tezlik yo‘nalishi uzluksiz o‘zgarib, trayektoriyaga urinma bo‘ylab yo‘nalgan
bo‘ladi. Harakatning asosiy parametrlari: – chiziqli tezlik;
ω – burchak tezlik;
T
–
aylanishlar davri;
v – aylanishlar chastotasi;
S
yoy
–
yoy uzunligi;
s – bosib
o‘tilgan yo‘l.
Jism qatnashayotgan harakatlar mustaqil bo‘lib, ularning harakat tezligi
(tezlanishi) bir-biriga bog‘liq emas. Bunga
harakatlarning mustaqillik prinsipi
deyiladi.
JISMLARNING ERKIN TUSHISHI.
Jismning havosiz
joyda faqat Yerning tortishi ta’siridagi Yer tomon harakati
erkin tushish deb ataladi.
Erkin tushayotgan jismning tezlanishi o‘zgarmas
bo‘lib, bu kattalik
erkin tushish tezlanishi deb ataladi va
g
harfi bilan belgilanadi
. Toshkent sharoitida
g = 9,81 m/s
2
ga teng.
1. Erkin tushayotgan jismning
t vaqtdagi tezligi:
,
bo’lsa
2. Erkin tushayotgan jismning o‘rtacha tezligi:
,
bo’lsa
3. Erkin tushayotgan jismning tushish balandligi:
,
bo’lsa
JISMLARNING VERTIKAL HARAKATI
Biror jismni qo‘limizda ushlab turib, so‘ng uni qo‘yib yuborsak, jism tortish
kuchi natijasida to‘g‘ri yer sirtiga tomon harakatlanadi. Jismning bunday harakati
pastga qarab vertikal harakat deyiladi.
Jismning yuqoriga tik (vertikal) harakatida
masalani soddalashtirish
maqsadida havoning
qarshilik kuchini va
Arximed kuchini hisobga olmaymiz.
Jismni yuqoriga vertikal yo‘nalishda boshlang‘ich
tezlik bilan uloqtirib, uning harakatini kuzataylik. Agar
jism faqat shu
tezlik bilan yuqoriga harakatlanganda u
t vaqt ichida
h
1
=
·
t balandlikka ko‘tarilgan bo‘lar
edi. Ammo yerning tortish kuchi ta’sirida shu
t vaqt
ichida jismning ko‘tarilish balandligi
h
2
=
gt
2
/2 ga
kamayadi. U holda jismning ko‘tarilishi mumkin bo‘lgan
balandlik
h = h
1
–
h
2
ga teng bo‘ladi, ya’ni
jismning
harakat tenglamasi:
orqali ifodalanadi.
Yuqoriga vertikal otilgan jism harakati tekis sekinlanuvchan harakatdan iborat.
Jismning
t vaqtdan keyingi tezligi:
ifoda
yordamida aniqlanadi.
Jismning ko‘tarilishi uchun ketgan vaqti:
Jismning maksimal ko‘tarilish balandligi ifodasi quyidagicha bo‘ladi:
AYLANA BO‘YLAB NOTEKIS HARAKAT. BURCHAK TEZLANISH.
TANGENSIAL TEZLANISH
Agar moddiy nuqta aylana bo‘ylab ixtiyoriy teng vaqtlar orasida teng
uzunlikdagi yoylarni bosib o‘tsa, bunday harakat tekis
Dostları ilə paylaş: