O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat

 
Mavzu yuzasidan savollar. 
1. Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda er maydonchasining .anday xam pyati 
bor? 
2. Nima sababdan fasllarga karab gulzor va ekinzor tashki, etiladi? 
3. Mehnat asboblariga qanday talablar qoyiladi? 

---

VII. MAVZU: BOLALARNI TABIAT BILAN TANISHTIRSH USLUBLARI 
 
Maqsad: Talabalarga tabiat bilan tanishtirish metod va usullari haqida bilim 
berish, kuzatish - tabiat bilan tanishtirishning asosiy usuli ekanligi haqida bilim berish. 
Reja: 
1. Tabiat bilan tanishtirish uslub va usullariga umumiy tavsif. 
2. Beriladigan bilim mazmuniga uslub va usullarni bog’liqdigi.
3. Kuzatish - tabiat blan tanishtirishnng asosiy uslubi. 
Pedagogikada metod deb, pedagog va bolalarning birgalikdagi faoliyatlari 
aushuniladi. Bunda pedagog bolalarga bilim beradi bolalar esa bilim, ko’nikmalarni 
o’zlashtiradilar. 
Tabiat bilan tanishtirishda quyidagi metoddardag’ foydalaniladi: 
Ko’rgazmali uslub: (Kuzatish) 
Amaliy uslub 
Og’zaki uslub 
Bolalarga bilim berishda bilimlar mazmunga ko’ra uslub va usullar tanlanadi. 
Masalan: Biror bir kush bilan tanishtirishda etakchi metog kuzatish xisoblanadi. 
Tabiat hodisalari bilan tanishtirishda esa etakchi metod ogzaki uslub hisoblanadi. 
Kuzatish atrof - olam predmetlari va hodisalarini maqsadgyo muvofiq, rejali idrok 
etishdir. 
Kuzatish murakkab bilish faoliyati bo’lib, unda idrok, tafakkur va nutq ishtirok 
etadi. Kuzatilayotgan hodisani tunguntirishda bolaning tajribasi, b ili mi, malakalari 
muxim ahamiyatga ega. 

---

Predmet va hodisalarning xususiyati va sifatlari haqidagi bilimni shakllantirish 
maqsadida tashkil etiladigan kiska muddatli kuzatuvlar jarayonida bolalar kismlarning 
shakli, rangi katta-kichiklish, tuzilishi, fazoviy joylashuvini, satxining xarakterini 
farqlashni, hayvonlar bilan tani'shganda esa harakat xarakteri ular chiqadigan 
tovushlarni ham o’rganadigan va x.k. O’simlik va hayvonlarning usishi va rivojlanishi, 
tabiatdagi mavsumiy o’zgarishlar haqidagi bilimlarning yoritalishi uchun kuzatashning 
ancha murakkabroq turi uzok, muddatli kuzatishlardan foydalaniladi, bunda bolalarga 
ob`ektiing kuzatilayotgan holatini ilgarigisi bilan qiyoslashga to’gri keladi. Kuzatish 
predmetining ayrim belgisiga ko’ra uning holatini aniqlash, ayrim belgilarga ko’ra 
yaxlit manzarani taklash, maqsadida ham tashkil etilishi mumkin. Kuzatashning yana 
bir turi solishtirib kuzatishdir. Kuzatashning bu turi o’rta guruhdan boshlab tashkil 
etiladi Solishtirma kuzatishda bir turdagi o’simlik yoki hayvonlarni kuzatiladi. YA`ni, 
masalan, pishgan meva bilan xom mevani, yoruglikda o’sgan usimlik bilan soyada 
qrrong’ulikda o’sgan o’simliklarni uzaro solishtirib kuzatish. 
Tarqatma materiallardan foydalanib, kuzatishlar o’rta guruxdan boshlab tashkil 
etiladi. Bu kuzatish bitta ob`ektni kuzatishdan murakkabdir. Bu o’rinda tarbiyachidan 
o’z dikdatini taqsimlash, barcha bolalar harakatini uyushtara olishi talab etiladi, 
bolalar esa tarbiyachining barcha topshiriqlari kursatmalariga aniq rioya kilishlari, 
tengdbshlarni tinglashlari va quloq solishlari, boshqalarning kuzatishlari bilan 
taqqoslashlari va qiyoslashlari kerak. Kuzatishlarni tashkil etishning katta ahamiyati 
bor. Barcha bolalar turli xil tadqiqotchilik harakatlaridan foydalanishida mashqlarni 
uquv ko’nikmalarini takomillashtirish imkoniga ega bo’ladilar. Bolalarda aniq 
tasavvurlar shakllanadi. Tarqatma material sifatida o’simliklar va ularning qismlaridan 
foydalanish mumkin. 
Tarqatma 
Material 
Rasm kо‘rish 
Texnik vositalar 
urug‘lar 
mevalar 
barglar 
ta’limiy voqea band 
rasmlar predmetli 
rasmlar
kinofilm diofilm 
depozita