O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat

 
Mavzu yuzasidan savollar; 
1. Printsip deb nimaga aytiladi? 
2. Qanday printsiplarni bilasiz, ularga misol keltiring?
3.Tabiat bilan tanishtirsh jarayonida kaysi printsipdan foydalaniladi? 
4 . O’lkashunoslik printsipini izoxlab bering? 
V. MAVZU: BOLALAR BOG’CHASIDAGI TABIAT BILAN TANISHTIRISH DASTURI. 
 
Maqsad: Talabalarga maktabgacha yoshdagi bolalarni tabiat bilan tanishtirish 
dasturi, uning bo’limlari haqida bilim berish. 
 
Reja: 
1. Tabiat bilan tanishtirish dasturining mazmuni.
2. Dastur materiallarining kontsentrik printsip asosida joylashuvi. 

---

3. Tabiat bilan tanishtirsh dasgurida faslchilik printsipidan foydalanish. 
O’zbekiston Respublikasi o’z mustaqilligini qo’lga kiritganidap so’ng uz milliy 
qadriyatlarini tiklash yo’lida jamiyat hayotining har bir jabhasida sobit qadamlik bilan 
ish olib borayotir. Ta`lim tizimini tubdan isloh qilish maqsadida. "Kadrlar tayyorlash 
millim dasturi" yaratildi. 
O’zbekiston Respublikasining Maorif vazirligi tomonidan, bolalar boqchalarining 
tabiati bilan tanishtirish dasturi, Respublikamizning o’ziga xos etnik xususiyatlari, 
geografik jihatdan iklimi, tabiiy xususiyatlarini hisobga olgan holda tuzilgan. 
Dasturda amaliyotda erishilgan yutuqlar asosida ta`lim-tarbiya haqida nazariy 
vazifalar berilgan. Unda maktabgacha yoshdagi bolalarni har yosh boskichiga xos 
psixofiziologik xususiyatlari hisobga olingan. Dastur ilk yoshdagi ikkinchi kichik 
guruhdan to maktabgacha tayyorlov guruhi uchun mo’ljallangan bilim va kunikmalar 
hajmini o’z ichiga oladi. 
Bizga ma`lumki. maktabgacha tarbiya muassasalarida turli yoshdagi bolalar 
tarbiyalanadilar. Maktabgacha bo’lgan davrda bolalarga har bir guruxda jonli va jonsiz 
tabiat haqida bilim beriladi. Bu beriladigan bilim, kunikma, malakalar guruxdan 
guruhga o’tgan sayin chuqurlashtirilib, kengaytirilib, murakkablashib boriladi. 
Dasturda tabiatshunoslik materiallari barcha guruh uchun yil fasllariga qarab 
taqsimlangan. Har bir mavsumda jonli va jonsiz tabiatdagi hamda kishilar faoliyatidagi 
eng aniq xarakterli hodisalar ko’rsatib o’tilgan. Materialarning bunday joylashishi 
tabiatda sodir bo’ladigan o’zgarishlarni kuzatish, uni taxlil qilish imkonini beradi. 
Tabiat bilan tanishtirsh dasturi respublikaning uziga xos tabiiy xususiyatlarini 
hisobga olgan holda tuzilgan. 
Maktabgacha tarbiya muassasalarida qo’llaniladigan "Bolalar bog’chasida ta`lim-
tarbiya dasturi" davlat hujjati sanaladi. Har bir bogcha mudirasi, uslubiyotchisi, 
tarbiyachisi shu hujjat materiallarini to’liq amalga oshirishlari shart. Dasturniig tabiat 
bilan tanishtirish bo’limi. Hamma bo’limlar bilan uzviy bo’lingan. Tabiat haqidagi 
tasavvur 
va 
tushunchalarni 
xosil qilish so’z yordamisiz bo’lishi mumkin emas. SH uning uchun ham 
ona 
tilini 
chuqur 
o’rganish 
undan 
foydalana 
olish 
tabiatni 
kuzatish 
va 
o’rganish 
bilan 
chambarchas 
bogliq. 
Bola 
tabiatini 
kuzatish 
davomida 
olgan 
bilimlarini 
uzlari 
tasviriy 
faoliyatlarida 
aks 

---

ettradilar. Tabiatni 
kuzatish orqali sanashni, mikdor, o’zgarishlarini o’rganib 
boradilar (daraxt baland, buta past, daraxt tanasi 1 ta, buta tanasi ko’p). Jismoniy 
mehnat bolalarni jismonan baquvvat, soglom o’sishlari uchun yordam beradi. Bundan 
tashqari tabiatga oid bo’lgan harakatli ^oyinlar ham bolani jismonan barkamol 
bo’lishiga yordam beradi. Bu misollarning barchasi dapurda o’z aksini topgan. 
Dasturga material tanlash tabiat bilan tanishtirishdagi barcha printsiplarga rioya 
qilingan holda amalag oshirilgan.
Yuqorida bayon etilganidek, bolalar boqchasida turli yoshdagi bolalar tarbiya 
topadlar. Bolalarning o’zlashtirish qobiliyatini hisobga olingan holda dastur 
quyidapgcha tuzilgan, ya`ni, bolalarboqcha muassasalarida bo’lgan davrlarida bitta 
mavzu bilan bir necha marta tanishadilar. Lekin har safar chuqurroq, kengaytirilgan 
holda tanishadilar. 
Masalan: Kichik guruxda suv hakida tushuncha berilganda suv bilan yuviniladi, 
suvni ichadilar, suv sovuq, iliq bo’ladi. suv okadi kabi o’rgatiladi. O’rta guruxda suv 
tiniq, ayrim predmetlar suvda chuxadi, issiq kunda suv tez, sovuq kunda sekin quriydi, 
katta tayyorlov guruxlarida suvning tabiatda aylanib yurishi, o’simlik, inson hayotida 
uning o’rni, suvdan elektr energiyasi olishda foydalanish mumkin kabi tushunchalar 
oddiydan - murakkabga qoidasi asosida tushuntirilib boriladi. Demak, har bir guruxda 
tabiatga oid bilimlar har yili murakkablashib boradi. 
Dastur faslchilik printsinlari asosida tuzilgan. Materiallarning bunday 
joylashtirilishi tabiatda sodir bo’ladigan o’zgarishlarni tahlil qilishga yordam beradi.. 
Dasturda o’rta guruhdan boshlab har bir faslda bolalarga jonli va jonsiz tabiatidagi, 
o’simliklar hayotidagi, hayvonot olamidagi uzgarishlar va ular haqida bolalar olishlari 
lozim bo’lgan bilimlar berilishi hisobga olingan. 
Biror bir faslda o’simliklar hayotidagi o’zgarNshlar, ob-havoning o’zgarishini 
kuzatish, hayvonot olamidagi o’zgarishlarni, kishilarning shu mavsumdagi mehnatlari 
bolalarga yaqqol ko’rinadi. Shu fasldagi barcha tabiat haqidagi, unda sodir bo’ladigan 
o’zgarishlar haqida tu lik, tasavvurlar shakllanadi. Bundan tashqari dasturda tabiat 
haqidagi tasavvurlrni shakllantirish kvartallarga bo’lib berilgan. 
Bolalarga beriladigan bilimlarni kvartallarga bo’lib joylashtirishda ham yuqorida 
kurib o’tilgan prntsiplarga rioya qilinadi, 
Har bir guruxda yil oxirida bolalar egallashlari lozim bo’lgan bilimlar ko’rsatiladi. 
Dastur materiallarini joylashtirishda ketma-ketlik, tizimlilikka amal qilingan. 

---