2-mavzu. Sportning nazariy asoslari. Reja: Sportchini tayyorlash tizimi

Sportchilarni tayyorlash tizimida mashg‘ulot va musobaqadan tashqari omillar 
Dopingni tarixi juda qadimiy, vaxolanki sport dunyoga kelgan yekan, deyarli shu 
vaqtdan boshlab dopingni ham tarixi boshlanadi. Bu insoning tabiati bilan aniqlansa kerak. 
Chunki har bir inson har qanday musobaqada, jang maydonida o‘z raqibi ustidan g‘alaba qilishni 
xoxlaydi. Hattoki ana shu g‘alaba uchun o‘zining sog‘lig‘ini ham ayamaydi.
Tarixiy adabiyotlarni (kitoblarni) varaqlar yekanmiz, qadim zamonlarda ham odamlar 
o‘zlarini jismoniy va ruhiy ish qobiliyatlarini oshirish uchun turli stimulyator moddalardan 
foydalanganligini ko‘ramiz. Jumladan, yeramizgacha bo‘lgan II- asrda grek atletlari musobaqalar 
oldidan oqsil (psixika) ta’sir qiladigan ba’zi bir qo‘ziqorinlarni shiralarini qabul qilishgan.
Dovrug‘i dunyoga tarqalgan, mashhur rim katta sirkining artistlari tomosha oldidan 
charchab qolmaslik va og‘riqni sezmaslik maqsadida turli stimulyatorlarni qabul qilganlar. O‘rta 
asrlarda norman harbiylari "Berserkierlar" jang oldidan muxamor va boshqa psixotrop 
zamburug‘larni shiralarini ichib olganlar. Bu yesa ularning tajavuzkorlik holatiga va og‘riq 
hamda charchashni sezmaslikka olib kelgan. XX asr dopinglar ruyxatini anabolik steroidlar, 
amfetamini, uning hosilalari va boshqa farmakologiya fanining yutuqlari bo‘lmish ko‘pgina 
preparatlar bilan boyitdi. Birinchi marta anabolik steroidlar 1935 yilda Yugoslaviya ximik Limi 
Leopold Rujichka tomonidan toza holda ajratib olinadi va keyin laboratoriya sharoitida sintez 
qilinadi.
1958 yili amerikalik vrach Djon Zigler maxsu ravishda adrogen ta’sirini kamaytirib 
tayyorlagan "DIANABOL" degan anabolik steroid preparatini birinchi marta sport amaliyotida 
qo‘llaydi.
Shundan boshlab dopinglarni qo‘llash yangi yera anabolik steriodlar yerasi 
boshlanadi. Steroidlar kasalligi tez tarqalib ketadi. Bunga asosiy sabab musobaqa davrida 
bundayin preparatlarni qabul qilish zaruriyati bo‘lmasligi va natijada doping nazoratidan xolis 
bo‘lish, qisqa muddat ichida mushakning massivi va kuchini kupayishi hamda steriod 
garmonlarini qabul qilishni sodda oqibatlarini bilmaslik va x.k. Afsuski bu sohada bizning 
mamlakatimiz dunyo standartlariga yetibgina qolmasdan, balki ba’zi bir pozisiyalarida, ulardan 
ham o‘tib ketadi. Ko‘plab dalillar shuni ko‘rsatadiki, taqiqlangan preparatlar faqat katta yoshdagi 
sportchilar orasidagina yemas, balki o‘smirlar orasida ham keng tarqalmoqda. Bu juda ham 
xavflidir. Ayniqsa,ta’qiqlangan preparatlarni qabul qilish sportchining og‘ir atletika va atletik 
gimnastika kabi turlarida keng tarqalgan.