N. M. AĞABƏyli

Emal edildikdən sonra işlədilən daşlar. Bu qrupdan olan ma-
teriallara daş karxanasında dəşkəsən maşınlarla çıxarılmış daşlar, elə-
cə də xüsusi zavodlarda monolitlərdən (iri daş bloklarından) yonulma, 

---

43 
43 
yarılma və mişarlama yolu ilə alınan daşlar, tavalar və digər material 
və məmulatlar aiddir. 
Divar daşları sıxlığı 900

2200 kq/m
3
, sıxılmada möhkəmlik 
həddi 0,4

50 MPa olan əhəngdaşlarından və tuflardan alınır. Bu daşla-
rın ölçüləri 390

190

188, 390

190

288 və 490

240

188 mm olur. 
Hər bir belə daş hörgüdə 8

12 ədəd kərpici əvəz edir. Divar daşlarının 
şaxtayadavamlılığı F 15-dən və yumşalma əmsalı 0,6

0,7-dən az 
olmamalıdır. Onlardan xarici və daxili divar hörgülərində, eləcə də 
arakəsmələrdə istifadə edilir. 
Divar blokları divar daşlarından ölçülərinin böyük və küt-
ləsinin çox olmasına görə fərqlənir. Bloklar ya bilavasitə karxanada 
süxur kütləsindən, ya da zavodda iri bloklardan mişarlanma yolu ilə 
alınır. Onlar yaşayış, ictimai və sənaye binalarının çox cərgəli 
divarlarında istifadə edilir. Bunlardan başqa pəncərəaltı bloklar da 
istehsal edilir. 
Bloklar sıxlığı 2200 kq/m
3
-dan az və sıxılmada möhkəmlik həd-
di 5 MPa-dan çox olan süxurlardan hazırlanır.
Üzlük daşlar və tavalar. Bütün üzlük daş materiallar və mə-
mulatlar daş emalı müəssisələrində bloklardan mişarlama yaxud 
yonulma üsulu ilə alınır. 
Üzlük daşları tavayaoxşar (qalınlığı 150

250 mm) və piramida 
görünüşlü (qalınlığı 300 mm və daha çox) olur. 
Xarici üzlük tavaların qalınlığı 40

100 mm olur. 
Üzlük daşları və tavalarının üz səthləri kobud emal edilmiş, yo-
nulmuş yaxud sadəcə olaraq düz səthli (mişarlanmış halda) ola da 
bilər.
Mişarlanmış tavalar yonulmuş tavalara nisbətən daha davamlı 
olur. Belə ki, yonma zamanı tavada mikroçatlar əmələ gəlir. 
Kürsü tavaları, karniz detalları, qurşaqlar və binaların digər çı-
xıntı hissələri atmosfer təsirlərinə davamlı sıx süxurlardan hazırlanır 
və onların səthlərinə elə forma verilir ki, yağış və qar suları da-
yanmayıb axa bilsin. 
Döşəmələr və pilləkən pillələri üçün olan tavalar sürtülmə və 
sürtülüb-yeyilmə təsirlərinə davamlı olmalıdır. 
Haşiyə daşları. Küçələri, avtomobil yollarını səkilərdən ayır-
maq üçün haşiyə daşlarından istifadə edilir. Onlar, əsasən, üç növdə 
hazırlanır: düz, lekal və trapes formalı. Haşiyə daşı uzunluğu 

---

44 
44 
700

2000 mm olan brus formasında olur. Onun üz tərəfi təmiz, alt 
tərəfi isə kobud yonulmuş olur. Hündürlüyü 300 və 400 mm, üst 
hissəsinin eni isə 100, 150 və 200 mm-dir.
Dördtin daş. Yol örtüklərində, xüsusən eniş və yoxuşlarda iş-
lədilən paralelepiped formalı daşdır. Üz və alt səthləri düzbucaqlı 
formada olub, bir-birinə paraleldir. Yan səthləri isə aşağıya doğru da-
ralır. Sıx və möhkəm dağ süxurlarından yarılma yaxud yonulma üsulu 
ilə alınır. Hündürlüyü 100

160, eni 120

150 və uzunluğu 150

250 
mm olur. 
Dördtin daşların hazırlanmasında işlədilən süxurların sıxılmada 
möhkəmlik həddi 100 MPa-dan az, kütləyə görə suhopması isə 0,6 %-
dən çox olmamalıdır. 
Qırmadaş 

müxtəlif dağ süxurlarının daşqıran maşınlarda 
xırdalanmasından alınan kələ-kötür formalı daşdır. Ölçüləri 5

70 mm, 
bəzən isə 150 mm-ə qədər olur. Betonlarda iri doldurucu kimi işlədilir.