başına  gələn  əhvalatı.Bir  dəfə  alim  hədsiz 
dərəcədə  gərgin  işlədi-kimyəvi  elementlərin  təsnifləşdirilməsi 
üsulunu  axtarırdı,amma  heç  nə  alınmırdı.Bundan  məyus  olan 
alim,işi  dayandırdı  və  palpaltarlı  divana  sərilib,bərk  yatdı. 
Yuxuda  öz  məşhur  cədvəlini  apaşkar  gördü.Şüuraltı  uzun 
müddət  şüurdan  yaranan  bir  qanunauyğunluğu  tapdı,beləliklə 
də əsrin böyük tapıntısı baş verdi. 
Psixika  və  sağlamlıq  haqqında  söhbətimizə  yekun 
vuraraq,bəzi ümumiləşdirmələr aparmaq istəyirəm.     Şübhəsiz, 
hamı  sağlam  və  xoşbəxt  olmaq  istəyir,lakin,tək-tək  fərdləri 
nəzərə  almasaq,heç  kəs  bu  istəyinə  çatmaq  üçün  çarpışmaq, 
konkret iş görmək istəmir.Maddi çətinliklər ucbatından işıq üzü 
görməmiş  çoxsaylı  kitablarımdan  birinə  belə  ad  vermişəm: 
“Loğman  sən  özünsən!”.Bu,  sadəcə  gəlişi  gözəl  deyilmiş  söz 
deyil.Nişinin,Breqqin,Şeltonun,Uokerin,Zalmanovun,yüzlərlə 
digər  naturopat  alimin  keçdiyi  həyat  yolu,eləcə  də  mənim 
yaşadığım keşməkeşli ağır həyat sübut edir ki, səni sənin kimi 
heç  kəs  müalicə  edə  bilməz.  Elə  buna  görə  də  qüdrətli  alim 
Pol  Breqq  deyirdi  ki,bütün  elmlərin  şahı,zirvəsi-orqanizmə 
qulluq etmək elmidir, onu bilməyən  bədbəxtdir. 

 
53 
Bu fikiri konkretləşdirib belə deməliyik: 
-öz  cisminizə  hörmətlə  yanaşın,onu  həyatın  nadir 
təzahürü kimi qiymətləndirin; 
-tərkibində  Günəş  enerjisi,vitaminlər  və  mikroele-
mentlər olmayan qidalardan və stimullaşdırıcı içkilərdən imtina 
edin; 
- rasiona yalnız təbii, canlı qidaları daxil edin; 
-cismən,yaxud  ruhən  xəstə  olanda,qidadan  imtina  edin 
(çiy sudan başqa),aclıq-bədənə yığılmış zəhəri tez təmizləməyə 
qadirdir,aclıq-ən gözəl qidadır; 
-hüceyrələri,toxumaları,qanı  müntəzəm  olaraq  təmiz 
hava, su və faydalı hərəkətlə təmizləyin; 
-fəaliyyətlə  istirahətin  balansını  qoruyan:əməklə  yuxu-
nun tənasübü çox vacibdir; 
-öz  sağlamlığınızı  dünyaya  hədsiz  məhəbbət,özünü-
təkmilləşdirmək  və  rəhmidillik  naminə  mütəmadi  olaraq  
möhkəmlədin; 
-öz  düşüncənizi,sözünüzü,hisslərinizi  pak  və  sakit 
saxlayın; 
-Ana 
Təbiəti 
müntəzəm  olaraq  öyrənin,onunla 
konfiliktə  girməyin,Təbiətin  sabit  və  əbədi  qanunlarına  dəqiq 
riayət  edin,hər  yerdə  və  hər  işdə  ekoloji  təmizliyin  ən  fəal 
müdafiəçisi kimi çıxış edin; 
-boş  oturmayın,yaradıcı  həyat  tərzi  seçin,faydalı 
əməyinizin nəticəsi ilə fəxr edin; 
-acmamış  yeməyin,doymamış  süfrədən  çəkilin,qidaları 
qarışdırmayın. 
 Nəhayət,professor  P.Breqqin  bir  dəyərli  tövsiyəsinə 
əməl etməyi unutmayın.Alim deyirdi ki, insan xoşbəxtlik üçün 
özünə  3  vacib  vərdiş  aşılamalıdır:daimi  sağlamlıq  vərdişi, 
daimi əmək vərdişi və daimi öyrənmək vərdişi. 
 
 
 

 
54 
PSİXİKANIN  MÖHKƏMLƏNDİRİLMƏSİ 
 
Günü  təbəssümlə  başlayın.  Səhərlər  ayna  qabağında 
dayanın,  xoş  bir  əhvalatı  yada  salın,  üzünüzə  xoş  ifadə  verin, 
əhvalınızı  yaxın  adamlarla  və  iş  yoldaşlarınızla  yaxşı 
münasibət üstündə “kökləyin”. 
Sizi  qıcıqlandıran  hər  bir  hala  “qapalı  gimnastika”  ilə 
cavab  verin:  çiyinlərinizi  bir  neçə  dəfə  arxaya  tərəf  dartın, 
başınızı  xəyalən  sol  çiyin  üzərindən  geri  çevirin,  sağ  dabana 
“baxın”, nəzərinizi dabandan yuxarı (qıç üzərində) sürüşdürün, 
sonra  da  büzdümdən  boyunadək  “baxın”.  Eyni  şeyi  sağ  çiyin 
üzərində  də  edin.  Pəncənin  ucunda  azca  qalxın  və  dabanın 
üstünə  enin  –  bu  hərəkəti  bir  neçə  dəfə  təkrar  edin.  Fəqərə 
sütununu dartıb “uzadın”, dincəlin. 
Özünüidarəni  öyrənmək  mümkündür.  Bunun  üçün, 
birinci  növbədə,  zəhləniz  gedən  “qəliz”,”murdar”  adamlardan 
uzaq olmaq çox vacibdir. 
Hər  hansı  “döyüş  meydanına”  atılmazdan  öncə  yaxşı-
yaxşı fikirləşin: “Döyüşməyə dəyərmi?” 
Sizi  hər  hansı  xoşagəlməz  iş  gözləyirsə,  onu  tez  həll 
etməyə  çalışın,  mətləbi  uzatmayın,  özünüzü  üzməyin.  Hətta, 
dəhşətli  məğlubiyyətə  uğrasanız  belə,  keçmiş  uğurlarınızı 
xatırlayaraq, sizi əzən fikirlərlə mübarizə aparın. Bu, sizə gələn 
qələbələr üçün güc verəcək. 
Diqqətinizi  həyatın  işıqlı  tərəfi  üzərində  cəmləyin, 
narahatlıq doğuran söhbətlərdən uzaq olun. 
Stresi azaltmağın ən gözəl üsulu  fikiri yayındırmaqdır. 
Nişi  sistemi,  kontrast  su  vannası  (duş)  və  yaxşı  həmsöhbət  - 
sizə  köməkçi  ola  bilər.  “Döyüş  arsenalına”  maraqlı  kitabları, 
filmləri, tamaşaları və musiqini də əlavə edə bilərsiniz. 
Doyunca yatın (uşaqlar 10, qadınlar 9, kişilər 8 saat) və 
hər yeni günü yeni enerji ilə başlayın. 
Baxın  görün,  harda  doyunca  gülə  bilərsiniz.  Yumor  – 
bütün dərdlərin çarəsidir, mənfi emosiyalardan ən güclü və ən 

 
55 
etibarlı müdafiə vasitəsidir.Bir müdrik məsləhtə də əməl edin: 
“Gündə  bir  dəfə  özündən  yuxarıya  (imkanlıya)  baxanda,  beş 
dəfə də özündən aşağıya (kasıba) bax”.Yunan filosofu Sokratın  
dərin kəlamını da hər gün yada salın:”Sağlamlıq hər şey deyil, 
lakin hər şey sağlamlıqsız heç nədir”. 
 
 
       ÜCÜNCÜ  FƏSİL 
NİŞİ  SİSTEMİ  MÖCÜZƏDİR, 
YOXSA  METODOLOGİYA? 
 
 Dahi yapon alimi Katsudzo Nişinin yaratdığı Sağlamlıq 
Sistemi mahiyyətinə və nəticəsinə görə möcüzədir.Əslində isə-
dərin Şərq zəkasının,həyatın alt qatlarında zərrə-zərrə tapıb üzə 
çıxartdığı və ən dəyərli inci kimi sapa düzdüyü və bəşəriyyətə 
küll şəkilində təqdim etdiyi çox gərəkli və çox zəngin bir elm 
sahəsidir.Diqqət yetirin:Nişi öz təlimini yaratmaq üçün  Qədim 
Misir,Çin,Yunanstan,Yaponiya,Tibet,Filippin,Amerika,Rusiya 
Almaniya,Hindistan kimi ölkələrdə işıq üzü görmüş 70.000(!!!) 
tibbi  ədəbiyyat  oxumuş  və  bundan  yalnız  362-sini  seçib  öz 
metodologiyasının təməlinə qoymuşdur. Gəlin, sizinlə birlikdə 
bu möcüzəsiz möcüzənin yaranma tarixini izləyək. 
 
KATSUDZO NİŞİ 
(1884-1959) 
 
Tokioda 
əczaçı  ailəsində 
dünyaya  gələn  və  çox  erkən  ağır 
xəstəliyə  mübtəla  olan,odurki  fiziki 
inkişafdan  qalan  Katsudzonun  döş 
qəfəsinin ölçüsü o dərəcədə kiçik idi 
ki, uşağı orta məktəbə götürmədilər. 
Ağıllı  uşaq  bunu  taleyin  ilk  zərbəsi 
kimi qəbul etdi və məyus oldu. Cılız  

 
56 
oğlan aramsız ishalın əlindən zinhara gəlmişdi.Həkimlər uşağa 
bağırsaq vərəmi və ağ ciyərin yuxarı hissəsinin iltihabı diaqno-
zunu  qoydu.Onlar  oğlanı  sağaltmaq  üçün  əllərindən  gələni 
edirdilər.O  vaxtın  məşhur  həkimlərdən  biri  isə  oğlana  ölüm 
hökmü  vermişdi,uşağın  valideyinlərinə  demişdi:  “Təəssüflə 
deməliyəm ki,oğlunuz heç 20 yaşa da çatmayacaq”. 
İşıqlı zəkaya malik olan Katsudzo xəstəlik üzündən öz 
dərin  əqli  potensialından  istifadə  edə  bilmirdi.Sağlam  olmaq 
istəyi onun bütün varlığına hakim kəsilmişdi.Bu istəyin diqtəsi 
altında  3  il  qılıncoynatma  məktəbinə  və  dini  məbədə  getdi. 
Səhhəti bir qədər yaxşılaşsa da, təhsil vaxtı yenidən arıqlamağa 
və  tez-tez  xəstələnməyə  başladı.Dəqiqə  başı  zökəm  olurdu, 
boğazı  ağrıyırdı,soyuq  dəyirdi  və  s.  Xəstə  Katsudzo  Ümumi 
Texniki məktəbə daxil olsa da, açıq-aşkar görürdü ki, xəstəlik 
onun həyat yolunda ən başlıca əngəl olaraq qalır. Orqanizmini 
möhkəmlətmək  məsələsi  gənc  tələbə  üçün  bir  nömrəli  həyati 
məsələ  oldu:  necə  sağlam  olmaq?  Bu  suala  müntəzəm  olaraq 
cavab axtardı. Sağlamlıqla bağlı hər hansı bir kitabı, məqaləni, 
məlumatı böyük acgözlüklə oxuyurdu.Bir dəfə o vaxtın tanın-
mış  təbibi  Fletçerin  əsəri  əlinə  keçdi.Həkim  yazırdı  ki,qidanı 
yaxşı-yaxşı  çeynəməlisən  ki,onun  hər  bir  elementindən 
maksimum  miqdarda  faydalı  maddələr  ala  biləsən.Bu  sadə 
nəzəriyyə Nişinin şüurunda inqilab yaratdı. İndiyəcən müraciət 
etdiyi həkimlər yalnız xəstəliyin və onun simptomlarının müa-
licəsi ilə məşğul olurdular.Fletçerin nəzəriyyəsi isə bütövlükdə 
orqanizmi  necə  sağlamlaşdırmağı  öyrədirdi.Məhz  bu  əsəri 
oxuyandan sonra Nişi ən vacib və ən düzgün nəticələrə gəldi: 
insan  üçün  ən  gözəl  təbib-Təbiətin  özüdür!Həyatın  əsas-
ları,sağlamlığın  əsasları-Təbiətin  özündədir!  Nişi  qət  etdi: 
ona gərək olan hər şeyi-qidanı yaxşı çeynəməklə əldə edə bilər. 
İnsan  qidanı  yaxşı  çeynəsə,qidanı  seçmək  məsələsində  öz 
zövqünə  və  təbii  hisslərinə  tam  bel  bağlaya  bilər.Yediyi  şey 
dadlıdırsa,qidanı  iştahla  yeyirsə,deməli,orqanizm  həmin  qida-
dan lazım olan hər şeyi alır. Hansı qida növünü təbin çəkmir – 

 
57 
onu yemə.Nişi yanıldığını tezliklə anladı. O, düzgün çeynəmək 
qaydalarına tam əməl etsə də, sağlam ola bilmədi. Bu dəfə də 
qarınqululuq azarı onu əldən saldı: çox yeyirdi, odur ki, özünü 
həmişə yorğun,halsız hiss edirdi.İştahını boğanda da arıqlayırdı. 
O biri tərəfdən də Fletçer məsləhət görürdü ki,qidanın pis həzm 
olunan  hissələrini  kəsib  atmaq,qabığını  soymaq  lazımdır. 
Katsudzo bu qaydaya da düzgün əməl edirdi. Müqabilində yeni 
xəstəlik “qazandı”-qəbzlik! Fletçer deyirdi ki,qəbzlik adamları 
narahat etməməlidir.Lakin dərin zəkalı Nişi hiss etdi ki, qəbzlik 
onda baş ağrısına,yoğun bağırsaqda müxtəlif fəsadların törəmə-
sinə  səbəb  olur.Oxuduğu  başqa  ədəbiyyatlar  Nişinin  gözünü 
açdı:həzm olunmayan,yığılıb bağırsaqda qalan çürük qida - 
bakteriyalar  üçün  gözəl  bayram  süfrəsidir.Bu  süfrənin 
nemətlərindən  bol-bol  bəhrələnən  bakteriyalar  artıb-törəyir, 
zəhərli  maddələr  ifraz  edirlər.Toksinlər  yoğun  bağırsağın 
divarları tərəfindən qana sorulur və bütün bədənə yayılır. Nəti-
cədə  hüceyrələr  qırılır  və  insan  xəstələnir.Beləliklə  də  şəfa 
mənbəi  olan  qidanı  öz  əlimizlə  zəhərə  çevirib,öz  qanımızı 
zəhərləmiş oluruq.   
Ağıllı  Nişi,heç  kəsin  ağlına  gəlməyən  bir  həqiqəti  çox 
tez dərk etdi:qida təkcə yaradıcı qüvvə deyil,həm də dağıdıcı 
qüvvədir. Hər şey qidanı necə qəbul etməkdən asılıdır. 
Texniki  instituta  girərkən  Sinklerin  aclıqla  müalicə 
metodu  ilə  yaxından  tanış  olan  Nişi  gördü  ki,  bu  nəzəriyyə 
budda  məbədində  öyrəndiyi  nəzəriyyədən  köklü  şəkildə 
fərqlənir.Sinkler  təlimində  irəli  sürülən  prinsiplər  o  dərəcədə 
ağıllı  idi  ki,Nişi  tam  əmin  oldu:xəstə  bağırsağın  müalicə 
yolunu,nəhayət,tapdım!..Nişinin  çıxardığı  başlıca  nəticə  belə 
oldu:qeyri-normal  insanlar,bir  qayda  olaraq,qəbzlikdən  əzab 
çəkirlər,işıqlı  başa  malik  olanlar  isə-ishaldan.Çıxartdığı  bu 
nəticə  onu  çox  mühüm  bir  istiqamətdə  axtarışlar  aparmağa 
sövq etdi: bağırsaqla beyin arasında nə kimi əlaqə var? Bu 
sualın cavabı Nişinin sağlamlıq  metodunun və onun dünyaya 
bəxş  etdiyi  Sağlamlıq    metodologiyasının  ən  uca  zirvəsini 

 
58 
təşkil etdi. Bundan sonra Nişi alimlərin qan dövranı  haqqında 
əsərlərini dərindən öyrənməyə başladı. Onun iti ağlını Moskva 
Universitetinin  professoru  Zeppin  “Beyində  qan  dövranının 
dinamikası” adlı əsəri bərk məşğul etdi.Nişi öyrəndi ki, beyinə 
qan,bir qayda olaraq,qulaqların iltibahı nəticəsində sızır.Qulaq- 
ların  iltihabı  isə  boğazın  xəstələnməsinin  nəticəsidir.Boğazın 
xəstələnməsi-böyrəklərin pis işləməsi ilə bağlıdır.Böyrəklər isə 
adam  isti  və  yumuşaq  yataqda  yatanda,havanı  buraxmayan 
qalın  paltar  geyəndə  sıradan  çıxır(axırıncı  halda  həm  böyrək-
lərin,həm də dərinin funksiyası pozulur).Bütün bunların hamısı 
bağırsağın  pis  işləməsi  ilə  bağlıdır.Çünki  bağırsağın  işi 
pozulanda,onun içində olan kütlə yoğun bağırsağın divarlarına 
suvanır,bu  da  qəbzlik  yaradır.Qəbzlik  də,öz  növbəsində,  beyi-
nin qan damarlarını genişləndirir və partladır. 
Passep  adlı  bir  həkimin  “İltihab  olunmuş  beyinin 
klinikası  və  müalicəsi”  əsərində  Nişinin  diqqətini  belə  bir 
məqam  özünə  çəkdi:beyinin  iltihabı  baş  verəndə,irinin  içində 
10  növ  bakteriya  (stafilakokk,streptokokk,Frenkel  bakteriyası, 
pnevmaniya,plevrit,vərəm,tif,paratif  və  s.)  tapılmışdır.  Bəzən 
beynin genişlənmiş qan damarlarında ən azı 23 belə bakteriya 
qrupu  yuva  salır.  Özü    də  sapsağlam  adamın  beynində  də! 
Bunu  bilən  Nişi  belə  bir  qənaətə  gəldi:orqanizmin  özündə 
müdafiəedici  və  şəfaverici  qüvvələr  var  ki,onlar  kənardan 
edilən  hücumların  qarşısını  alır  və  orqanizmin  bütövlüyünü 
qoruyub  saxlayır.Daima  axtarışda  olan  Nişi  dərhal  bu  cür 
müdafiəedici, şəfaverici qüvvələr haqqında məlumat toplamağa 
başladı.Birinci  növbədə,doktor  Şibatın  dovşanlar  üzərində 
apardığı təcrübənin nəticələri ilə tanış oldu.D-r Şibat dovşanları 
süni qəbzliyə məruz qoyurdu Aşkar olurdu ki,qəbzlik,bir qayda 
olaraq, beyin damarlarının genişlənməsi və beyinə qan sızması 
ilə  nəticələnir.  Bu,yalnız  uzun  müddət  qəbz  olan  dovşanlarda 
baş verirdi,kəsilən və zəhərlənmədən ölən dovşanlarda  müşa-
hidə  olunmurdu.Nişi  nəticə  çıxardı:d-r  Şibatın təcrübələrindən 
kəmağıl  insanların  və  ruhi  xəstələrin  müalicəsində  istifadə 

 
59 
etmək  olar.Nişi  bu  barədə  yazırdı:“Qərbi  Yaponiyada  böyük 
bir  şirkətin  direktorunu  Tokiodakı  ruhi  xəstələrə  məxsus 
klinikada  yatırırdılar.Həkim  onu  “çarəsiz”  elan  etmişdi. 
Arvadının  xahişi  ilə  xəstəni  klinikadan  götürdüm.Bağırsağını 
əməlli-başlı təmizlədim.Nəticəsi ümidverici oldu.Mənim tapşı-
rıqlarımı dəqiq yerinə yetirən xəstə 5 gündən sonra sağaldı. Az 
vaxtdan  sonra  onu  tam  sağlam  şəxs  elan  etdilər.  Hazırda  öz 
doğma şəhərində bizneslə məşğul olur”.Nişi başqa bir xəstəni -
dəlixanada  6  il  yatan  20  yaşlı  qızı  da  eyni  qayda  ilə  bir  ay 
ərzində müalicə etmişdi.Hər ikisi qəbzlikdən əzab çəkirdi. 
Mən  isə  Biləcəri  qəsəbəsində  yaşayan  26  yaşlı  həkim 
qızı  10  gün  ərzində  sağaltdım.Halbuki  uzun  müalicələr  bir 
səmərə vermədiyi üçün “böyük” mütəxəsislər onu “dəlixanaya” 
qoymağı  məsləhət  görmüşdülər.Mən  çox  şadam  ki,həkim  qız 
möcüzəli  Nişi  Sisteminin  tələblərinə  bu  gün  də  əməl  edir  və 
onun köməyi ilə başqalarını da sağaldır. 
Alimlərin  çoxu  bu  fikirdədir  ki,  hər  10  nəfər  seyrək 
ağıllının  biri  hökmən  qəbzlik  xəstəliyinə  tutulmuş  adamdır. 
Nişinin  fikirincə,  bu  nəzəriyyə  hələ  Hippokrat  dövründə  bəlli 
idi.Odur  ki,bir  qədim  məsəldə  deyilir:“Möhkəm  cansağlığı  -
mükəmməl  boşalmanı  nəzərdə  tutur”.Bu  haqda  Nişi  deyirdi: 
“Əgər  kömürü  külü  təmizlənməmiş  sobaya  atsanız-alov 
əvəzinə,çoxlu  tüstü  alacaqsınız”.Yəni,el  məsəlində  deyilən  bir 
vəziyyət yaranacaq: “İsinmədik istisinə, kor olduq tüstüsünə”... 
İnsan orqanizmində də eyni proses gedir: üstüstə qalanan qida 
sağlam enerji vermək əvəzinə əzab-əziyyət və xəstəlik yaradır. 
Tüstüdən  kor  olmaq  istəmiriksə,sağlam  orqanizm  istəyiriksə, 
mükəmməl boşalmanın(normal stulun) qeydinə qalmalıyıq. 
Təəssüflər  olsun  ki,müasir  tibb  elmi  əsas  fikirini 
qidanın  yüksək  kalorili  olmasına  verir,mədənin  və  bağırsağın 
zəhərli şlaklardan təmizlənməsi kimi əsas məsələni unudur. Bu 
vacib məsələyə bir qədər yaxından nəzər salaq. 
Məlumdur  ki,  qida  tam  yananda  (yaxud  turşulaşanda) 
zərərsiz  karbon  turşusu  (CO
2
)  əmələ  gəlir,  tam  yanmayanda 

 
60 
dəm  qazı,  yəni,  karbon  oksidi  (CO).  Bu  da  orqanizimdə  oksi-
gen azlığı (hipoksiya: hipo-az, oksiya- oksigen) törədir. 
Nişinin  topladığı  məlumata  görə,  müxtəlif  xəstəlik-
lərdən  ölənlərin  96  faizində  beyinə  qan  sızması  müşahidə 
edilmişdir.  Özü  də  beynin  məhz  hərəkət  orqanlarına  rəhbərlik 
edən  sinir  sisteminə  qan  sızmışdı.Bu  fakt  Nişini  ciddi  düşün-
dürmüşdü.Nişi  əlin  və  ayağın  buzlaması  halına  çox  diqqətlə 
yanaşmışdı  və  bu  qənaətə  gəlmişdi  ki,belə  xəstəlik,bir  qayda 
olaraq, ağ ciyərdə qan dövranı pozularkən baş verir.Bu hipotez 
Amerika alimi  Ebbat və başqa təbiblər tərəfindən dəstəkləndi. 
Əlin və ayağın üşüməsi-ürəyin, böyrəklərin yükünü ağırlaşdırır, 
dəriyə  və  qara  ciyərə  zərər  vurur.Belə  buzlamanın  yeganə 
səbəbi-beyinə qan sızması ilə nəticələnən qəbzlikdir. Beləliklə 
də  Nişi  bu  qənaətə  gəldi  ki,  bağırsaq  və  beyin  –  insan 
orqanizmində  bir  nömrəli  əhəmiyətə  malik  olan  orqanlardır. 
Bağırsaq kanalı-Start Stansiyası olub,bədənin daxilində yerləşir. 
Beyin isə Finiş Stansiyası kimi fəaliyət göstərir. Nişi sübut etdi 
ki, bütün xəstəliklər bu iki Stansiya arasında baş verir. 
Böyük diqqətə layiq olan Nişi təlimi, hər şeydən öncə, 
beynin  və  bağırsağın  fizioloji  funksiyasının  iki  mühüm 
elementini əsas tutur:bu iki orqan-bütün orqanların əsas faktor-
larını formalaşdırmaqla yanaşı,həm də insanın ictimai həyatın-
da çox mühüm rol oynayır.Beləki möhkəm can sağlığı olmasa, 
insan  yaşamaq  uğrunda  mübarizədə  qalib  gələ  bilməz.Digər 
tərəfdən də,aydın təfəkkürə malik olmayan hər bir kəs cəmiy-
yətdə heç bir nailiyyət qazana bilməz.Yalnız sağlam bədəni və 
aydın  təfəkkürü  olan  adamlar  həyatda  yüksək  nailiyyətlər 
qazana bilər. Belə adamların, adətən, bağırsağı sağlam olur. 
Bəs  bu  vacib  orqanın  funksiyasını  pozan  nədir?Qeyri-
normal,qeyri-sağlam  qidalanma  və  onun  acı  nəticəsi  olan  –
bağırsaqda zərərli maddələrin (şlak) illərlə yığılıb qalması. Bu 
hal bəzilərində ishala səbəb olur,digərlərində-qəbzliyə. Həkim-
lər əksər hallarda səhv dioqnoz qoyurlar.Qəribədir: həkimlərin 
çoxu  və  xəstələrin,demək  olar,hamısı    ishala  və  qəbzliyə  əsla 

 
61 
məhəl  qoymur,onları  yüngül  xəstəlik  sayır.Əslində  isə,  bu  iki 
hal  həm  həkimin,  həm  də  xəstənin  diqqətini  maqnit  kimi 
çəkməli  və  onları  bərk  narahat  etməlidir.Bağırsaqda  gərəksiz 
maddələrin  toplaşması-bütün  xəstəliklərin  ilkin  səbəbidir. 
Xüsusən  də  bu  yığıntı  xroniki  hal  alanda.Heç  kəsin  ağlına 
gəlmir  ki,ishalı,yaxud  qəbzliyi  xərçəng,  “SPİD”,  iflic,  vərəm, 
infarkt  və  digər  ağır  xəstəliklərlə  müqayisə  etsin.Halbuki 
ölümə aparan bütün xəstəliklər bağırsaq stazının nəticəsidir. 
Bəzi  mütəxəsislər  belə  hesab  edirlər  ki,qəbzliyi  yumu-
şaldıcı  dərmanların,imalənin  köməyi  ilə  müalicə  etmək  olar. 
Yalnış  fikirdi.Pis  işləyən,yaxud  işləməyən  bağırsaq-müxtəlif 
dərmanları  yığıb  saxlayan  və  bədəni  təkrarən  zəhərləyən 
anbardı!Nişi  xatırladır:xroniki  bağırsaq  stazı  və  qəbzlik  3 
mərhələdə özünü biruzə verir.