23
Metallar tökmə, təyziqlə emal (ştamplama, yayma, döymə, presləmə) üsulları ilə
emal olunurlar.
Tökmə üsulu. Bu üsulla əsasən çuqun,
alüminium, polad, mis məmulatlar emal
olunur. Üsul sadə və ucuz başa gəlməsi ilə fərqlənir.
Həmçinin təzyiqlə emal
olunması mümkün olmayan məmulatlar tökmə üsulu ilə alınır. Buna görə də geniş
tətbiq sahəsinə malikdir. Üsulun mahiyyəti odan ibarətdir ki, əvvəlcə gildən, metaldan
və başqa materiallardan olan qəliblər hazırlanır. Metal əridilərək bu qəliblərə tökülür.
Mənfi
çəhəti ondan ibarətdir ki, mürəkkəb formalı məmulatlar tökmə üsulu ilə
alınmır. Hazır məmulatda bir sıra qüsurlar yaranır, bunlardan birincisi, tikiş izləridir.
Tikiş izləri yuxarı və aşağı qəliblərin bitişdiyi yerlərdə sızma nəticəsində alınır. Bu
qüsuru aradan qaldırmaq üçün məmulatı cilalama
və pardaqlama mərhələsindən
keçirilər. Daha sonra məmulatda çatlar, qəlibin tam doldurulmaması və s. qüsurlar da
yarana bilər. Lakin bu qüsurlar yolverilməzdir.
Təzyiqlə emal. Mealların emalı proseslərinə presləmə, ştamplama, yayma, döymə
üsulları aiddir.
Təzyiqlə emal dedikdə, metalın dağılmaması və amartizasiya
etmaməsi şərtilə formasını dəyişməsinə əsaslanır. Bu zaman metalın plastiklik xassəsi
özünü brüzə verir. Lakin metalın tərkibində nə qədər çox qarışıq
olarsa plastiklik
azalır. Çuqun məmulatları təzyiqlə emal etmək olmaz, dağılar. Metallarda temperatur
artıqca müqavimətləri azalır və nəticədə plastikliyi artır. Bunun üçün təyziqlə emal
etməzdən əvvəl metallar ətimə temperaturlarına uyğun olaraq qızdırırlar.
Dostları ilə paylaş: